Phaselis Helenistik Tapınak Pronaos Kazıları’nda Ele Geçen Amphoralar ve Diğer Materyal Kültür Kalıntıları: İlk Sonuçlar

Yıl 2025, Sayı: 16, 95 - 122, 15.11.2025

Uğurcan Orhan

Öz

Konumu itibarıyla Lykia, Pamphylia ve Pisidia sınırında yer alan Phaselis, üç limanı ve bir demirleme alanı ile özellikle Arkaik–Helenistik Dönemler arasında önemli bir ticari merkez haline gelmiştir. Bu çalışma kapsamında değerlendirilen Helenistik Tapınak ise kentin kuzey yamaçlarında, yükseltilmiş bir düzlük üzerinde hâkim bir noktaya inşa edilmiştir. Zira sözü edilen alanda, 2019 yılından itibaren kazı çalışmaları devam etmekle birlikte yapılan çalışmalarda tapınak temenosu içerisinde farklı dönem ve işleve sahip olduğu tespit edilen birçok yapı ve arkeleoljik kalıntı tespit edilmiştir. Öyle ki söz konusu çalışmada, amphoralar ana materyal olarak incelenmiş, tipolojik ve kronolojik olarak sınıflandırılmıştır. Amphoralar ile alandan ele geçen diğer buluntular yardımıyla da hem tapınağın hem de ortaya çıkarılan yapıların işlevleri ve tarihsel süreçleri saptanmaya çalışılmıştır.
Tapınak Alanı’ndan ele geçen buluntulara genel olarak bakıldığında hem kronolojik hem de işlevsel olarak bazı sorun ve problemler barındırdığı izlenmiştir. Bu çerçevede, Helenistik Tapınak temenosu sınırları içerisindeki farklı yapı ve buluntu gruplarının da saptanması çalışmamızın başlıca problemini oluşturmaktadır. Dolayısıyla ele alınan materyal kültür kalıntılarıyla bu sorunlara değinerek yeni öneriler getirmek bu çalışmanın hedeflerinden birini oluşturmaktadır. Netice olarak, arkeolojik kazılardan ele geçen somut arkeolojik veriler aracılığıyla hem yapı gruplarının işlevlerinin anlaşılmasında hem de Tapınak Alanı’nın tarihsel sürecinin üst sınırlarının belirlenmesine katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Doğu Akdeniz , Phaselis , Helenistik Tapınak , Ticari Amphoralar , Knidos Amphorası , Dressel 6A Amphoraları

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Amphorae and Other Material Culture Finds Unearthed in the Phaselis Hellenistic Temple Pronaos Excavation: Preliminary Results

Öz

Located at the intersection of Lycia, Pamphylia, and Pisidia, Phaselis has become an important commercial center, particularly between the Archaic an –Hellenistic periods, due to its three harbors and anchorage area. The Hellenistic Temple discussed in this study was constructed on an elevated plain at a dominant point on the northern slopes of the city. Although excavations have been ongoing in this area since 2019, numerious structures and archeological remains from different periods and with various functions have been identified within the temple temenos. In this study, amphorae constitute the primary material under examination and have been classified both typologically and chronologically. Based on the amphorae and other finds recovered from the area, attempts have been made to determine the function and chronological stages of both the temple and the unearthed structures were tried to be determined.
A review of the findings from the Temple Area reveals issues and problems with both chronology and function. In this context, the primary objective of the study is to identify and examine the various structures and finds present within the confines of the Hellenistic temple temenos. Therefore, one of the objectives of the present study is to address these issues by referring to the material culture remains examined and to propose new suggestions. The objective of this study is twofold: firstly, to enhance comprehension of the functions of the building groups and, secondly, to establish the upper limits of the historical process of the Temple Area through the analysis of concrete archaeological data obtained from archaeological excavations.

Anahtar Kelimeler

Eastern Mediterranean , Phaselis , Hellenistic Temple , Commercial Amphorae , Knidian Amphora , Dressel 6A Amphorae

Etik Beyan

It is declared that scientific and ethical principles were complied with during the preparation of this study and all the works referred are mentioned in the bibliography.

Kaynakça

• Akkaş 2020 Akkaş, İ., “Parion Yamaç Hamamı Ticari Amphora Buluntuları (MÖ 1. yüzyıl - MS 7. yüzyıl)”, Arkhaia Anatolika, 3, 178-243.
• Alpözen vd. 1995
• Alpözen, T. O.–Özdaş A. H.–Berkaya B., Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi Ticari Amphoraları: Eski Çağda Akdeniz Deniz Ticareti, Dönmez Offset, Ankara.
• Arslan-Tüner Önen 2019
• Arslan, M.–Tüner Önen N., “Phaselis Kenti’nde 2019 Yılında Gerçekleştirilen Yüzey Araştırmaları ve Kazı Çalışmaları’’, Phaselis, 5, 425-463.
• Arslan-Tüner Önen 2020
• Arslan, M.–Tüner Önen N., “Phaselis 2020 Yılı Kazı ve Yüzey Araştırmaları”, Phaselis, 6, 251-276.
• Arslan-Tüner Önen 2021
• Arslan, M.–Tüner Önen N., “Phaselis 2021 Yılı Kazı ve Yüzey Araştırmaları”, Phaselis, 7, 147-190. Aslan 2019 Aslan, E., “An Assemblage of Knidian Amphorae from the Lighthouse Breakwater at Knidos”, Herom, 8, 341-356.
• Aslan vd. 2020 Aslan, E.–Orhan, U.-Erdoğan, L. U., “Aslanlı Burun ve Kap Krio Sualtı Araştırmaları”, Olba, 28, 207-242.
• Auriemma 2000
• Auriemma, R., “Le anfore del relitto di Grado e il loro contenuto”, MEFRA, 112, 27-51.
• Baldacci 1967-1968
• Baldacci, P., “Alcuni aspetti dei commerci nei territori cisalpini”, in: Atti del Centro studi e documentazione sull’Italia romana, I, 7-50.
• Bezeczky 2004
• Bezeczky, T., “Early Roman Food Import in Ephesus: Amphorae from the Tetragonos Agora”, Transport Amphorae and Trade in the Easter Mediterranean: Acts of the International Colloquium at the Danish Institute at Athens, september 26-29, 2002, ed. J. Eiring-J. Lund, Aarhus University Press, 85-98.
• Bezeczky vd. 2013
• Bezeczky, T.–Scherrer, P.–Sauer, R., The Amphorae of Roman Ephesus, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien.
• Cankardeş–Şenol 2006
• Cankardeş Şenol, G., Klasik ve Helenistik Dönem’de Mühürlü Amphora Üreten Merkezler ve Mühürleme Sistemleri, Ege Yayınları, İstanbul.
• Cankardeş Şenol 2015
• Cankardeş Şenol, G., “Early Cnidian Amphora Exports To Alexandrıa, Egypt”, Recent Studies on the Archaeology of Anatolia, ed. E. Laflı–S. Patacı–G. Cankardeş Şenol–A. K. Şenol-G. K. Şahin, Archaeopress, BAR İnt. Ser. 2750, 169-192.
• Cankardeş Şenol–Şenol–Doğer 2004
• Cankardeş Şenol, G.–Şenol, A. K.–Doğer, E.,“Amphora Production in the Rhodian Peraea in the Hellenistic Period.” Transport Amphorae and Trade in the Easter Mediterranean: Acts of the International Colloquium at the Danish Institute at Athens, september 26-29, 2002, ed. J. Eiring-J. Lund, Aarhus University Press, 353-60.
• Carre 1985 Carre, M. B., “Les amphores de la Cisalpine et de l’Adriatique au debut de l’Empire”, MEFRA, 97, 207-245.
• Carre vd. 1995
• Carre, M. B.–Gaggadis-Robin, V.-Hesnard, A.-Tchernia, A., Recueil de Timbres Sur Amphores Romaines, (1987-1988), Université de Provence, Aix-en-Provence.
• Castle vd. 1978
• Castle, S. A.–Hartley, K. F.–Johns, C.–MacKenna, S. A.–White, R.–Hughes, M. J., “Amphorae from Brockley Hill, 1975”, Britannia, 9, 383-392.
• Cipriano 1994
• Cipriano, M. T., “La raccolta dei bolli sulle anfore italiche trovate in Italia, in: Epigrafia della produzione e della distribuzione”, CEFR, 193, 205-218.
• Cipriano–Carre 1989
• Cipriano, M. T.-Carre, M. B., “Production et typologie des amphores sur la côte adriatique de l’Italie ”, Publications de l’ École française de Rome 114/1, 67-104.
• Cipriano–Mazzocchin 2018
• Cipriano, S.–Mazzocchin, S., “Sulla cronologia delle anfore Dressel 6A: novità dai contesti di bonifica della Venetia”, Rei Cretariae Romanae Fautorum Acta 45, 261-271.
• Çoşkun 1999
• Coşkun, G., Daskyleion Siyah Firnisli Attika Seramikleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Çokay Kepçe 2006
• Çokay Kepçe, S., Antalya Karaçallı Nekropolü/The Karaçallı Necropolis Near Antalya (Adalya Suppl 4), Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, Antalya.
• Dallık 2009
• Dallık, G., Klaros M.Ö. 4. Yüzyıl Siyah Firnisli Attika Seramikleri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi, İzmir.
• Desbat–Picon 1986
• Desbat, A.–Picon, M., “Les importations d’amphores de méditerranée orientale à Lyon (fin du 1er siécle avant J.-C. et 1er siécle aprés)”, Recherces sur les Amphores Grecques, ed. J. Y. Empereur-Y. Garlan, École Française d’Athènes/de Boccard, 637-48.
• Doğer 1990 Doğer, E., Antik Çağda Amphoralar, Sergi Yayınevi, İzmir.
• Dunham 1963
• Dunham, D., The west and south cemeteries at Meroë (Royal cemeteries of Kush 5), Museum of Fine Arts, Boston.
• Dündar 2012
• Dündar, E., Patara Kazılarından Ele Geçen (1989-2010 Yılları) Arkaik, Klasik ve Helenistik Dönem Ticari Amphoralar ve Amphora Mühürleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Dündar 2018
• Dündar, E., “Maritame Trade of Roman Patara. Priliminary Remarks on the Amphorae”, Skyllis 18/2, 166-173.
• Egeci 2014 Egeci, H. S., Klazomenai- karantina Adası Tiyatro Kazılarında Ele Geçen Siyah Firnisli Seramikler, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Empereur 1988
• Empereur, J. Y., “Producteurs d’amphores dans les ateliers de Reşadiye (Peninsule de Datça)”, AST, 6, 159-163.
• Empereur–Hesnard 1987
• Empereur, J. Y.-Hesnard, A., “Les amphores hellenistiques”, Ceramiques hellenistiques et Romaine 2, 9-72.
• Empereur–Picon 1986
• Empereur, J.Y.–Picon, M., “A la recherche des fours d’amphores.” In: Recherces sur les Amphores Grecques, ed. J. Y. Empereur-Garlan Y., École Française d’Athènes/de Boccard, 103-26.
• Empereur–Picon 1989
• Empereur, J. Y.–Picon, M., “Les régions de production d’amphores impériales en Méditerranée orientale”, Amphores romaines et histoire économique. Dix ans de recherche. Actes du colloque de Sienne (22–24 mai 1986), organisé par l’Università degli studi di Siena, l’Università degli studi di Roma–La Sapienza, le Centre national de la recherche scientifique (RCP 403) et l’Ecole française de Rome, CEFR 114 (Rome 1989), 223-248.
• Empereur–Tuna 1988
• Empereur, J. Y.–Tuna N., “Zenon de Caunos et Lepave de Serçe Limanı”, BCH 112, 341- 357.
• Empereur–Tuna 1987
• Empereur, J. Y.–Tuna N., “Hieroteles, potier Rhodien de la Perée”, in: Recherches sur la céramique Byzantine, ed. V. Deroche-J. M. Spieser, BCH Suppl., 18, 277-299.
• Formenti vd. 1978
• Formenti, F.–Hesnard, A.–Tchernia, A., “Une amphore Lamboglia 2 contenent du vin dans l’epave de la Madrague de Giens”, Archaeonautica, 2, 95-100.
• Grace 1934 Grace, V. R., “Stamped Amphora Handles Found in 1931-1932”, Hesperia, 3, 197-300.
• Grace 1979 Grace, V. R., Amphoras and the Ancient Wine Trade (The Athenian Agora 6), The American School of Classical Studies at Athens, Princeton/New Jersey.
• Gülsefa 2015
• Gülsefa, G., 2006-2013 Myndos Kazılarında Ele Geçen Amphoralar ve Amphora Mühür Buluntuları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Hayes 1991 Hayes, J. W., The Hellenistic and Roman Pottery (Paphos 3), Department of Antiquities, Nicosia.
• Kızılarslanoğlu 2016
• Kızılarslanoğlu, H. A., Antik Çağ’da Elaiussa Sebaste’nin Amphora Üretimi ve Ticari İlişkileri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Koehler–Wallece 1987
• Koehler, C. G.–Wallace, M. B., “Appendix. The Transport Amphoras: Description and Capacities”, bk. C. Pulak vd., “The Hellenistic Shipwreck at Serçe Limanı, Turkey: Preliminary Report”, AJA, 91/1, 49-57.
• Lindhagen 2009
• Lindhagen, A., “The transport amphoras Lamboglia 2 and Dressel 6A. A central Dalmatian origin?”, JRA, 22, 83-108.
• Lindhagen 2013
• Lindhagen, A., “The freedmen milieus at Delos and Narona: New perspectives on the Lamboglia 2 wine trade”, Perspectives on ancient Greece, Papers in celebration of the 60th anniversary of the Swedish Institute at Athens, Acta Instituti Atheniensis Regni Sueciae, 8/22, ed. A. L. Schalin, Stockholm, 231-250.
• Lund 2000 Lund, J., “The “Pinched-handle” Transport A mphorae as Evidence of the Wine Trade of Roman Cyprus”, Γ. Κ. Ιωαννίδη - Σ. Α. Χατζηστύλη (ed.), Πρακτικά τoυ τρίτoυ διεθvoύς κυπρoλo- γικoύ συvεδρίoυ (Λευκωσία, 16-20 A πριλίoυ 1996), Τόμoς Α’ (Λευκωσία 2000), 565-578.
• Martin Kilcher 1994
• Martin Kilcher, S., Die Römischen Amphoren aus Augst und Kaiseraugst, Römermuseum, Augst.
• Masyuta 2021
• Masyuta, D. A., “Amphorae of Roman Time from Excavations at Settlement on Berezan Island (in Collection of Odesa Archaeological Museum of NAS of Ukraine)”, Eminak, 3/35, 84-103.
• Millet 2015
• Millet, P. B., “Novedades sobre la tipología de las ánforas Dressel 2-4 tarraconenses”, Archivo Español de Arqueología, 88, 187-201.
• Monachov 1999
• Monachov, S. Y., “Towards a Typology of Knidian Amphoras of the 4th-2nd c. BC”, The Bosporan Phenomenon: Greek Culture on the Periphery of the Ancient World, ed. M. J. Vakhtina, St. Petersburg,161-172.
• Monachov 2003
• Monachov, S., Grecheskije amphory v Prichernomor’e. Tipologija amfor vedushchih centrov-eksporterov tovarov v keramicheskoj tare. Katalog-opredelitel Moscow-Saratov.
• Monachov vd. 2017
• Monachov, S.–Kuznetsova, E. V.–Churekova, N. B., Amphorae of the 5th-2th c. BC from the Collection of the State Museum-Preserve, Tauric Chersonese: Catalogue. Saratov.
• Moore 1995 Moore, J., A Survey of the Italian Dressel 2-4 Wine Amphora, (Master Thesis), McMaster University, Hamilton/Kanada.
• Morel 1989 Morel, Jean–Paul, “Un atelier d’amphores Dressel 2-4 à Cales”, Publications de l’École Française de Rome, 114.1, 558-559.
• Orhan 2018 Orhan, U., Kekova Sualtı Araştırmalarında Tespit Edilen Amphoralar, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Orhan 2019 Orhan, U., “Kekova Sualtı Araştırmalarında Tespit Edilen Doğu Akdeniz ve Kilikia Kökenli Amphoralar”, II. Uluslar Arası Sosyal Bilimler Kongresi, Nevşehir, 360-379.
• Orhan 2020 Orhan, U., “Phaselis’ Hellenistic Temple (?) Entrance Slope and Terracotta Finds: A Preliminary Study”, Phaselis 6, 75-86.
• Panella 1980
• Panella, C., “Retroterra. Porti e mercati. L’esempio dell’Ager Falernus”, The Seaborne Commerce of Ancient Rome. Studies in Archaeology and History 36, ed. J. H. D Arms-E. C. Kopff, MemAmAc, 251-259.
• Panella 1981
• Panella, C., “La distribuzione e i Mercati”, in: Società romana e produzione schiavistica, Vol. II. Merci, mercati e scambi nel Mediterraneo (Rome-Bari 1981), ed. A. Giardina-A. Schiavone, 55- 80.
• Panella 1986
• Panella, C., “Oriente ed Occidente: considerazioni su alcune anfore, ‘egee’ di eta imperiale à Ostia”, Recherces sur les Amphores Grecques, ed. J. Y. Empereur–Y. Garlan, BCH Suppl. 13., École Française d’Athènes/de Boccard, , 609-36.
• Peocock–Williams 1986
• Peocock, D. P. S.-Williams, D. F., Amphorae and the Roman Economy: an İntroductory Guide, Longman, London.
• Pollino 1986
• Pollino, A., “L’épave de la Tradelière”, L’exploitation de la mer. La mer, moyen d’échange et de communication”, VIIèmes Rencontres Internationales d’Archéologie et d’Histoire, 171-189.
• Rauh 2004 Rauh, N. K., “Pirated knock-offs: Cilician imitations of internationally traded amphoras.” Transport Amphorae and Trade in the Easter Mediterranean: Acts of the International Colloquium at the Danish Institute at Athens, september 26-29, 2002, Monographs of the Danish Institute at Athens 5, ed. J. Eiring–J. Lund, Aarhus University Press, 329-336.
• Rauh vd. 2006
• Rauh, N. K.–Dillon, M. J.–Dore, C.–Rothaus, R.–Korsholm, M., “Viticulture, oleoculture and economic development in Roman Rough Cilicia”, Boreas, 25/1, 49-98.
• Rauh–Slane 2000
• Rauh, N. K.–Slane, K. W., “Possible Amphora Kilns in West Rough Cilicia”, JRA 13, 319-330.
• Reynolds 2003
• Reynolds, P., “Amphorae in Roman Lebanon 50 BC to AD 250”, Archaeology C history in Lebanon 17, 120-130.
• Reynolds 2005
• Reynolds, P., “Levantine amphorae from Cilicia to Gaza: a typology and analysis of regional production trends from the 1st to 7th centuries”, LRCW 1. Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean. Archaeology and Archaeometry, ed. J. M. Gurt–I. Esparraguera–J. Buxeda–I. Garrigos–M. A. Cau Ontiveros, BAR-IS 1340, Oxford: Archaeopress, 563-611.
• Reynolds 2010
• Reynolds, P., “Trade networks of the East, 3rd to 7th centuries: the view from Beirut (Lebanon) and Butrint (Albania) (fine wares, amphorae and kitchen wares)”, LRCW 3. Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean. Archaeology and Archaeometry. Comparison between Western and Eastern Mediterranean, ed. S. Menchelli–S. Santoro–M. Pasquinucci–G. Giuducci, BAR-IS 2185.1, Oxford: Archaeopress, 89-114.
• Riley 1979 Riley, J. A., “The coarse pottery from Berenice.” Excavations at Sidi Khrebish, Benghazi (Berenice) II, ed. J. A. Lloyd, Libya Antiqua 5. Tripoli: Department of Antiquities of the Arab Libyan Jamahiriya, 91-497.
• Robinson 1950
• Robinson, D. M., Excavations at Olynthus Part XIII Vases Found in 1934 and 1938, Oxford University Press, London.
• Robinson 1959
• Robinson, H. S., Pottery of the Roman Period: Chronology, The Athenian Agora 5, The American School of Classical Studies at Athens, Princeton.
• Rotroff 1997
• Rotroff, S. I., Hellenistic Pottery Athenian and Imported Wheelmade Table Ware and Related Material, The Athenian Agora Vol. 29, School of Classical Studies at Athens, Princeton.
• Sakarya 2016
• Sakarya, İ., Trade Relations of Ancient Burgaz from Archaic to Mid of 4th Centuries: The Amphorae Evidence Within The Domestic Contexts, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Santamaria 1984
• Santamaria, C., “L’épave «H» de la Chrétienne à Saint-Raphaël (Var)”, Archaeonautica, 4, 9-52.
• Schaeffer vd. 1997
• Schaeffer, J. S.–Ramage, N. H.–Greenewalt, JR. C. H., The Corinthian, Attic and Lakonian Pottery from Sardis, Archaelogical Exploration of Sardis (Monograph 10), Harvard University Cambridge, Massachusetts London, England.
• Sciallano–Sibella 1991
• Sciallano, M.–Sibella, P., Amphores: comment les identifier?, Édisud, Aix-en-Provence.
• Slane 2004 Slane, C. W., “Amphoras-Used and Unused- at Corinth”, in: Transport Amphorae and Trade in the Easter Mediterranean: Acts of the International Colloquium at the Danish Institute at Athens, september 26-29, 2002, Aarhus, ed. J. Eiring-J. Lund, Monographs of the Danish Institute at Athens 5, Aarhus University Press, 361-69.
• Sparkes–Talcott 1970
• Sparkes, B.-Talcott, L., Black and Plain Pottery: of the 6th, 5th and 4th Centuries B.C., The Athenian Agora XII, Part I- II, American School of Classical Studies at Athens, Princeton/New Jersey.
• Starac 2010
• Starac, A., “The workshop of laecanius at Fazana”, RCRF Acta 41, 61-65.
• Şenol 2003 Şenol, A. K., Marmaris Müzesi Ticari Amphoraları, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Şenol 1995 Şenol, A. K., Knidos Amphoralarında (İ.Ö. 3. yüzyıl.) Monogram Mühürler, (Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi), Ege Üniversitesi, İzmir.
• Şenol 2008 Şenol, A. K., “Cilician Commercial Relations with Egypt due to the New Evidence of Amphora Finds”, Olba, 16, 109-131.
• Şenol 2009 Şenol, A. K., “AETAM’da Bulunan Amphoraların Tipolojisi”, AETAM (Taşucu Arslan Eyce Amphora Müzesi)’da Bulunan Ticari Amphoralar ve Akdeniz’de Ticaretin İzleri, ed. A. K. Şenol, Mersin, Taşeli Matbaacılık, 100-319.
• Şenol 2018 Şenol, A. K., Commercial amphorae in the Graeco-Roman Museum of Alexandria, Centre d’Études Alexandrines, Alexandreia.
• Şenol–Aşkın 2007
• Şenol, A. K.–Aşkın E., “Amphoralar Işığında Kentin Ticari İlişkileri”, Dağlık Kilikia’da Bir Antik Kent Kazısının Sonuçları, Nagidos, Adalya Suppl. 6, ed. S. Durugönül, Istanbul AKMED, 241-97.
• Tchernia 1986
• Tchernia, A., Le Vin de l’Italie Romaine: Essai D’Histoire Économique D’après les Amphores (BÉFAR 261), Ecole Française de Rome, Rome.
• Tekocak–Zoroğlu 2013
• Tekocak, M.–Zoroğlu, L., “Kelenderis’te Bulunan Bir Grup Roma Dönemi Ticari Amphorası ve Düşündürdükleri”, Olba 21, 109-140.
• Tuna 1987 Tuna, N., “Datça Yarımadası Arkeolojik Yüzey Araştırmaları 1987”, AST 6, 141-158.
• Tuna vd. 1987
• Tuna, N.–Empereur, J. Y.–Picon, M–Doğer, E., “Rapport Préliminaire de la Prospection Archéologique Turco-Française des Ateliers d’Amphores de Reşadiye-Kiliseyanı, sur la Péninsule de Datça”, Anatolia Antiqua 1, 47-52.
• Tuna–Empereur 1990
• Tuna, N.–Empereur, J. Y., “Datça/Reşadiye-Kiliseyanı Antik Seramik Atölyeleri Kazısı 1989 Kampanyası”, KST 12/1, 155-180.
• Whitbread 1995
• Whitbread, I. K., Greek Transport Amphorae: A Petrological and Archaeological Study, British School at Athens, Athens.
• Williams 1989
• Williams, C., Anemurium: The Roman and Early Byzantine Pottery (Subsidia Mediaevalia 16), Pontifical Institute for Medieval Studies, Toronto.
• Yıldız 2013
• Yıldız, V., “Mersin Müzesinde Bulunan Bir Grup Attik Vazo”, in: K. Levent Zoroğlu’na Armağan/Studies in Honour of K. Levent Zoroğlu, ed. M. Tekocak, Ege Yayınları, İstanbul, 743-755.
• Yıldız 2017
• Yıldız, V., “Anamur Arkeoloji Müzesi’nde Bulunan Kelenderis Kökenli Bir Grup Siyah Firnisli Seramik”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3/15, 281-315.
• Zemer 1977 Zemer, A., Storage Jars in Ancient Sea Trade, National Maritime Museum Haifa, Haifa.
• Zoroğlu vd. 2009
• Zoroğlu, L.–Dillon, M.–Yakınlar, D.–Rauh, N., “Anamur Arkeoloji Müzesi’ndeki Amphora Araştırmaların Raporu”, AST 26/2, 33-50.