BİZANS DÖNEMİ KOVUKLUKAYA TOPLULUĞUNUN (BOYABAT, SİNOP) BESLENME ALIŞKANLIKLARININ YENİDEN YAPILANDIRILMASI: SABİT İZOTOP ORANI ANALİZLERİNİN ÖNCÜL SONUÇLARI

Yıl 2018, Cilt: 11 Sayı: 2, 1155 - 1176, 30.10.2018

Kameray Özdemir

https://doi.org/10.17218/hititsosbil.459692

Cited By: 1

Öz

Bizans dönemine
tarihlenen Kovuklukaya (Sinop) mezarlığından ele geçen iskeletlerin kemik kolajeninin karbon ve
azot sabit izotop oranları beslenmenin yeniden yapılandırılması için analiz
edilmiştir. δ13C değerleri, esas olarak C3 kaynaklarına
dayanan ve C4 bitkilerinin çok az dâhil olduğu karasal bir diyeti göstermektedir. Diğer taraftan, δ15N değerleri, bölgenin deniz/tatlısu
kaynaklarına nispeten yakın olmasına rağmen δ13C
değerleri gibi karasal kaynaklara işaret etmiştir. Kovuklukaya azot izotop değerleri Çamlıbel Tarlası ve
Sagalasos’dan faunal izotop değerleriyle
karşılaştırıldığında
beslenmede karasal hayvanlardan elde edilen proteinin önemli yer tuttuğu görülmüştür. Hayvansal proteinin muhtemel kaynağı koyun ve keçidir. Kovuklukaya izotop
değerleri cinsiyete dayalı beslenme
farklılaşmasının oluşmadığını da ortaya çıkarmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kemik kolajeni, δ13C, δ15N, paleodiet

Kaynakça

• Ambrose, S.H. (1993). Isotopic analysis of paleodiets: methodological and interpretive considerations. In: Sandford, M.K (Ed.), Investigations of Ancient Human Tissue: Chemical Analyses in Anthropology, 59-130: Langhorne, PA, Gordon and Breach.Atamtürk, D. & Duyar, İ. (2008). Adramytteion (Örentepe) iskeletlerinde ağız ve diş sağlığı. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 25(1), 1-15.Başoğlu B. (1972). Boyabat ve Çevresi Tarihi. Ankara: British Institute at Ankara Publications.Benz, M., Fecher, M., Scheeres, M., Alt, K.W., Erdal, Y.S., Şahin, F.S. & Özkaya, V. (2016). Results of Stable Isotopes from Körtik Tepe Southeastern Turkey. 31. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 231-252.Bourbou, C. & Richards, M.P. (2007). The Middle Byzantine menu: palaeodietary information from isotopic analysis of humans and fauna from Kastella, Crete. International Journal of Osteoarchaeology, 17(1), 63-72. DOI: 10.1002/oa.855Budd, C., Lillie, M.C., Alpaslan-Roodenberg, S., Karul, N. & Pinhasi, R. (2013). Stable isotope analysis of Neolithic and Chalcolithic populations at Aktopraklık, northern Anatolia. Journal of Archaeological Science, 40, 860–867. http://dx.doi.org/10.1016/j.jas.2012.09.011Buikstra, J.E.B. & Ubelaker, D.H. (1994). Standards for Data Collection from Human Skeletal Remains. Arkansas Archeological Survey Research Series, No. 44, Fayetteville, Ark.Büyükkarakaya, A.M., Akyol, A.A & Özdemir, K. (2017). Investigation of weaning process in the neolithic period Tepecik-Çiftlik population. Hitit University Journal of Social Sciences Institute,10, 169-196. doi: http://dx.doi.org/10.17218/hititsosbil.306223DeNiro, M.J. (1985). Postmortem preservation and alteration of in vivo bone collagen isotope ratios in relation to paleodietary reconstruction. Nature, 317, 806-809.DeNiro, M.J. (1987). Stable isotopy and archaeology. American Scientist, 75, 182-191.DeNiro, M.J. & Epstein, S. (1978). Influence of diet on the distribution of carbon isotopes in animals. Geochimica et Cosmochimica Acta, 42, 495-506.Dönmez, Ş. (2005). Boyabat-Kovuklukaya: A Bronze Age settlements in the Central Black Sea Region, Turkey. Ancient Near Eastern Studies, 41, 36-82.Erdal, Y.S. (1996). İznik geç Bizans dönemi insanlarının çene ve dişlerinin antropolojik açıdan incelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.Erdal, Y.S. (2000). Eski Anadolu Toplumlarında Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 43, 5-19.Erdal, Y.S. (2004). Kovuklukaya (Boyabat, Sinop) insanlarının sağlık yapısı ve yaşam biçimleriyle ilişkisi. Anadolu Araştırmaları, 17, 169-176.Erdal, Y.S. (2008a). A pre-Columbian case of congenital syphilis from Anatolia (Nicaea, 13th century AD). International Journal of Osteoarchaeology, 16(1), 16-33. DOI: 10.1002/oa.802Erdal, Y.S. (2008b). Occlusual grooves in anterior dentition among Kovuklukaya inhabitants (Sinop, Northern Anatolia, 10th century AD). International Journal of Osteoarchaeology, 18, 152-166. DOI: 10.1002/oa.925Erdal, Y.S. (2012). Anthropological analysis of human skeletal remains from post-medieval cemetery of Tasmasor. In: Şenyurt, S.Y. (Ed.), Baku-Tbilisi-Ceyhan Crude Oil Pipeline Project Publications of Archaeological Salvage Excavations: 4, 329-458: Ankara, Gazi Üniversitesi Arkeolojik Çevre Değerleri Araştırma Merkezi.Erdal, Y.S. & Duyar, İ. (1998). Bazı eski Anadolu toplumlarında uzun kemik büyümesi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 41, 241-254.Erkanal, H. & Özkan, T. (1999). Bakla Tepe Excavations. In: Özkan, T., & Erkanal, H. (Eds.), Tahtalı Barajı Kurtarma Kazısı Projesi, 12-41: İzmir, T.C. Kültür Bakanlığı, Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü İzmir Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü.Fuller, B.T., Du Cupere, B., Marinova, E., Van Neer, W., Waelkens, M. & Richards MP. (2012). Isotopic reconstruction of human diet and animal husbandry practices during the Classical-Hellenistic, Imperial, and Byzantine periods at Sagalassos, Turkey. American Journal of Physical Anthropology, 149, 157-171. DOI: 10.1002/ajpa.22100Güleç, E. (1990). Topaklı Populasyonunun Demografik ve Paleoantropolojik Analizi. V. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 347-357.Güleç, E., Duyar, İ. & Sevim, A. (1992). Eski Anadolu toplumlarında büyüme (II): Dilkaya Orta Çağ popülasyonunda uzun kemik büyümesi. VIII. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 227-241.Güner, C., Türksoy, V.A., Atamyürk, D. & Duyar, İ. (2012). Adramytteion (Örentepe, Balıkesir) Erken Bizans dönemi insan iskeletlerinin kimyasal analizi. İnsanbilim Dergisi, 1(2), 81-93.Howland, M.R., Corr, L.T., Young, M.M., Jones, V., Jim, S., Van der Merwe, N, J,, Mitchell, A.D. & Evershed, R.P. (2003). Expression of the dietary isotope signal in the compound-specific δ13C values of pig bone lipids and amino acids. International Journal of Osteoarchaeology, 13 (1–2), 54-65. DOI: 10.1002/oa.658Itahashi, Y., Miyake, Y., Maeda, O., Kondo, O., Hongo, H., Van Neer, W., Chikaraishi, Y., Ohkouchi, N. & Yoneda, M. (2017). Preference for fish in a Neolithic hunter-gatherer community of the upper Tigris, elucidated by amino acid δ 15 N analysis. Journal of Archaeological Science, 82, 40-49. https://doi.org/10.1016/j.jas.2017.05.001Jim, S., Jones, V., Ambrose, S. & Evershed, R.P. (2006). Quantifying Dietary Macronutrient Sources of Carbon for Bone Collagen Biosynthesis Using Natural Abundance Stable Carbon Isotope Analysis. British Journal of Nutrition, 95, 1055-1062. https://doi.org/10.1079/BJN20051685Katzenberg, M.A. (2000). Stable isotope analysis: a tool for studying past diet, demography, and life history. In: Katzenberg, M.A. & Saunders, S.R. (Eds.), Biological Anthropology of the Human Skeleton, 305-328: New York, Wiley-Liss. Keegan, W.F. (1989). Stable isotope analysis of prehistoric diet. In: İşcan, M.Y. & Kennedy, K.A.R.(Eds.), Reconstruction of Life from the Skeleton, 223-236: New York, Alan R. Liss. Krogman, W.M. & İşcan, M.Y. (1986). The Human Skeleton in Forensic Medicine. Illinois: C. C. Thomas.Larsen, C.S. (1997). Bioarchaeology: Interpreting Behavior from the Human Skeleton. Cambridge: Cambridge University Press.Longin, R. (1971). New method of collagen extraction for radiocarbon dating. Nature, 230, 241-242.Lösch, S., Grupe, G. & Peters, J. (2006). Stable isotopes and dietary adaptations in human and animals at pre-pottery Neolithic Nevalı Çori, Southeast Anatolia. American Journal of Physical Anthropology, 131, 181-193. DOI: 10.1002/ajpa.20395Lösch, S., Moghaddam, M., Grossschmidt, K., Risser, D.U. & Kanz, F. (2014). Stable isotopes and trace element studies on gladiators and contemporary Romans from Ephesus (Turkey, 2nd and 3rd, Ct. AD) - Implications for differences in diet. PLOS ONE, 9(10), 1-17. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0110489Mccullagh, J.S.O., Gaye-Siessegger, J. & Focken, U. (2008). Determination of underivatized amino acid δ13C by liquid chromatography/isotope ratio mass spectrometry for nutritional studies: the effect of dietary non-essential amino acid profile on the isotopic signature of individual amino acids in fish. Rapid Communications in Mass Spectrometry, 22, 1817-1822.Meindl, R.S. & Lovejoy, C.O. (1985). Ectocranial suture closure: A revised method for the determination of skeletal age of death based on the lateral-anterior sutures. American Journal of Physical Anthropology, 68, 57-66.Olsen, K.C., White, C.D., Longstaffe, F.J., Von Heyking, K., McGlynn, G., Grupe, G. & Rühli, F.J. (2014). Intraskeletal isotopic compositions (δ13C, δ15N) of bone collagen: nonpathological and pathological variation. American Journal of Physical Anthropology, 153, 598–604. DOI: 10.1002/ajpa.22459Özbek, M. (1990). Son buluntular ışığında Çayönü Neolitik insanları. V. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 161-172.Özcan, M., Dereli, F. & Dönmez, Ş. (2003). Kovuklukaya kurtarma kazısı. Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü, Haberler, 15, 21-22.Özdemir, K. (2008). İkiztepe Tunç Çağı Topluluğunda Element Analizleriyle Beslenme Yapısının Belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.Özdemir, K. & Erdal, Y.S. (2009). Erken Tunç Çağı İkiztepe topluluğunda stronsiyum-kalsiyum oranı ile sütten kesme yaşının belirlenmesi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 52, 128-140.Özdemir, K., Erdal, Y.S. & Demirci, Ş. (2010a). Arsenic accumulation in the Early Bronze Age İkiztepe population. Journal of Archaeological Science, 37 (5), 1033-1041. https://doi.org/10.1016/j.jas.2009.12.004Özdemir, K., Erdal, Y.S. & Büyükkarakaya, A.M. (2010b). İkiztepe çocuklarında beslenme ve büyüme. XXV. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 375-398.Özdemir, K. & Erdal, Y.S. (2012). Element analizleri ile Erken Tunç Çağı İkiztepe toplumunun yaşadığı ekolojik ortam ve besin kaynaklarının belirlenmesi üzerine bir deneme. In: Akyol, A.A., & Özdemir, K. (Eds.), Aymelek Özer ve Şahinde Demirci’ye Armağan, 281-293: Ankara, Homer Yayınları.Özdemir, K., Akyol, A.A. & Büyükkarakaya, A.M. (2017). Dietary Changes across the Neolithic Levels of the Tepecik-Çiftlik Population. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 594-610. DOI:10.21547/jss.312067Papathanasiou, A. (2003). Stable isotope analysis in Neolithic Greece and possible implications on human health. International Journal of Osteoarchaeology, 13, 314–324. DOI: 10.1002/oa.705Pearson, J.A., Buitenhuis, H., Hedges, R.E.M., Martin, L., Russell, N. &Twiss, K.C. (2007). New light on early caprine herding strategies from isotope analysis: a case study from Neolithic Anatolia. Journal of Archaeological Science, 34, 2170-2179. https://doi.org/10.1016/j.jas.2007.09.001Pearson, J.A., Hedges, R.E.M., Molleson, T.I. & Özbek M. (2010). Exploring the relationship between weaning and infant mortality: an isotope case study from Aşikli Höyük and Çayönü Tepesi. American Journal of Physical Anthropology, 143, 448-457. DOI: 10.1002/ajpa.21335Pearson, J., Grove, M., Özbek, M. & Hongo, H. (2013). Food and social complexity at Çayönü Tepesi, southeastern Anatolia: Stable isotope evidence of differentiation in diet according to burial practice and sex in the early Neolithic. Journal of Anthropological Archaeology, 32(2), 180-189. https://doi.org/10.1016/j.jaa.2013.01.002Pickard, C., Caldeira, C., Harten, N., Schoop, U.D., Üstündağ, H., Bartosiewicz, L. & Schachner, A. (2017). Reconstructing Iron Age to Roman period diet from bioarchaeological remains: preliminary results from Boğazköy, north-central Anatolia. In: Schachner, A. (Ed.), Innovation versus Beharrung Was macht den Unterschied des hethitischen Reichs im Anatolien des 2. Jahrtausends v. Chr.? 239-255: İstanbul, Ege Yayınları. Pickard, C., Schoop, U.D., Dalton, A., Sayle, K.L., Channell, I., Calvey, K., Thomas, J.L., Bartosiewicz, L. & Bonsall, C. (2016). Diet at Late Chalcolithic Çamlıbel Tarlası, north-central Anatolia: An isotopic perspective. Journal of Archaeological Science, 5, 296-306. https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2015.11.034Propstmeier, J., Nehlich, O., Richards, M.P., Grupe, G., Müldner, G.H. & Teegen, W.R. (2017). Diet in Roman Pergamon: Preliminary results using stable isotope (C, N, S), ostearchaeological and historical data. In: Brandt, J.B., Hagelberg, E., Bjørnstad, G. & Ahrens, S. (Eds.), Life & Death in Asia Minor in Hellenistic, Roman & Byzantine Times: Studies in Archaeology & Bioarchaeology, 237-249: Oxford, Oxbow Books.Rao, Z.G., Chen, F.H., Zhang, X., Xu, Y.B., Xue, Q. & Zhang, P.Y. (2012). Spatial and temporal variations of C3/C4 relative abundance in global terrestrial ecosystem since the last glacial and its possible driving mechanism. Chinese Science Bulletin, 57, 4024–4035.Richards, M.P., Pearson, J.A., Molleson, T.I., Russell, N. & Martin, L. (2003). Stable isotope evidence of diet at Neolithic Çatalhöyük, Turkey. Journal of Archaeological Science, 30, 67-76. https://doi.org/10.1006/jasc.2001.0825Richards, M.P. & Hedges, R.E.M. (1999). Stable isotope evidence for similarities in the types of marine foods used by Late Mesolithic humans at sites along the Atlantic coast of Europe. Journal of Archaeological Science, 26, 717–722. https://doi.org/10.1006/jasc.1998.0387Sandford, M.K. (1992). A reconsideration of trace element analysis in prehistoric bone. In: Katzenberg, M.A. & Saunders, S.R. (Eds.), Biological Anthropology of the Human Skeleton, 79-103: New York, Wiley-Liss.Schoeninger, M.J. & DeNiro, M.J. (1984). Nitrogen and carbon isotopic composition of bone collagen from marine and terrestrial animals. Geochimica et Cosmochimica Acta, 48, 625-639.Sevdin, E.E. (2017). Farklı Arkeolojik Kemik Türlerinde Element Birikiminin Belirlenmesi: Tepecik-Çiftlik Örneği. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.Spigelman, M., Erdal, Y.S., Donoghue, H.D. & Pinhasi, R. (2012). Golfer and tennis elbow in Byzantine Turkey: Epicondylitis a neglected occupation/activity marker in antiquity. Advances in Anthropology, 2(01), 24-30.Tsutaya, T. & Yoneda, M. (2013). Quantitative reconstruction of weaning age in archaeological human populations using bone nitrogen isotopes ratios and approximate Bayesian computation. PLOS ONE, 8: e72327. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0072327Tykot, R. (2004). Stable isotopes and diet: you are what you eat. In: Martini, M., Milazzo, M. & Piacentini, M. (Eds.), Physics Methods in Archaeometry, 443-444: Bologna, Società Italiana di Fisica.Ubelaker, D.H. (1989). Human Skeletal Remains: Excavations, Analysis, Interpretation. Washington, Smithsonian Institution.Uysal, G. (1993). Tibialarda Fizyolojik Stres Göstergeleri Üzerine Epidemiyolojik Bir Araştırma. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara. Uysal, G. (1995). Oylum Höyük çocuklarının paleopatolojik açıdan incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (1-2), 187-206.Üstündağ, H. & Demirel, F.A. (2009). Alanya Kalesi İskelet Topluluğunda Ağız ve Diş Sağlığı. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 26(1), 219-234.Van der Merwe, N.J. (1982). Carbon isotopes, photosynthesis, and archaeology. American Scientist, 70, 596-606.Van der Merwe, N.J., Roosevelt, A.C. & Vogel, J.C. (1981). Isotopic evidence for prehistoric subsistence change at Parmana, Venezuela. Nature, 292, 526-538.Vogel, J.C. & Van Der Merwe, N.J. (1977). Isotopic evidence for early maize cultivation in New York State. American Antiquity, 42, 238-242.Wong, M., Naumann, E., Jaouen, K. & Richards, M. (2017). Isotopic investigations of human diet and mobility at the Hierapolis, Turkey. In: Brandt, J.B., Hagelberg, E., Bjørnstad, G. & Ahrens, S. (Eds.), Life & Death in Asia Minor in Hellenistic, Roman & Byzantine Times: Studies in Archaeology & Bioarchaeology. 228-236: Oxford, Oxbow Books.Yalman, B. (1994). The 1991 İznik Theater excavation year. XIV. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2, 181-203.Yoneda, M., Tanaka, A., Shibata, Y., Morita, M., Uzawa, K., Hirota, M. & Uchida, M. (2002). Radiocarbon marine reservoir effect in human remains from the Kitakogane Site, Hokkaido, Japan. Journal of Archaeological Science, 29, 529-536. https://doi.org/10.1006/jasc.2001.0764