İnşa Tekniği ve Plan Olarak Doğu Akdeniz Geleneğinde Bir Saray: Oylum Höyük Orta Tunç Çağı I Sarayı

Yıl 2024, Sayı: 14, 15 - 46, 15.11.2024

Atilla Engin

Öz

Oylum Höyük’te, son yıllarda Kuzeybatı Alan’da yürütülen kazı çalışmalarında Orta Tunç Çağı I’e tarihlenen büyük bir saray yapısı açığa çıkarılmıştır. Bir yangın tahribatı ile son bulan yapıda, yangın sı- rasında ölen iki kadına ait iskelet ile kırılmış ve alt kısımları eksik kaplar bulunmuş olup bunlar bir saldırı ve yağmalamaya işaret etmektedir. Mekânlar içinde açığa çıkan ocaklar, kil sekiler üzerindeki öğütme taşları ve depolama kaplarına ait parçalar, sarayın açığa çıkartılan bölümünün mutfak, depo, kiler ve işliklerden oluştuğunu göstermektedir.
Yaklaşık 1050 m2’lik bölümü açığa çıkarılan anıtsal yapının kalın duvarları kerpiçle inşa edilmiştir. Batısında bir avlu, doğusunda ise kerpiç bir teras bulunan sarayın dikdörtgen planlı ana bölümü iki aks üzerinde yer alan mekân dizilerinden oluşmaktadır. Çok katlı olan Oylum Höyük Sarayı’nın mimari açıdan en yakın benzerleri Tilmen Höyük OTÇ Sarayı, Alalah Yarimlim Sarayı ve Tell Mardikh Batı Sarayı’dır (Fig. 4a-d). Bir avlu kanadı boyunca uzanan mekân dizilerinden oluşan çok katlı saray planı, avlular çevresine yerleştirilmiş mekânlardan oluşan geleneksel Suriye ve Mezopotamya saray planlarından farklıdır. Plan anlayışı dışında, kalın kerpiç duvarlar, çok katlı olduklarını gösteren merdiven odaları, ahşap sütun ve sütun altlıkları kullanımı Oylum Höyük OTÇ I Sarayı, Tilmen Höyük OTÇ Sarayı ve Alalah Yarimlim Sarayı’nın ortak özelliklerdir. MÖ 2. binyılın başlarında ortaya çıkan bu mimari gelenek, Suriye saray mimarisinde Doğu Akdeniz’in özellikle kuzey kesimine özgü yeni bir anlayışı ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Oylum Höyük, Oylum Höyük Sarayı, Orta Tunç Çağı I, Doğu Akdeniz, Mimari

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur

A Palace in the Eastern Mediterranean Tradition as Construction Technique and Plan: Oylum Höyük Middle Bronze Age I Palace

Öz

In recent years, excavations in the Northwest Area of Oylum Höyük have revealed a large palace structure dating back to the Middle Bronze Age I. In the building, which was destroyed by a fire, the skeletons of two women who died during the fire and broken vessels with missing lower parts were found, indicating an attack and looting. The hearths uncovered within the spaces, along with grinding stones on clay platforms and fragments of storage vessels, indicate that the excavated section of the palace consisted of kitchens, storage rooms, cellars, and workshops. The thick walls of the monumental building, of which approximately 1050 m2 was uncovered, were built with mud bricks. The rectangular planned main part of the palace, which has a courtyard in the west and a mud brick terrace in the east, consists of a series of spaces on two axes. Architectually, the multi- storeyed Oylum Höyük Palace has the closest parallels in Tilmen Höyük MBA Palace, Alalah Yarimlim Palace and Tell Mardikh West Palace (Fig. 4a-d). The multi-storey palace plan, consisting of space series extending along a courtyard wing, differs from the traditional Syrian and Mesopotamian palace plans, which contain spaces arranged around courtyards. Apart from the plan concept, thick mud-brick walls, stairwells showing that they are multi-storey, and using of wooden columns and column bases are common features of the Oylum MBA I Palace, Tilmen Höyük MBA Palace and Alalah Yarimlim Palace. This architectural tradition which emerged in early 2nd millennium BC, reveals a new understanding of Syrian palace architecture, especially in the northern part of the Eastern Mediterranean.

Anahtar Kelimeler

Oylum Höyük, Oylum Höyük Palace, Middle Bronze Age I, Eastern Mediterranean, Architecture

Etik Beyan

It is declared that scientific and ethical principles were complied with during the preparation of this study and all the works referred are mentioned in the bibliography.

Kaynakça

• Akar, M., The Kinet Höyük MB II Building the Levantine Palace Tradition in Eastern Cilicia (Unpublished master’s thesis), Graduate School of Social Sciences of Middle East Technical University, Ankara.
• Akkermans-Schwartz 2003
• Akkermans, P. M. M. G.-Schwartz, G. M., The Archaeology of Syria from Complex Hunter- Gatherers to Early Urban Societies (ca.16000-300B.C), Cambridge University Press, Cambridge.
• Alkım, U. B., “Tilmen Höyük Çalışmaları (1958-1960)”, Belleten, C 26, S. 103, 447-499.
• Archi-Biga 2003
• Archi, A.-Biga, M. G., “A Victory over Mari and Fall of Ebla”, Journal of Cuneiform Studies, S. 55, 1-44.
• Alp, S., “Konya-Karahöyük 1988 Kazısı”, 11. Kazı Sonuçları Toplantısı, C 1, Ankara, 275-281.
• Alp, S., “Konya-Karahöyük 1992 Kazısı”, 14. Kazı Sonuçları Toplantısı, C 1, Ankara, 301-306.
• Astour 1988
• Astour, M. C., “Toponymy of Ebla and ethnohistory of Northern Syria: A Preliminary Survey”, Journal of the American Oriental Society, 108/4, 545-555.
• Bartl, P. V., “The MBA on the Upper Tigris: New Evidence from the Excavations at Giricano and Ziyaret Tepe”, Archaeologische Mitteilungen aus Iran and Turan, 37, 153-162
• Bendakir-Margueron-Dayre 2011
• Bendakir, M.-Margueron, J. C.-Dayre, M., “Une collaboration exemplaire pour la conservation et la mise en valeur du site archéologique de Mari (Syrie)”, Terra 2008: The 10th International Conference on the Study and Conservation of Earthen Architectural Heritage (Bamako, Mali, February 1-5, 2008), ed. L. Rainer-A. B. Rivera-D. Gandreau, Getty Conservation Institute, Los Angeles, 148-154.
• Bonatz-Kühne-Mahmoud vd. 1998
• Bonatz, D.-Kühne, H.-Mahmoud, A.-al-Zawr, M. D., Rivers and Steppes: Cultural Heritage and Environment of the Syrian Jezireh: Catalogue to the Museum of Deir ez-Zor, Ministry of Culture of Syria, Damascus.
• Cohen, O., “Conservation and Restoration at Hazor”, Near Eastern Archaeology, 76/2, 118- 122.
• Dehkordi-Vatandoust-Madjidzadeh vd. 2011
• Dehkordi, M. H.-Vatandoust, R.-Madjidzadeh, Y.-Kashi, M. G., “The archaeological site of Konar Sandal, Jiroft, Iran: Conservation of earthen architecture”, Terra 2008: The 10th International Conference on the Study and Conservation of Earthen Architectural Heritage, ed. L. Rainer-A. B. Rivera-D. Gandreau, Getty Conservation Inst., Los Angeles, 183-188.
• Dinçol-Dinçol 2011
• Dinçol, A.-Dinçol, B., “Zwei hethitische Hieroglyphensiegel und ein Siegelabdruck aus Oylum Höyük”, Colloquium Anatolicum, 10, 87-94.
• Donbaz 2011
• Donbaz, V., “A Lapis-lazuli cylinder seal found at Oylum Höyük”, Colloquium Anatolicum, 10, 95-102.
• Donbaz 2014
• Donbaz, V., “A tiny late Old Babylonian tablet found at Oylum Höyük”, Armizzi: Engin Özgen’e Armağan/Studies in Honor of Engin Özgen, ed. B. Helwing-B. Uysal-A. Engin, Ankara, 109-113. Einwag 2002
• Einwag, B., “The Early Middle Bronze Age in the Euphrates Valley: The Evidence from Tuttul/Tell Bi’a”, The Middle Bronze Age in the Levant (Porceedings of an International Conference on MB IIA Ceramic Material (Vienna. 24th-26th of January 2001), ed. M. Bietak, Verlag der Österreicischen Akademie der Wissenschaften, Vienna, 143-161.
• Engin, A., “Oylum Höyük İçin Bir Lokalizasyon Önerisi: Ulisum/Ullis/İllis/A Localisation Proposal for Oylum Höyük: Ulisum/Ullis/Illis”, Armizzi: Engin Özgen’e Armağan/Studies in Honor of Engin Özgen, ed. B. Helwing-B. Uysal-A. Engin, Ankara, 129-149.
• Engin, A., “Yeni Bulgular Işığında Kilis/Oylum Höyük’ün Hitit Dünyasındaki Yeri/ Position of Kilis/Oylum Höyük in the Hittite World in the Light of Recent Evidence”, Studies in Honour of Ahmet Ünal/Ahmet Ünal Armağanı, ed. S. Erkut-Ö. Sir Gavaz, Arkeoloji ve Sanat, İstanbul, 187-204. Engin 2019a
• Engin, A., “A Middle Bronze Age Palace at Oylum Höyük and New Findings”, Arslantepe I. Uluslararasi Arkeoloji Sempozyumu Bildirileri/Arslantepe Proceedings of the I. International Archaeology Symposium, ed. N. Durak-M. Frangipane, İnönü Üniversitesi, Malatya, 237-252.
• Engin 2019b Engin, A., “Oylum Höyük Kazısında Ele Geçen Karkamış Kralı İni-Tešub’a Ait Bir Bulla”, Uğur Silistreli Anı Kitabı: Anadolu Arkeolojisi Üzerine Yazılar/In Memoriam Uğur Silistreli: Studies on Anatolian Archaeology, ed. F. Kulakoğlu-T. Yıldırım-T. Sipahi-V. Şahoğlu-H. L. Keskin, Anadolu/Anatolia, Ek Dizi III, Ankara Üniversitesi, Ankara, 119-129.
• Engin 2019c Engin, A., “Kerpiç Korumada Yeni Uygulamalar: Oylum Höyük’te Anıtsal Orta Tunç Çağı I Yapısı’nı Koruma Çalışmaları”, Rifat Ergeç Armağanı/Studise presented to Rifat Ergeç, ed. T.Demir-M. Ekici-M. Şahan Dinç-Ç. M. Tarhan, Bilgin Kültür Sanat, Ankara, 173-192.
• Engin, A., “Northern Syrian sculpture in the 2nd Millennium BC in the light of Oylum Höyük findings”, Eski Yakın Doğu’da Taş Ocakları, Heykeltıraşlık Atölyeleri ve Yesemek’in Yeri: Yesemek 1. ve 2. Uluslararası Arkeoloji Sempozyumu Bildirileri/Stone Quarries, Sculpture Workshops and the Place of Yesemek in the Ancıent Near East: Yesemek Proceedings of the 1st and 2nd International Archaeology Symposiums, ed. A. Engin-T. Demir-N. P. Özgüner Gülhan, Gazikültür Yayınları, Gaziantep, 165-190.
• Engin, A., “Oylum Höyük Orta Tunç Çağı I Sarayı’nda Saldırı, Yağmalama ve Şiddet Bulguları”, Savaş ve Şiddet/War and Violence, ed. A. Aykurt vd., Önasya Arkeolojisi Toplantıları 1/Near Eastern Archaeology Meeting 1, Ankara.
• Engin-Helwing 2012
• Engin, A.-Helwing, B., “The EBA-MBA Transiton in the Kilis Plain” Looking North: The Socioeconomic Dynamics of the Northern Mesopotamian and Anatolian Regions during the Late Third and early Second Millennium BC, ed. N. Laneri-P. Pfälzner-S. Valentini, Studien zur Urbanisierung Nordmesopotamiens, Harrasowitz, Wiesbaden, 93-104.
• Engin-Özgen-Zengin Koşan vd. 2014
• Engin, A.-Özgen, E.-Zengin Koşan, O.-Ay Şafak, F.-Bozkurt, A., “Oylum Höyük 2013”, 36. Kazı Sonuçları Toplantısı, C 1, 235-254.
• Engin-Özgen-Zengin Koşan vd. 2016
• Engin, A.-Özgen, E.-Zengin Koşan, O.-Ay Şafak, F.-Bozkurt, A., “Oylum Höyük 2014”, 37. Kazı Sonuçları Toplantısı, C 1, 445-466.
• Engin-Özgen-Zengin Koşan vd. 2017
• Engin, A.-Özgen, E.-Zengin Koşan, O.-Ay Şafak, F.-Bozkurt, A., “Oylum Höyük 2015” 38. Kazı Sonuçları Toplantısı, C 1, 555-576.
• Engin-Özgen-Bozkurt vd. 2018
• Engin, A.-Özgen, E.-Bozkurt, A.-Bozkurt, D., “Oylum Höyük 2016” 39. Kazı Sonuçları Toplantısı, C 1, 477-494
• Engin-Özgen-Bozkurt vd. 2019
• Engin, A.-Özgen, E.-Bozkurt, A.-Bozkurt, D.-Özer, A., “Oylum Höyük 2017” 40. Kazı Sonuçları Toplantısı, C 1, 271-292.
• Engin-Özgen-Aşir vd. 2020
• Engin, A.-Özgen, E.-Aşir, M.-Ezer, S.-Kavak, A.-Bozkurt, A.-Bozkurt, D.-Doruk Engin, Ş., “Oylum Höyük 2018”, 41. Kazı Sonuçları Toplantısı, C 1, 243-265.
• Engin-Özgen-Ezer vd. 2022
• Engin, A.-Özgen, E.-Ezer, S.-Kavak, A.-Bozkurt, A.-Bozkurt, D.-Doruk Engin, Ş.-Kişniş, D. B., “Oylum Höyük 2019-2020”, 2019-2020 Yılı Kazı Çalışmaları, C 1, Ankara, 169-188.
• Engin-Ezer-Kavak vd. 2023
• Engin, A. S.-Ezer, A.-Kavak, A.-Bozkurt, A.-Bozkurt, D.-Doruk Engin, Ş.-Kişniş, D. B., “Oylum Höyük 2021”, 42. Kazı Sonuçları Toplantısı, C 1, Ankara, 215-232.
• Heinz, M., Tell Atchana/Alalakh: Die Schichten VII-XVII, Neukirchener Verlag, Neukirchen- Vluyn.
• Homsher 2012
• Homsher, R. S., “Mudbricks and the Process of Construction in the MBA Southern Levant”, BASOR, 368, 1-27.
• Iamoni 2015
• Iamoni, M., “The Eastern Palace of Qatna and the Middle Bronze Age Architectural Tradition of Western Syria”, Qatna and the Networks of Bronze Age Globalism, Qatna Studien Supplementa 2, ed. P. Pfälzner-M. Al Maqdissi, Wiesbaden, 451-466.
• Iamoni-Kanhouch 2009
• Iamoni, M.-Kanhouch, Y., “Der Ostpalast (Qatna)”, Schätze des Alten Syrien: Die Entdeckung des Königreichs Qatna, Landesmuseum, Württemberg, 161-164.
• Iamoni-Morandi Bonacossi 2011
• Iamoni, M.-Morandi Bonacossi, D., “The Middle Bronze Age I-III pottery sequence from the Italian excavations at Mishrifeh/Qatna, Syria: Archaeological contexts and ceramic evidence”, Berytus, 53-54 (2010-2011), 181-212.
• Klengel 1992
• Klengel, H., Syria 3000 to 300 B.C: A Handbook of Political History, Akademie Verlag, Berlin.
• Lebau, M., Tell Beydar, An EBA City in the Syrian Jezirah (Lecture presented in Toronto on September 1st, 2005), https://www.beydar.org/wp-content/uploads/2015/08/nabada- conf-en.pdf (23.10.2023).
• Lebau-Suleiman 2002
• Lebau, M.-Suleiman, A., Tell Baydar/Nabada: An EBA City in the Syrian Jezirah: 10 Years of research (1992-2002), https://www.beydar.org/wp-content/uploads/2016/07/ bey_10_en.pdf (23.10.2023).
• Liverani, 2014
• Liverani, M., The Ancient Near East: History, Society and Economy, çev. S. Tahatabai, Routledge, London.
• Lloyd, S., “Palaces of the Second Millennium BC”, Anatolia, 21, 195-225.
• Luciani 2013
• Luciani, M., “The Northern Levant (Syria) during the LBA: Small kingdoms between the supraregional empires of the international age”, The Archaeology of the Levant: c. 8000-332 BC, ed. M. L. Steiner-A. E. Killebrew, Oxford University Press, Oxford, 509-523.
• Marchetti 2005
• Marchetti, N., “Tilmen Höyük-Gaziantep”, Dall’Eufrate al Mediterraneo, Ricerche delle Missioni Archeologiche in Turchia, ed. A. Tangianu, Istituto Italiano di Cultura di Ankara, Ankara, 41-48.
• Margueron 1982
• Margueron, J. C., Recherches Sur les Palais Mesopotamiens de l’Age du Bronze (texte and Figures), Librairie Orientaliste Paul Geuthner, Paris.
• Matthiae 1980
• Matthiae, P., “Two Princely Tombs at Tell Mardikh-Ebla”, Archaeology, 33/2, 9-17.
• Matthiae 1984
• Matthiae, P., “New Discoveries at Ebla: The Excavation of the Western Palace and the Royal Necropolis of the Amorite Period”, Biblical Archaeology, 47, 18-32.
• Matthiae 2010
• Matthiae, P., “Early Syrian palatial architecture: Some thoughts about its unity”, Kulturlandschaft Syrien. Zentrum und Peripherie. Festschrift für Jan-Waalke Meyer, ed. J. Becker-R. Hempelmann-E. Rehm, Munster, 349-358.
• Matthiae 2013
• Matthiae, P., Studies on the archaeology of Ebla 1980-2010, ed. F. Pinnock, Harrassowitz, Wiesbaden.
• Merluzzi 2000
• Merluzzi, E., “Basalt Tools at Ebla: An example of groundstone industry in a Central Syria site of the Bronze Age Period”, Proceedings of the First International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East, ed. P. Matthiae vd., Dipatimento di Scienze Storiche Archeologiche e Antropologiche dell’Antichità, Roma, 1061-1078.
• Morandi Bonacossi 2007
• Morandi Bonacossi, D., “The Chronology of the Royal Palace of Qatna Revisited: A Reply to a Paper by Mirko Novák”, Egypt and the Levant, 14, 221-239.
• Morandi Bonacossi 2009
• Morandi Bonacossi, D., “Der Unterstadtpalast (Qatna)”, Schätze des Alten Syrien: Die Entdeckung des Königreichs Qatna, Landesmuseum, Württemberg, 156-159.
• Morandi Bonacossi 2013
• Morandi Bonacossi, D., “The Northern Levant (Syria) during the Middle Bronze Age”, The Archaeology of the Levant: c. 8000-332 BC, ed. M.L. Steiner-A. E. Killebrew, Oxford University Press, Oxford, 414-432.
• Morandi Bonacossi 2016
• Morandi Bonacossi, D., “Mishrifeh/Qatna (Homs)”, A History of Syria in One Hundred Sites, ed. Y. Kanjou-A. Tsuneki, Archeopress, Oxford, 151-155.
• Morandi Bonacossi-Da Ros-Garna vd. 2009
• Morandi Bonacossi, D.-Da Ros, M.-Garna, G.-Iamoni, M.-Merlino, M., “The Eastern Palace and the Residental Architecture of Area T at Mishrifeh/Qatna”, Mesopotamia, 44, 61-112.
• Na’aman 1976
• Na’aman, N., “A New Look at the Chronology of Alalakh Level VII”, Anatolian Studies, 26, 129-143.
• Müller Karpe 2017
• Müller Karpe, A., Sarissa: Die Wiederentdeckung einer hethitischen Königsstadt, Philipp von Zabern, Darmstadt.
• Novák, M., “The Chronology of the Royal Palace of Qatna”, Egypt and Levant 14, 299- 317.
• Ökse-Görmüş 2013
• Ökse, A. T.-Görmüş, A., “Salat Tepe 2005-2008 Kazıları”, Ilısu Barajı ve HES Projesi Arkeolojik Kazıları: 2004-2008 Çalışmaları, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Diyarbakır, 163-200.
• Özgen-Helwing 2001
• Özgen, E.-Helwing, B., “Ausgrabungen auf dem Oylum Höyük, 1997-2000: Zweiter Vorläufiger Bericht”, Istanbuller Mitteilungen, 51, 61-136.
• Özgen-Engin-Eser 2009
• Özgen, E.-Engin, A.-Eser, E., “Oylum Höyük 2007”, 30. Kazı Sonuçları Toplantısı, C 2, 139-154.
• Özgen-Engin-Uysal vd. 2011
• Özgen, E.-Engin, A.-Uysal, B.-Ay Şafak, F., “Oylum Höyük 2009”, 32. Kazı Sonuçları Toplantısı, C 2, 56-69.
• Özgen-Engin-Uysal vd. 2013a
• Özgen, E.-Engin, A.-Uysal, B.-Ensert, H. K.-Ay Şafak, F., “Oylum Höyük 2010”, 33. Kazı Sonuçları Toplantısı, C 1, 497-518.
• Özgen-Engin-Uysal vd. 2013b
• Özgen, E.-Engin, A.-Uysal, B.-Ensert, H. K.-Ay Şafak, F.-Bozkurt, A., “Oylum Höyük 2011”, 34. Kazı Sonuçları Toplantısı, C 1, 323-334.
• Özgen-Engin-Uysal vd. 2014
• Özgen, E.-Engin, A.-Uysal, B.-Ensert, H. K.-Ay Şafak, F.-Bozkurt, A., “Oylum Höyük 2012”, 35. Kazı Sonuçları Toplantısı, C 1, 159-174.
• Özgüç, N., “Excavations at Acemhöyük”, Anatolia, 10, 9-52.
• Özgüç, T., Kültepe: Kaniš/Neša, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Pinnock 1985
• Pinnock, F., “About the trade of Early Syrian Ebla”, MARI, 4, 85-92.
• Pinnock 2001
• Pinnock, F., “The Urban Landscape of Old Syrian Ebla”, Journal of Cuneiform Studies, 53, 13-33.
• Pinnock 2016
• Pinnock, F., “Dealing with the Past at Ebla. Ancestors’ Cults and Foreign Relations”, Proceedings of the 9th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East, Volume 1, ed. R. A. Stucky-O. Kaelin-H. P. Mathys, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden, 395-406.
• Schirmer 2002
• Schirmer, W., “Stadt, Palast, Tempel: Charakteristika hethitischer Architektur in 2. und 1. Jahrtausend v. Chr.”, Die Hethiter und Ihr Reich: Das Volk der 1000 Götter, Kunst und Ausstellungshalle der Bundesrepublik Deutschland, 204-217.
• Ünal, A., “A Hittite treaty tablet from Oylum Höyük in southeastern Turkey and the location of Ḫaššu(wa)”, Anatolian Studies, 65, 19-34.
• Wiener 2011
• Wiener, N., Damaged Representation: The Figurines from Bronze Age Tell Sabi Abyad, Syria and the Archaeology of Disregard, (Master Thesis), Leiden University, Leiden.
• Woolley 1955
• Woolley, C. L., Alalakh. An Account of the Excavations at Tell Atchana in the Hatay, 1937-1949. Report of the Research Committee, 18. Society of Antiquaries, London.
• Württemberg-Al Maqdisi-Banacossi vd. 2009
• Württemberg, L.-Al Maqdisi, M.-Banacossi, D. M.-Pfälzner, P., Schätze des Alten Syrien: Die Entdeckung des Königreichs Qatna, Landesmuseum, Stuttgart.
• Yener, K. A., The Amuq Valley Regional Projects Vol 1: Surveys in the Plain of Antioch and Orontes Delta, Turkey, 1995-2002, Oriental Institute Publications 131.
• Yon, M., The City of Ugarit at Tell Ras Shamra, Eisenbrauns, Winona Lake, Indiana.