THE SOCIO-POLITICAL ENVIRONMENT AND THE NOVEL LITERATURE IN AZERBAIJAN IN THE 1930-1950s

Yıl 2021, , 85 - 95, 30.04.2021

İrade Musayeva Musayeva

https://doi.org/10.33390/homeros.4.2.04

Öz

The globalization of global events, revolutions, wars, art and literature in the late nineteenth and early twentieth centuries have created certain revolutions in our socio-political and literary-cultural meetings. Before him stood the test of Turkic and Islamic culture, Turkic, modernizing, Islamic values, philosophical discussions to prove himself and his national existence. The ideological mechanisms of such thinkers as J. Afganani, I. Gaspirali, MA Rasululzade, A. Huseynzadeh, A. Agaoglu, A. Topshubashov were revolutionizing not only Azerbaijan, but the whole Turkic-Islamic world. However, the invasion of Russia on April 28, 1920, as in all other areas, has caused a decline in the literature.In order to define the artistic method of socialist literature, Marxist literary studies invented new literary laws and theories. Debates, suggestions, and consultations worked to the detriment of the true literature, until finally the only version of the theory of method - “socialist realism” - was accepted. Thus, socialist realism was approved as the main creative method in the literature of all the Soviet republics, as well as in the Azerbaijani literature and especially in the novel aesthetics of the novel. The novel genre, which requires special thinking and, in Belinsky’s language, as a mirror of the time, has been removed from its true essence. The article examines the socio-political situation in Azerbaijan in the 1930s and 1850s and the reasons why this situation is not adequately reflected in the literature

Anahtar Kelimeler

realism, romance, modern aesthetics, Russian-Soviet revolution, socialist literature, repression, novel aesthetics

1930-1950’Lİ YILLARDA AZERBAYCAN’DA SOSYO-POLİTİK ORTAM VE ROMAN EDEBİYATI

Öz

Bu makalede, romanın sadece bir edebiyat meselesi olmadığı gösterilmeye çalışılmaktadır. Destan, rivayet, efsane, anlatı, hikâye, deneme vs. gibi epik türlerin sentezinden yaranan, toplumun yaşam aynası ve küresel dünyanın bediî sözde gerçekleşen küçük modeli kabul edilen roman, ansiklopedik bediî kaynak olarak söz sanatının potansiyel imkanlarını takdim edebilir. Roman türünün bu kadar geniş ifade imkanları, XX. yüzyılın 30’lu yılları dahil tüm zamanlarda mevcut olmuştur. Lakin edebi aşama özellikleri, fikir-estetik ilkeler Sosyalizm realizmi kuramı yasaları ile kuşatıldıkça, tüm alanlarda olduğu gibi roman yaratıcılığında da edebiyat karşıtı içeriğe sahip kitapların sayısı giderek arttı. Zamanın öncü epik türüne dönüşen roman, bu yıllarda daha çok Sosyalizm kuruculuğu işinin ideolojik propaganda silahı olarak kaleme alınmaktaydı.SSCB ölçekli psikolojik baskı altında kaleme alınan Sovyet dönemi Azerbaycan romanı, dünya edebiyatı örneğine dönüşemedi. Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin edebiyata, genel olarak sanata dair karar ve talimatlarının rolü bunda büyüktü. Kapalılık, yabancı edebiyattan habersizlik, beşerî konular düzeyinde romanların yazılmaması, genel edebi gelişimden tecrit durumlarından ötürü söz konusu yıllara ait edebiyatımızı çöküş dönemi olarak nitelendirecek olsak yanılmış olmayız. 1930-1950’li yılların romanlarının konuları, kronolojik olarak tam anlamıyla edebi manifesto gibi belirlenmişti:1. Kollektifleşme, kolhoz kuruculuğu, üretim ve fabrika edebiyatı. 2. 1941-1945 yılı savaşının galibiyeti için mücadele eden edebiyat. 3. Savaştan sonraki dönemin yeni kuruculuk yaşamını (yine de kolhozcu, işçi, petrolcü vs. bu gibi emekçilerin faaliyetini) yansıtan edebiyatBu yıllarda aydınlara, bilim, sanat ve siyaset adamlarına karşı yürütülen kitlesel kıyım harekâtı, dönemin edebiyatında özellikle de romanlarda ifadesini bulamadı. Bu büyük, insanlık dışı harekât ve kıyımlar, Azerbaycan romanının Sovyet dönemi aşamasının en güncel ve tarihi konusu olabilirdi. Lakin söz konusu yazarların yanı başında öldürülen kalem arkadaşlarının trajik kaderi bunu önledi. Rusya’da ise manzara biraz farklı idi. Örneğin, A. Soljenitsin gibi zamana meydan okuyan müstesna romancılar ortaya çıkmaktaydı.Normal edebi ortamın bulunmaması, kasıtlı olarak oluşturulan edebi çatışmalar ve kaotik durum bağımsız yaratıcılık imkanlarını yazarların elinden almıştı.

Anahtar Kelimeler

Realizm, Romantizm, Modern Estetik, Rus-Sovyet Devrimi, Sosyalist Edebiyatı, Kıyım, Roman Estetiği

Kaynakça

• AĞAOĞLU, A. (2017), Üç Medeniyyet, Bakü, Bakı Kitab Klubu.
• BAKHTİN, M. M. (1986), Literaturno-Kritiçeskie Stati, Moskva, Khudojestvennaya Literatura.
• ÇEMENZEMİNLİ.Y. V. (2005), Eserleri, II Cilt, Bakü, Avrasiya Press.
• EDEBİYATDA BOLŞEVİZM İDEYALILIĞI UĞRUNDA (1937), Edebiyat Gazetesi, 27 Mart.
• GARAYEV, Y. (1996), Tarih: Yakından ve Uzagdan, Bakü, Sabah.
• KERİMOVA, T. (2005), Azerbaycan Milli Elmler Akademiyası Tarihinden, Bakü, Tahsil.
• MOROZOV, Sergey, “Proizvodstvennıy Roman Kak Otrajenie Sovetskovo Proekta” https://xn--h1aagokeh.xn--p1ai/special_posts/производственный-роман-как-отражени/
• “MÜZAKIRE: FORMALIZM VE NATURALIZM ALEYHINE”(1936), Edebiyat Gazetesi, 14 Nisan
• “MÜZAKIRE: SIRALARIMIZI TEMİZLEYELİM”, (1937) Edebiyat Gazetesi, 9 Haziran.
• NERİMANOĞLU, K. V. (2008), “Sovet Edebiyatı: Gerçekler, Hagigetler, Ziddiyyetler”, Türk DünyasıDil ve Edebiyat Dergisi, XXV
• PRAVDA GAZETESİ, (1923), 29 Haziran. .
• RUS NESRI ANTOLOGIYASI, (2013), Bakü, Şerg-Gerb. .
• RZAYEV, Y. (2010), Azerbaycan Romanı: Siyaset ve Milli Düşünce: (1930-1955-ci İller), Bakü, Elm.
• SAİD, Qurban. (2006), Ali ve Nino, Bakü, Şerg- Gerb. .
• SALAMOĞLU, T. (2007), Müasir Azerbaycan Romanı: Janr Tekamülü (XX asrın 80-ci illeri), Bakü, Nafta-Press.