Antik Dönemde Pisidia Antiokheiası’nda Tarım ve Tarım Aletleri

Yıl 2024, Sayı: 14, 199 - 230, 15.11.2024

Mehmet Özhanlı , Sultan Gökpunar

Öz

Makalede, Pisidia Antiokheia kazılarından açığa çıkarılan tarım ve bağcılık aletlerinden yola çıkılarak Antiokheia’da yapılmış olan tarım ve tarım aletleri konu edilmiştir. Phrygia-Pisidia sınırında Sultan ve Karakuş Dağlarıyla çevrili oldukça verimli arazilere sahip olan Yalvaç Ovası’nda yerleşim Neolitik Çağ’dan başlayarak günümüze kadar hiç kesintiye uğramadan devam etmiştir. Bu süreklilik Yalvaç ilçesine bağlı 38 köyün tamamının altında ya da yanı başında Tunç Çağı ve öncesine tarihlenen Höyük yerleşimlerinde izlenmektedir. Höyüklerde bulunan ezme ve öğütme taşları, üretilen buğday, arpa ve diğer ürünlerin arkeolojik belgeleridir. Hayvancılığa elverişli olan dağlardan çıkan suların oluşturduğu fazla derin olmayan vadilerde akan çayların kıyıları, yerleşim alanı olarak tercih edilmiştir ve buralarda tarımsal faaliyetlerin yapıldığı bilinmektedir. Kazılarda başta saban parçaları olmak üzere kazma, kürek gibi tarım aletlerinin yanı sıra bağcılıkta kullanılan tahra, balta, testere gibi çok sayıda demirden yapılmış alet açığa çıkarılmıştır. Makalede Doğu Roma İmparatorluk Dönemi tarım ve tarım aletleri detaylıca ele alınmıştır.
Kentte, 2015 yılında yapılan kazılarda açığa çıkarılan Atriumlu evin kilerinde; pithoslar içerisinde bulunan buğday, nohut ve mercimek kalıntıları Antik Dönem’de yetiştirilen ürünler hakkında bilgi vermektedir. Yoğun bulunan bağcılık aletleri, Antiokheia halkının özellikle üzüm bağları konusunda gelişkin bir teknolojiye ve bilgiye sahip olduklarını göstermiştir. Kentte bulunan demirci fırını ve atölyesi bu eserlerin Antiokheia’da üretildiğini belgelemiştir. Antiokheia’da gelişkin bir metal alet üretim geleneğinin olduğunu kentte açığa çıkarılan çok sayıda eser kanıtlamaktadır. Makalede kazılarda bulunan aletler tanıtılarak benzer örnekleri ve buluntu kontekstleri dikkate alınarak bir tarihlemeye gidilmiştir. Aletlerin büyük bir kısmı MS 10-11. yüzyıla tarihlenirken; bazıları MS 6-7. yüzyıl tarihini vermektedir.

Anahtar Kelimeler

Pisidia Antiokheiası, Antik Dönem, Tarım, Tarım Aletleri, Bağcılık

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Agriculture and Agricultural Tools in Antioch of Pisidia during the Antiquity

Öz

The article discusses agriculture and agricultural tools in Antiocheia, based on findings from the excavations of agricultural and viticulture tools unearthed in Pisidia Antiocheia. Situated on the fertile Yalvaç Plain, which lies between the Sultan and Karakuş Mountains along the Phrygia-Pisidia border, settlement in this area has been continuous from the Neolithic Age to the present. This continuity is evident in the 38 villages within the Yalvaç district, each containing or bordering mound settlements that date back to the Bronze Age or earlier. Grinding stones and querns found in these mounds provide archaeological evidence of wheat, barley, and other crops produced in the area. The valleys carved by shallow rivers flowing from the livestock-suitable mountains were favored for settlements, where agricultural activities are known to have taken place. Excavations have revealed numerous iron agricultural tools, including plough parts, hoes, and shovels, as well as viticulture tools like sickles, axes, and saws. The article provides a detailed examination of agriculture and agricultural tools from the Eastern Roman Empire period.
In the city, storage jars in the pantry of the Atrium House, uncovered during the 2015 excavations, contained remnants of wheat, chickpeas, and lentils, providing insights into the types of crops cultivated during the Ancient Period. The abundance of viticulture tools found indicates that the people of Antiocheia possessed advanced knowledge and technology regarding vineyards and grape cultivation. Additionally, the presence of a blacksmith’s furnace and workshop in the city confirms that these tools were produced locally in Antiocheia. The large number of metal artifacts unearthed attests to a well- developed tradition of metal tool production in the city. This article introduces the tools found during the excavations, providing a chronological assessment based on similar examples and their archaeological contexts. While the majority of the tools date to the 10th–11th centuries AD, some can be attributed to the 6th and 7th centuries AD.

Anahtar Kelimeler

Antioch of Pisidia, Antiquity, Agriculture, Agricultural Tools, Viticulture

Etik Beyan

It is declared that scientific and ethical principles were complied with during the preparation of this study and all the works referred are mentioned in the bibliography.

Kaynakça

• Alagöz 2012
• Alagöz, U., Zeugma Antik Kenti Dionysos ve A Evleri Metal Buluntuları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Aristoteles 2016
• Aristoteles, Oeconomica: Ekonomi, çev. F., Akderin, Say Yayınları, İstanbul.
• Becker 2021
• Becker, L. J., “Metallwerkzeuge: Spuren des römischen Handwerks in den Nordwestprovinzen”, Übung zur wissenschaftlichen, Auswertung der Metallfunde des vicus Heerlen/NL, Universität zu Köln, Archäologisches Institut, Köln. https://www. academia.edu/34376709/Metallwerkzeuge_Spuren_des_römischen_Handwerks_in_ den_Nordwestprovinzen.
• Becks-Fındık 2019
• Becks, R.-Fındık, B., “New Middle Paleolithic Finds from the Lake District”, ADALYA, 22, 1-14.
• Bingöl 2019
• Bingöl, O., Arkeolojik Mimaride Taş, Bilgin Yayınevi, Ankara.
• Bulut, S., “Likya-Pamphylia-Pisidya Sınır Bölgesinden Sıradışı İki Zeytinyağı İşliği”, ADALYA, VIII, 191-210
• Canlı, H., Isauria’daki Philadelphia (Gökçeseki) Metal Buluntuları, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Crowfoot-Crowfoot-Kenyon 1957
• Crowfoot, G. M.-Crowfoot, J. W.-Kenyon, K. M., The Objects from Samaria, London.
• Çevik-Demirel 2017
• Çevik, N.-Demirel, M., “Lyroboton Kome Kazısı İlk Sezon -2016- Çalışmaları”, 39. Kazı Sonuçları Toplantısı, C II, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 175-188.
• Davidson 1952
• Davidson, G. R., Corinth XII, The Minor Objects, American School of Classical Studies at Athens, Princeton.
• Diler, A., “Olive Oil and Wine Production of the Halikarnassos Peninsula in Karia”, Antik Çağda Anadoluda Zeytinyağı ve Şarap Üretimi Merkezi Sempozyum Bildirileri, ed. Ü. Aydınoğlu- A.K. Şenol, Graphis Matbaa, İstanbul, 135-174.
• Diler, A., “Agricultural Land use in Lelegian Termera: Change in Settlement Model Change in Agricultural Landscape”, Olive Oil and Wine Production in Eastern Mediterranean during Antiquity International Symposium Proceedings 17-19 November 2011, ed. A. Diler-K. Şenol-Ü Aydınoğlu, Ege University Publications, İzmir, 1-30.
• Doub, N., An Archaeologist’s Guide To X-Radiography: At The Maryland Archaeological Conservation Laboratory, Last Updated May 2020, https://jefpat.maryland.gov/AnalyticsReports/x- ray-guide.pdf, son erişim tarihi: 19.04.2024
• Edwards 2020 Edwards, P. C., “The Beginnings of Agriculture”, A Companion to Ancient Agriculture, ed. D. Hollander-T. Howe, Wiley-Blackwell Hoboken, NJ, 119-148.
• Enez, A., Küçük Çekmece Göl Havzası (Bathonea) Metal Buluntuları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Eski Ahit 1995
• Eski Ahit, Kitabı Mukaddes (Tevratı Şerif/Eski Ahit Kitabı), Kitab-ı Mukaddes Şirketi.
• Gaitzsch 1984
• Gaitzsch, W., “Ergologische Bemerkungen zum Hortfund im Königsfort und zu Verwandten Römischen Metalldepots”, Bonner Jahrbücher, Bd. 184, 379-400.
• Gaitzsch-Gassmann-Hauptmann 2005
• Gaitzsch, W.-Gassmann, G.-Hauptmann, A., Eisenfunde aus Pergamon Geräte: Werkzeuge und Waffen, Deutsches Archäologisches Institut, Band 14, Berlin.
• Güleç-White-Kuhn vd. 2009
• Güleç, E.-White, T.-Kuhn, S.-Özer, İ.-Sağır, M.-Yılmaz, H.-Howell, F. C., “The Lower Pleistocene Lithic Assemblage from Dursunlu (Konya), Central Anatolia, Turkey”, Antiquity, 83, 11-22.
• Gültekin 2012
• Gültekin, A., Pisidia Antiokheia Antik Kenti Metal Buluntuları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Hesiodos 1991
• Hesiodos, Hesiodos Eseri ve Kaynakları, , Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Hollender-Howe 2020
• Hollender, D.-Howe, T., A Companion to Ancient Agriculture, Wiley-Blackwell Hoboken, NJ.
• İncil-Yeşaya 2011
• Kutsal Kitap (Tevrat, Zebur, İncil), Kitab-ı Mukaddes Şirketi.
• Kaya-Demirer 2020
• Kaya, C. M.-Demirer, Ü., “Kibyra’dan Instrumenta Domestica Metaller: Kuzey Yamaç 1 No’lu Mekan Buluntuları”, PHASELIS: Disiplinlerarası Akdeniz Araştırmaları Dergisi, S VI, 113-143.
• Laflı, E., “Antik Hellen ve Roma Dönemlerinde Anadolu’da Bağcılık ve Şarapçılık”, Üzümün Akdeniz’deki Yolculuğu: Konferans Bildirileri, İzmir Akdeniz Akademisi Yayınları, İzmir.
• Lancaster 1999
• Lancaster, L., “Building Trajan’s Column”, American Journal of Archaeology, The University of Chicago Press, Vol. 103, No. 3, 419-439.
• Lang, R., “Depot und Siedlungsfunde der Späten Römischen Kaiserzeit aus dem Karth im Südlichen Niederösterreich”, Römischen Osterreich 33, 43-111.
• Lehner 1904
• Lehner, H., “Die Einzelfunde von Novaesium”, Bonner Jahrbücher, Jahrbücher des Vereins von Altertumsfreunden im Rheinlande, Bd. 111/112, 243-418.
• Maddin-Hauptmann-Weisgerber 1996
• Maddin, R.-Hauptmann, A.-Weisgerber, G., “Metallographische Untersuchungen an römischem Gezähe aus Rio Tinto, Spanien”, Meta/la (Bochum), 3. 1, 27-44.
• Mauthner 2020
• Mauthner, F., “Ausgewählte landwirtschaftliche Geräte im Ostalpenraum: Überlegungen zur Agrartechnik von der späten Eisenzeit bis in die Spätantike anhand von Fundstücken aus dem Burgmuseum Deutschlandsberg”, Römische Landwirtschaft, ed. L. Formato etc., Beiträge der AG Römerzeit auf der Verbandstagung des WSVA und des MOVA, Salzburg, 99-108.
• Mendel 1912
• Mendel, G., Musées Impériaux Ottomans: Catalogue des Sculptures Grecques, Romaines et Byzantines, Constantinople en Vente au Musée Impérial, Constantinople.
• Mutz, A., Römisches Schmiedehandwerk, ed. M. Martin, Augster Museumshefte 1: Max Muff A G Pratteln, Römermuseum.
• Müller 1982
• Müller, R., A Mezogazdasági Vaseszközök Fejlodése Magyarországon A Késovaskortól A Törökkor Végéig, Zalai Gyojtemény 19, I–II, Zalaegerszeg.
• Oransay 2006
• Oransay, A., Arykanda Antik Kentinde 1971- 2002 Kazı Sezonlarında Ele Geçen Madeni Buluntular ve Madencilik Faaliyetleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Ossi, J. A., “The Arch of Augustus at Pisidian Antioch: Reconstructing Archaeological Context Through Digital Analysis of an Excavation Archive”, American Journal of Archaeology, Vol. 120, No. 3, 411-446.
• Öz, E., “Kültepe Tabletlerine Göre Asur Ticaret Kolonileri Döneminde Anadolu’da Üzüm Yetiştiriciliği ve Bağcılık”, Akademik Bakış, C 5, S. 9, 285-294.
• Öz, E., Kültepe Metinleri Işığında Eski Anadolu’da Tarım ve Hayvancılık, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Özen, E., İlkçağdan Günümüze Gelendost’taki Yerleşimler ve Kültürel İlişkiler, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
• Özcan, Ü. N., “Anadolu’da Türk Demircilik Sanatı ve Bitlis’in Demirciliği”, BEÜ SBE Dergisi, 6/2, 263-292.
• Özdizbay 2004
• Özdizbay, A., Eski Yunan’da Tarım, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, İstanbul.
• Özhanlı 2009
• Özhanlı, M., “Pisidia Antiokheiası’nın Ticari Mekanları”, III. Ulusal Taş Sempozyumu Geçmişten Geleceğe Ticaret Yapılarında Taş, Mimarlar Odası Antalya Şubesi Yayınları, Antalya, 45-50.
• Özhanlı 2013
• Özhanlı, M., “Pisidia Antiokheia Özelinde Roma Dönemi Kent Planlaması”, Pisidia Araştırmaları I: Sempozyum Bildirileri Kitabı, ed. B. Hürmüzlü vd., SDÜ Arkeoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi, Isparta, 155-175.
• Özhanlı 2014
• Özhanlı, M., “Pisidia Antiokheia Kazısı 2014”, ed. K. Dörtlük vd., ANAMED, 1-7.
• Özhanlı 2015
• Özhanlı, M., “Pisidia Antiokheiası Nekropolleri”, Pisidia Yazıları Hacı Ali Ekinci Armağanı, ed. H. Metin, vd., Ege Yayınları, İstanbul, 93-98.
• Özhanlı 2017
• Özhanlı, M., “Pisidia Antiokheiası, Yollar ve Miryokefalon Savaşı”, USAD, 7, 99-104.
• Özhanlı 2018
• Özhanlı, M., “Isparta İli Yalvaç, Gelendost ve Şarkikaraağaç İlçeleri Arkeolojik Yüzey Araştırması 2017”, ed. T. Kahya, ANAMED, 188-194.
• Özhanlı 2020
• Özhanlı, M., Arkaik Dönem Kilikia Pişmiş Toprak Figürinleri Kilikia, Kıbrıs ve Ionia İlişkileri, Bilgin Yayınevi, Ankara.
• Özhanlı 2020
• Özhanlı, M., “Pisidia Antiokheia’sı Ekonomisi ve Ticari İlişkileri”, Uluslararası Sempozyum Bildirileri Pisidia Araştırmaları II: Pisidia ve Yakın Çevresinde Üretim, Ticaret ve Ekonomi, ed. A. Mörel vd., Süleyman Demirel Üniversitesi Yayınları, Isparta, 320-330.
• Özhanlı 2022
• Özhanlı, M., “Bir Tunç Çağı Yerleşiminin Evrimi Madenli/Kötürnek Köyü”, Özyalvaç Gazetesi, 1.
• Öztepe 2018
• Öztepe, E., “2018 Yılı Alexandria Troas Kazıları”, Anatolia, 44, 402-403.
• Pınarcık-Bilir-Bilici-Özgel 2020
• Pınarcık, P.-Bilir, G.-Bilici, B.-Özgel, E. C., “Konuralp Müzesindeki Bir Grup Taş Baltanın P-XRF Yöntemi ile Eskiçağda Kullanım Alanının Araştırılması”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 6/9, 9-22.
• Polacek 2003
• Polacek, L., “Landwirtschaftliche Geräte aus Mikulčice”, Studien zum Burgwall von Mikulčice 5, ed. L. Polecek-F. Daim, Spisy Archeologického ústavu AV ČR Brno, 591-709.
• Ramsay 1916
• Ramsay, M. W., “Colonia Caesarea (Pisidian Antioch) in the Augustan Age”, The Journal of Roman Studies, Vol. 6, 83-134.
• Robinson 1924a
• Robinson, M. D., “A Preliminary Report on the Excavations at Pisidian Antioch and at Sizma”, American Journal of Archaeology, Vol. 28, No. 4, 435-444.
• Robinson 1924b
• Robinson, M. D., “A New Latin Economic Edict from Pisidian Antioch”, Transactions and Proceedings of the American Philological Association, Vol. 55, 5-20.
• Rupnik 2013
• Rupnik, L., “Eisenfunde aus ausgewählten Befunden der Ausgrabungen bis 2002 in Keszthely-Fenékpuszta”, ed. O. Heinrich Tamáska, Keszthely-Fenékpuszta: Katalog Der Befunde und Ausgewählter Funde Sowie Neue Forschungsergebnisse, Castellum Pannonicum Pelsonense, Vol. 3, Köthen, 443-716.
• Saint-Dritsa-Koui 2021
• Saint, A. C.-Dritsa, V.-Koui, M., “Development of an Optimized NDT Methodology for the Investigation of Ancient Greek Copper-Based Artifacts”, Corros Mater Degrad 2, ed. J.I. Ferrão-P. Martins, 325-340.
• Schlott 1999
• Schlott, C., Zum Ende des Spätlatènezeitlichen Oppidum auf dem Dünsberg, Monique Mergoil, Montagnac.
• Takaoğlu 2020
• Takaoğlu, T., “Adapting to a Diverse Landscape: Agriculture in Hellenistic and Roman Anatolia”, A Companion to Ancient Agriculture, ed. D. Hollander-T. Howe, Wiley Blackwell, USA, 363-382.
• Taş, E., “Kıbrıscık (Bolu) Kültüründe Geleneksel Tarım Aletleri ve Mutfak Gereçleri”, Kıbrıscık Araştırmaları ve Halk Kültürü, ed. A. Aktaş Yasa, Çanakkale Kitaplığı Araştırma İnceleme Bilişim Yayınları, Çanakkale, 373-391.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri.
• Theophrastus 1453
• Theophrastus, Theophrastou Peri Phytōn Aitiōn, Biblioteca Apostolica Vaticana, London.
• Ünal, A., Hititler Devrinde Anadolu III, ed. N. Başgelen, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Vegillius 2015
• Vergillius, Georgica: Çiftçilik Sanatı, çev. Ç. Dürüşken, Alfa Yayınları, İstanbul.
• Yıldız 2019
• Yıldız, S., Anadolu ve Tarih Öncesi Çağlar, Iksad Publications, Ankara.
• Waldbaum 1983
• Waldbaum, J. C., Metalwork from Sardis, ed. G. M. Hanfmann etc., Harvard University Press Cambridge, Massachusetts London/England.
• White, K. D., Agricultural Implements of The Roman World, Cambridge University Press.
• Wolfram Thill 2010
• Wolfram Thill, E., “Civilization Under Construction: Depictions of Architecture on the Column of Trajan”, American Journal of Archaeology, The University of Chicago Press, Vol. 114, 27-43.