06 ŞUBAT 2023 KAHRAMANMARAŞ DEPREMLERİ ÖNCESİ TOPLANMA ALANLARININ COĞRAFİ ANALİZİ: ANTAKYA VE ÇEVRESİ

Yıl 2023, Cilt: 20 Sayı: 52, 132 - 157, 31.12.2023

Tülay Öcal Abdullah Yıldız

Öz

Akdeniz-Himalaya Deprem Kuşağı üzerinde yer alan Türkiye’nin şehir yerleşimlerinin büyük bir kısmı deprem riski altındadır. Jeomorfolojik unsurların sınırlandırdığı ve depremlerin yıkıcı etkisinin varolduğu şehirlerimizden biri olan Hatay şehri ve merkez ilçesi Antakya’dır.
Şehrin deprem öncesi 20-30 yılda yaşadığı kentsel gelişim sürecinde kent merkezinde bulunan toplanma alanları olan açık-yeşil alanlar, spor alanları, resmi kurum yerlerinin niteliksel ve niceliksel olarak analiz edilmesi planlanmıştır. Antakya İl Afet Müdahale Planında belirtilen bu mekanların, şehir coğrafyası perspektifinde uygulanabilirliğinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Bunun için Antakya ve çevresindeki nüfus yoğunluğu, Coğrafi Bilgi Sistemleri kullanılarak toplanma alanlarının analizlerinin yapılması amacımızdır.
Çalışma alanında nitel yöntemlerden arazi çalışmasında gezi-gözlem afet sonrası toplanma alanlarının tespiti ve mevcut toplanma alanlarının analizi için Eğim Durumu, Fay Hattı ve Sakınım Mesafeleri, Ulaşım Ağları Analizi, Köprü Durumu, Nüfus kriterleri açısından değerlendirilmesi, Heyelan/kaya düşmesi, Akarsulara yakınlık analizi, Litoloji özellikleri kriter olarak belirlenmiştir. Hatay İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü’nden temin edilen ilk toplanma alanları, Coğrafi Bilgi Sistemlerine aktarılarak, mekânsal ve istatistiksel analizler yapılmış ve tematik haritalara dönüştürülmüştür.
Bu toplanma alanlarının analizleri sonucu şehir nüfusuna alan olarak yetmediği gibi diğer fiziki ve beşeri coğrafya özellikleri açısından yetersiz olduğu saptanmıştır. Bu tespitlerimiz 06 Şubat 2023 depremleri sonrasında yaşanan faciada ortaya koymuştur. Gelecekte şehrin kuruluşunda buralar planlanırken nüfus yapısı ve arazi şartları göz önünde bulundurularak deprem sonrası toplanma alanları yeniden tasarlanmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Şehirlerde Depremsllik, Deprem Sonrası Toplanma Alanları, Toplanma Alanlarının CBS Analizi

GEOGRAPHICAL ANALYSIS OF ASSEMBLY AREAS BEFORE 06 FEBRUARY 2023 KAHRAMANMARAŞ EARTHQUAKES: ANTAKYA AND ITS SURROUNDINGS

Öz

A significant portion of Turkey's urban settlements, situated along the Mediterranean-Himalayan Seismic Belt, faces the risk of earthquakes. One of the cities where geomorphological factors limit and earthquakes exert destructive effects is Antakya.
In this study, the open-green space sports facilities, and official institution locations in the city center, which serve as gathering spaces, are planned to be qualitatively and quantitatively analyzed during the urban development process of the last 20-30 years before earthquakes. The objective is to evaluate the feasibility of these spaces specified in the Antakya Provincial Disaster Intervention Plan from the perspective of urban geography. To achieve this, the adequacy of post-earthquake gathering areas concerning population density in Antakya and its surroundings has been analyzed using Geographic Information System.
Qualitative methods, including fieldwork using the survey-observation technique, were employed in the study area for the identification of post-disaster gathering areas and the analysis of existing ones. Criteria such as Slope Condition, Fault Line and Setback Distances, Transportation Network Analysis, Bridge Condition, Evaluation in terms of Population, Landslide/Rockfall, Proximity to Rivers, and Lithology characteristics were determined. Initial gathering areas obtained from the Hatay Provincial Disaster and Emergency Management Directorate were transferred to Geographic Information Systems, and spatial and statistical analyses were conducted converting them into thematic maps.
The analysis of these gathering areas revealed their inadequacy both in terms of area for the city's population and other physical and human geography characteristics. The accuracy of these findings became evident in the aftermath of the earthquakes on February 6, 2023. In future city reconstruction and planning efforts, population structure and land conditions and post-earthquake gathering areas should be redesigned.

Anahtar Kelimeler

Seismicity in Cities, Post-Earthquake Gathering Areas, CBS Analysis of gathering Areas.

Kaynakça

• Aksaraylı, M. (2005). Coğrafi bilgi sistemi tabanlı acil afet yönetim sistemi: İzmir ili uygulaması (Doctoral dissertation, DEÜ Sosyal Bilimleri Enstitüsü).
• Atalay, H. (2008). Deprem Durumunda Kentsel Açık ve Yeşil Alanların Kullanımı–Küçükçekmece Cennet Mahallesi Örneği (Doctoral dissertation, Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Bobek, H. (1927). Grundfragen der stadtgeographie. Geographische Anzeiger, 28, 213-224.
• Çetin, B. (2012). Hatay’da Kentleşmenin Seyri (1940-2009) ve Mekânsal Dağılışı. Doğu Coğrafya Dergisi, 17(28), 231-258.
• Değerliyurt, M. (2013). Antakya’da Doğal Afet Risk Analizi ve Yönetimi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Coğrafya Anabilim Dalı, İstanbul.
• Geçen, R., & Varol, M. (2016). GIS-Tabanlı Çok Kriterli (Multicriteria) Karar Analizi Yöntemi Kullanılarak Amanos Dağları’nda (Hatay) Uygun Kamp Alanı Tespiti. Hatay Araştırmaları II (Edt. Ahmet Gündüz, Selim Kaya), Pozitif Matbaa, Ankara.
• Hatay Afad İl Müdürlüğü (20/07/2022 tarihinde yazar tarafından elden alınmıştır).
• Hatay İl Jandarma Komutanlığı (15/03/2022 tarihinde yazar tarafından elden alınmıştır).
• Hossain, N. (2014). Street’as accessible open space network in earthquake recovery planning in unplanned urban areas. Asian Journal of Humanities and Social Sciences (AJHSS), 2(4), 103-115. İstanbul İçin Deprem Master Planı, 2003. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Planlama ve İmar dairesi Zemin ve Deprem İnceleme Müdürlüğü, İstanbul.
• Japon Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) (2002). Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dahil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması, Japon Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB), İstanbul, Türkiye.
• Korkmaz, H., (2006), “Antakya’da Zemin Özellikleri ve Deprem Etkisi Arasındaki İlişki”, Coğrafi Bilimler Dergisi, 4 (2), 49-66.
• Lawal, D. U., Matori, A. N., & Balogun, A. L. (2011). A geographic information system and multi-criteria decision analysis in proposing new recreational park sites in universiti teknologi malaysia. Modern Applied Science, 5(3), 39.
• Malczewski, J. (1999). GIS and multicriteria decision analysis. John Wiley & Sons.
• Öcal, T. (2020). Dikey Şehirleşmenin Coğrafi Analizi Adana Çukurova. Pegem Akademi
• Över, S., Ünlügenç, U. C., & Özden, S. (2001). Hatay bolgesinde etkin gerilme durumlari. Hacettepe Universitesi Yerbilimleri Uygulama ve Arastırma Merkezi Bulteni, Yerbilimleri, 23, 1-14.
• Tarabanis, K. ve Tsionas, I. (1999). Using Network Analysis for Emergency Planning in Case of Earthquake. Transactions in GIS, Vol.3-2: 187–197
• Yıldız, A. (2023). 06 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremleri öncesi ve sonrası toplanma alanlarının coğrafi analizi ve deprem park önerisi: Antakya ve Çevresi (Tez No.) [Yüksek lisans tezi, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• https://www.dha.com.tr/foto-galeri/hatayda-yikilan-hastane-ek-binasinda-umutlu-bekleyis-2203362/2