ÖZBEK ASILLI AFGAN GÖÇMEN KADINLARDA TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİNE GÖRE MEKÂN KULLANIMI VE KÜLTÜREL ADAPTASYON SORUNLARI: OVAKENT ÖRNEĞİ (HATAY)

Yıl 2022, Cilt: 19 Sayı: 49, 386 - 410, 30.06.2022

Mürşide Coşkun Bayram Çetin

Öz

Bu araştırmada, Özbek asıllı Afgan kadınların Türkiye’ye göçünden sonra değişmeyen toplumsal cinsiyet rolleri ve mekân kullanımlarının kültürel adaptasyonları üzerindeki olumsuz etkilerinin tespiti amaçlanmıştır. Derinlemesine görüşmelerle elde edilen veriler, Berry’nin 11 değişkenli kültürleşme ölçeği ekseninde değerlendirilmiş ve yorumlanmıştır. Afgan kadınların göçten sonra ekonomik üretkenlik anlamında aktif rollerine karşın, göç öncesi yaşam mekânları ve kalıplarının değişmediği ve böylece toplumsal cinsiyet rollerinde de somut değişimlerin gözlenmediği bulgulanmıştır. Böylece erkeklere kıyasla daha belirgin bir düzeyde kültürel adaptasyon sorunlarıyla karşı karşıya kaldıkları söylenebilir. Bulgulara dair patriyarkal sosyal yapıyla ilişkili etkenlerin yanında değişmeyen mekânsal kalıpların etkinliğinden de söz edilebilir. Bu süreçte “mekân taşıma” olarak ifade edebileceğimiz ve önemli ölçüde kadınlaşan mekânlardan mürekkep Afganistan’daki yaşam alanlarının göç sonrasında da yaşatıldığı dikkati çekmektedir. Öte yandan bu bulgular, kadınların toplumsal cinsiyet rollerinin değişimine dair literatürde önemli yer tutan ekonomi temelli açıklamaların da sınırlı bir düzeyde kaldığını göstermektedir. Araştırma, mevcut literatüre bu bulguları yönüyle katkıda bulunduğu için de önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Göç, Toplumsal Cinsiyet, Kadınlaşan Mekânlar, Mekân Taşıma, Kültürel Adaptasyon, Hatay

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

Saha çalışmaları süresince söz konusu mahalledeki göçmen topluluklardan örnekleme dâhil olan bireylerin tümüne iyi niyetleri, hoşgörüleri ve sorulan soruları şüpheye mahal vermeyecek şekilde detaylandırarak büyük bir içtenlikle cevaplandırdıkları için teşekkür ederiz.

SPACE USE AND CULTURAL ADAPTATION PROBLEMS ACCORDING TO GENDER ROLES IN AFGHAN UZBEK IMMIGRANT WOMEN: OVAKENT (HATAY)

Öz

This research was carried out to determine the negative effects of Afghan (of Uzbek origin) women’s unchanging gender roles and use of space on their cultural adaptation following their migration to Turkey. The data collected through in-depth interviews were evaluated and interpreted using Berry's 11-variable acculturation scale. The results showed that despite their active role in terms of economic productivity after migration, these women’s pre-migration living spaces and patterns did not change and thus no tangible changes were observed in gender roles. It therefore can be suggested that they faced cultural adaptation problems at a significant level compared to men. Besides the factors associated with patriarchal social structure, the unchanging spatial patterns might have a role. These patterns are composed of considerably feminized spaces where living areas in Afghanistan were recreated after migration through a process that can be described as "habitat transfer". On the other hand, these findings indicate that the economy-based explanations regarding the change of women's gender roles, though these explanations have an important place in the literature, also remain at a limited level. The present research is considered important as it contributes to the existing literature with its findings.

Anahtar Kelimeler

Göç; Toplumsal Cinsiyet; Kadınlaşan Mekânlar; Mekân Taşıma; Kültürel Adaptasyon; Hatay, Göç, Toplumsal Cinsiyet

Proje Numarası

-

Kaynakça

• 2510 Sayılı İskân Kanunu, 14.06.1934 http://www.resmigazete.gov.tr/Erişim:15.12.2016, 15.12.2016.
• Altuntaş, B. (2007). Zorunlu Göç ve Kentte ‘Öteki’ Olmak”. İçinde Uluslar arası Göç ve Kadın Sempozyumu (2) (ss. 205-211). Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Aslan, S. (2010). Osmanlı Siyasi Rejimini Şekillendiren Bir Olgu Olarak Patrimonyalizm. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(1-2), 245-253.
• BCA. (t.y.). T.C. İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü. (Şb. Md.420.215/723) Ankara: 02.02.1984. Konu: Afganistanlı Mülteciler. 22.12.1983 gün ve 851.6.23.5 sayılı tekliflerine uyularak Horlak Köyü sınırları içerisinde kesin iskânları kararlaştırılan 171 aileye ilişkin elden alınmış, tasniflendirilmemiş belge.
• Berg, B. L. & Lune, H. (2019). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (Çeviri Editörü: Asım Arı). Eğitim Yayınevi.
• Berry, J. W. (1997). Immigration, Acculturation, and Adaptation. Applied Psychology, 46(1), 5-34. https://doi.org/10.1111/j.1464-0597.1997.tb01087.x
• Berry, J. W. (2005). Acculturation: Living successfully in two cultures. International Journal of Intercultural Relations, 29(6), 697-712. https://doi.org/10.1016/j.ijintrel.2005.07.013
• Berry, J. W. (2013). Intercultural Relations In Plural Societies: Research Derived From Multiculturalism Policy. Acta de Investigación Psicológica, 3, 1122-1135.
• Berry, J. W., Phinney, J. S., Sam, D. L., & Vedder, P. (2006). Immigrant Youth: Acculturation, Identity, and Adaptation. Applied Psychology, 55(3), 303-332. https://doi.org/10.1111/j.1464-0597.2006.00256.x Bilgin, N. (2007). Kimlik İnşası. Aşina Kitaplar.
• Bondi, L. (1990). Feminism, Postmodernism, and Geography: Space for Women? Antipode, 22(2), 156-167. https://doi.org/10.1111/j.1467-8330.1990.tb00204.x Bora, A. (2010). Kadınların Sınıfı: Ücretli Ev Emeği ve Kadın Öznelliğinin İnşası. İletişim Yayınları.
• Bora, A. (2017). Rüyası Ömrümüzün Çünkü Eşyaya Siner. İçinde Cins Cins Mekân İçinde, (Derleyen; Ayten Alkan) (ss. 63-75). Varlık Yayınları.
• Bourdieu, P. (1996). Physical Space, Social Space and Habitus (Vilhelm Aubert Memorial Lecture Sy 10). Universiteteti Oslo.
• Cohen, A. P. (1999). Topluluğun Simgesel Kuruluşu. (Çev. Mehmet, Küçük) (1.Baskı). Dost Kitabevi.
• Coşkun, M. (2018). 1940’tan Günümüze Hatay’a Göç Eden Toplulukların Kültürel Adaptasyon Süreci ve Mekân Aidiyeti (Amik Ovası ve Çevresi) [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı.
• Creswell, J. W. (2021). Nitel Araştırma Yöntemleri, Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. (Çeviri Editörleri: Mesut Bütün- Selçuk Beşir Demir). Siyasal Kitabevi.
• Çakır, S. (2010). Mekânın Kadınlar Açısından Kurgulanışına Kuramsal ve Tarihsel Süreç İçinde Bakmak. İçinde Kadın ve Mekân, Tutsaklık mı? Sultanlık mı? (Derleyen; Akpınar, A. Bakay, G., Dedehayır, H.,) (ss. 133-149). Turkuvaz Kitapçılık ve Yayıncılık. Çakır, S. (2017). Osmanlı’da Kadınların Mekânı Sınırlar ve İhlaller. İçinde Cins Cins Mekân İçinde, (Derleyen; Ayten Alkan) (ss. 76-101). Varlık Yayınları.
• Çetin, B. & Gün, İ. (2015). Türkiye’ye Göç Eden Özbeklerde İktisadi Kültür ve Adaptasyon Süreci: Ovakent Örneği (HATAY). İçinde Coğrafyaya Adanmış Bir Ömür Prof. Dr. Hayati Doğanay. Atatürk Üniversitesi K.K.E.F. Yay. No:131,Pegem Yayıncılık.
• Çüçen, A. K. (2015). Martin Heidegger: Varlık ve Zaman. Sentez Yayıncılık.
• Giddens, A. (2016). Modernliğin Sonuçları (Çev. Ersin, Kuşdil). Ayrıntı Yayınları.
• Güney, Y. İ. (2017). Konutta Mekânsal Organizasyon ve Toplumsal Cinsiyet: Yirminci Yüzyıl Ankara Apartmanları. İçinde Cins Cins Mekân İçinde, (Derleyen; Ayten Alkan), (ss. 102-135). Varlık Yayınları.
• Harvey, D. (2010). Postmodernliğin Durumu (Çev. Sungur, Savran). Metis Yayınları. Harvey, D. (2013). Sosyal Adalet ve Şehir. Metis Yayınları.
• Heidegger, M. (2004). Varlık ve Zaman (Çev. Yardımlı, A.,). İdea Yayınevi.
• Hisarlıgil, B. B. (2008). Martin Heidegger’de “Mekân” Düşüncesi: Hermeneutik-Fenomenolojik Bir Yaklaşım. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(25), 23-34.
• Jensen, A. H. (2017). Coğrafya; Tarih, Felsefesi ve Temel Kavramlar, (Çev. Erdem, Bekaroğlu; Ömer Faik, Anlı; Hatice Turut ve Suat Tuysuz). İdil Yayınları.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi. (Çev. Işık, Ergüden). Sel Yayıncılık. Lynch, K. (2016). Kent İmgesi, ( Çev. İrem Başaran). Türkiye İş Bankası, Kültür Yayınları.
• Massey, D. (1994). Space, Place and Gender. University of Minnesota Press.
• Navas, M., García, M. C., Sánchez, J., Rojas, A. J., Pumares, P., & Fernández, J. S. (2005). Relative Acculturation Extended Model (RAEM): New contributions with regard to the study of acculturation. International Journal of Intercultural Relations, 29(1), 21-37. https://doi.org/10.1016/j.ijintrel.2005.04.001
• Navas, M., Rojas, A. J., García, M., & Pumares, P. (2007). Acculturation strategies and attitudes according to the Relative Acculturation Extended Model (RAEM): The perspectives of natives versus immigrants. International Journal of Intercultural Relations, 31(1), 67-86. https://doi.org/10.1016/j.ijintrel.2006.08.002
• Smith, A. D. (2014). Milli Kimlik. (Çev. Bahadır Sina, Şener). İletişim Yayınları.
• Soja, E. W. (2017). Postmodern Coğrafyalar, Eleştirel Toplumsal Teoride Mekânın Yeniden İleri Sürülmesi. (Çev. Yunus, Çetin). Sel Yayınları.
• Şahin, Ş. (2021). Kadınların Suriye’de Yaşadıkları Antakya’da Deneyimledikleri: Göç, Kamusal Alan, Sağlık ve Toplumsal Cinsiyet. İçinde Çağlar Boyu Göç (Tarih-Kültür-Medeniyet) İçinde (Edit. İ. Kalaycı, G. Kalmış) (ss. 537-568). Gazi Kitabevi.
• Taras, V. (2007). Instruments for measuring acculturation. Alberta, Canada: University of Calgary. Unpublished manuscript, Retrieved October, 1, 2008.
• Turner, B. S. (2019). Max Weber ve İslam. (Çev. Yasin Aktay, M. Murat Şahin). Vadi Kültür Sanat ve Yayıncılık. TÜİK. (t.y.). www.tuik.gov.tr. (Hatay İl Müdürlüğü)
• Urry, J. (2015). Mekânları Tüketmek, (Çev. Rahmi G., Öğdül). Ayrıntı Yayınları.
• Weber, M. (2018). Ekonomi ve Toplum. (Çev. Latif Boyacı), (C. 1). Yarın Yayınları.
• Weyland, P. (2016). Küresel Mekânlarda Cinsiyetlendirilmiş Yaşamlar. İçinde Derleyen. Ayşe Öncü, Petra Weyland, Mekân, Kültür, İktidar: Küreselleşen Kentlerde Yeni Kimlikler, (Çev. Leyla Şimşek- Nilgün Uygun) (ss. 117-136). İletişim Yayınları.