SOCIAL CONVERSION OF CRETE AND IDENTITY CONSCIOUSNESS OF THE MUSLIM COMMUNITY (1908-1913)

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 51, 1 - 19, 26.06.2023

Melike Kayam

Öz

Geographically, the island of Crete, which is located at a very important point in the Mediterranean, has hosted many civilizations and thus has a rich historical and cultural past. The Muslim population which had been formed after the conquest of the island by the Ottoman Empire in the 17th century had to leave the island as a result of the Turkish-Greek Population Exchange in 1923. In this study, it is focused on the shaping of the identity consciousness of the community and the demographic change experienced in the process from 1908, when the island administration took the decision of annexation, to 1913, when it was annexed to Greece. The period between 1908 and 1913, which represents an important crossroads in terms of the political history of the island, was a period in which the Muslims of the island had to struggle more intensely to protect their identity. Simultaneously, the political developments in the Ottoman Empire and the re-declaration of constitutionalism had important consequences for the Muslims of Crete. Turkish nationalism, which improved with the Young Turks, developed rapidly among the Muslims of Crete, and in this process, where they were undoubtedly a minority, their identities took a form that they further embraced and tried to protect. The period between 1908 and 1913, on which the study focuses, largely forms the basis of the post-1913 period for Cretan Muslims.

Anahtar Kelimeler

Crete, Muslim Community Identity, Migration.

GİRİT ADASININ TOPLUMSAL DÖNÜŞÜMÜ VE MÜSLÜMAN CEMAATİN AİDİYET/KİMLİK SORUNLARI (1908-1913)

Öz

Coğrafi açıdan Akdeniz’de son derece önemli bir noktada bulunan Girit adası pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış ve bu yolla zengin tarihi ve kültürel geçmişe sahip olmuştur. Adanın Osmanlı Devleti tarafından fethedilmesiyle 17. yüzyılda oluşan Müslüman nüfus, 1923 yılında Türk- Yunan Nüfus Mübadelesi sonucunda adadan ayrılmak zorunda kalmıştır. Bu çalışmada ada yönetiminin ilhak kararı aldığı 1908 yılından Yunanistan’a bağlandığı 1913 yılına kadar geçen süreçte Müslüman cemaatin kimlik bilincinin şekillenmesi ve demografik açıdan yaşadığı değişim üzerinde durulacaktır. Adanın siyasi tarihi açısından önemli bir yol ayrımını ifade eden 1908-1913 arası dönem, ada Müslümanlarının da kimlikliklerini korumak için daha yoğun mücadele etmek zorunda kaldıkları bir süreç olmuştur. Eş zamanlı olarak Osmanlı Devleti’nde yaşanan siyasal gelişmeler ve meşrutiyetin yeniden ilanı Girit Müslümanları açısından da önemli sonuçlar yaratmıştır. Jön Türklerle gelişen Türk milliyetçiliği Girit Müslümanları arasında hızla gelişmiş kuşkusuz azınlık oldukları bu süreçte kimlikleri, daha da sahiplendikleri ve korumaya çalıştıkları bir biçim almıştır. Çalışmanın odaklandığı 1908-1913 arası dönem Girit Müslümanları açısından büyük ölçüde 1913 sonrası dönemin temelini oluşturmaktadır

Anahtar Kelimeler

Girit,, Müslüman Cemaat, Göç, Kimlik

Kaynakça

• Adıyeke, A. N. (2006). Rum milliyetçiliğinin gelişme döneminde Girit’te oluşan Türk milliyetçiliği”. Fethinden Kaybına Girit içinde (ss. 369-379). İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
• Adıyeke, A. N. (2006). Turhan Paşa’nın Girit valiliği ve Girit hakkında raporları”. Fethinden Kaybına Girit içinde (ss. 187-199). İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
• Adıyeke. N. A.-Adıyeke. N. (2021). Osmanlı Dönemi Kısa Girit Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Adıyeke. N. A.-Adıyeke. N. (2002). Kıbrıs sorunun anlaşılmasında tarihsel bir örnek olarak Girit’in Yunanistan’a katılması. Stratejik Araştırma ve Etüdler Milli Komitesi. Ankara.
• Adıyeke. N. A.-Adıyeke. N. (2006). Girit’te millet sisteminin örnekleri, kapıda işaret, hamamda çıngırak. Fethinden Kaybına Girit içinde (ss. 92-97). İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
• Dündar, F. (2008). Modern Türkiye’nin şifresi İttihat ve Terakki’nin etnisite mühendisliği (1913-1918). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ανδριωτησ, Ν. Χριστιανοι. (2004). Και Μουσουλμανοι Στην Κρητη 1821-1924 Ενασ Αιωνασ Συνεχουσ Αναμετρησησ Εντοσ Και Εκτοσ Του Πεδιου Τησ Μαχησ.
• Δημητριάδης, Β., Δασκάλου, Δ. (επιμ.). (2003). Ο κώδικας των θυσιών. ονόματα και δημευμένες περιουσίεςτων χριστιανών αγωνιστών της ανατολικής κρήτης κατά την επανάσταση του 1821, Ηράκλειο.
• Eser, M. (2019). Eleftherios Venizelos Yunan Arşiv Kaynaklarına Göre Türk- Yunan İlişkileri. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Gökalp Z. (2003). Türkleşmek İslamlaşmak muasırlaşmak, , İstanbul: Toker Yayınları.
• Herzfeld, M. (1999). “Of language and land tenure. the transmission of property and ınformation in autonomous Crete”, Social Anthropology. 7 (3), 223-237.
• Herzfeld, M. (2003). Localism and the logic of nationalistic folklore: Cretan Reflections, Comparative Studies in Society and History, Cambridge University Press, 45 (2), 281-310.
• Hobsbawm E. J. (1995). 1780’den günümüze milletler ve milliyetçilik program, Mil, Gerçeklik. O. Akınhay (Çev). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kansu A. (2002). 1908 Devrimi, Ayda Erbal (Çev). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Karpat, K. (2003). Osmanlı nüfusu (1830-1914) demografik ve sosyal özellikleri. B. Tırnakçı (Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Karpat, K. (2004). Balkan Müslümanlarının medeni hakları. R. Boztemur (Çev). Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk. Ankara: İmge Yayınevi.
• Lewis, B. (1984). Modern Türkiye’nin doğuşu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi.
• Perakis, M. (2011). Muslim exodus and land redistribution in autonomous Crete, (1898–1913). Mediterranean Historical Review, 26 (2), 135–150.
• Sepetçioğlu, T. E. (2014). Anadolu’ya iskan edilen Girit muhacirlerinde kimlik ve kültür, Osmanlı idaresinde Girit ve Girit Müslümanları. A. Bekiraki vd. (Ed.). Trablusşam: Ulinnoha Derneği Yayınları.
• Sepetçioğlu, T. E. (2014). İki tarihsel “eski” kavram, bir sosyo-kültürel “yeni” kimlik: mübadele nedir, mübadiller kimlerdir? Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 180 (180) , 49-84.
• Sepetçioğlu, T. E. (2014). Sürgün ve iskân kıskacında Giritli Müslüman kadın (1896-1913)”, History Studies, 6-2, 103-123.
• Shay, C. T., Beattie, A. (1993). Rural population changes in Crete. The Journal of Interdisciplinary History, The MIT Press, 24 (1), 99- 119.
• Tahmiscizade Mehmed Macid. (1977). Girit hatıraları. İstanbul: Kervan Kitapçılık.
• Tsitselikis K., (2012). Old and new Islam in Greece from historical minority immigrant newcomers. Boston: Martinus Nijhoff Publishers.
• Tukin, C. (1977). “Girit maddesi”, İslam Ansiklopedisi. (c. IV ss. 85-93.). İstanbul: M.E.B. Yayınevi.
• Tukin, C. (1945). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Girit isyanları- 1821 Yılına Kadar Girit”. Belleten, IX (34),163-206.