Öz
Filistin asıllı olup İslâm hukuku, İslâm düşünce tarihi alanlarında önemli çalışmalar kaleme alan Wael B. Hallaq, Columbia Üniversitesi’nde (NYC) Ortadoğu, Güney Asya ve Afrika Çalışmaları Bölümü’nde (MESAAS) görev yapmaktadır. Çeyrek asırdan daha fazla süredir İslâm hukuku alanın-daki çalışmaları sebebiyle Batıda en etkin isim olduğu kabul edilen Hallaq, şarkiyatçı araştırmacıların İslâm ile ilgili ürettiği bilgilerin sorgulanmasını sağlayan önemli çalışmalar kaleme almıştır. Akademik çalışmalarının ilk yıllarında İslâm hukuk usûlü ve işleyişi konusundaki eserleriyle ön plâna çıkan yazar, daha sonra oryantalist araştırmacıların İslâm ile ilgili tezlerine yönelik eleştirel yönü ağırlıklı geniş tahliller ihtiva eden çalışmalar kaleme almış ve Batı ahlâk düşüncesini konu alan eserleriyle dikkatleri üzerine çekmiştir. Telif ettiği çalışmalar hem Türkiye’de hem de dünyanın pek çok ülkesinde farklı dillere tercüme edilerek haklı bir şöhret elde eden Hallaq’ın sahip olduğu bu teveccüh, TÜBA Akademi Konseyi’nce 2020 TÜBA Ulus-lararası Akademi Ödülleri kapsamında Sosyal ve Beşeri Bilimler kategori-sinde ödüle layık görülerek, pekiştirilmiştir.
Restating Orientalism: A Critique of Modern Knowledge adlı kitabıyla modernite eleştirisinin başarılı bir örneğini ortaya koyan Hallaq, modernite-nin ürettiği bilgiyi oryantalizm bağlamında kritik etmektedir. Söz konusu çalışma, 2018 yılında Columbia University Press tarafından yayınlanmış ve kısa bir süre içerisinde Şarkiyatçılığı Yeniden Düşünmek: Modern Bilginin Eleştirisi adıyla Türkçeye tercüme edilmiştir. Bu önemli çalışmaya pek çok tanıtım ve değerlendirme yazısının yazılacağı muhakkak; ancak bu tetkikte, ilgili eserin kıymetini ortaya koyma ve müellifinin temel iddialarını tespite yönelik bir adım atmak suretiyle, eserin muhtevasına dikkat çekilmekle ye-tinilecektir.
Anahtar Kelimeler
Şarkiyatçılığı Yeniden Düşünmek: Modern Bilginin Eleştirisi Adlı Kitap Üzerine Şarkiyatçılığı Yeniden Düşünmek: Modern Bilginin Eleştirisi Adlı Kitap Üzerine Şarkiyatçılığı Yeniden Düşünmek: Modern Bilginin Eleştirisi Adlı Kitap Üzerine
Kaynakça
- Alim Arlı, Oryantalizm Oksidentalîzm ve Şerif Mardin, İstanbul: Küre Yayınları 2014.
- Yücel Bulut, Oryantalizmin Kısa Tarihi, 6. baskı, İstanbul: Küre Yayınları 2014.
- Wael B. Hallaq, Hukukun Ahlaki Boyutu: İslam Hukuk Düşüncesi Üzerine, der. Necmettin Kızılkaya, İstanbul: Pınar Yayınları 2019.
- Wael B. Hallaq, Şarkiyatçılığı Yeniden Düşünmek: Modern Bilginin Eleştirisi, çev. Ahmet Demirhan, İstanbul: Ketebe Yayınları 2020.
- Wael B. Hallaq, The Impossible State: Islam, Politics, and Modernity’s Moral Predicament, New York: Columbia University Press 2013.
- Kemal Kahraman, "Jones, Sir William", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/jones-sir-william (son erişim: 18.03.2021).
- Edward W. Said, Şarkiyatçılık Batı’nın Şark Anlayışı, çev. Berna Yıldırım, 10. baskı, İstanbul: Metis Yayınları 2017.
- Sadi Evren Şeker, “Aktör Ağ Teorisi (Actor Network Theory)”, YBS Ansiklopedi, I/1, Eylül 2014, s. 14-15.
- Mustafa Tahralı, "Abdülvâhid Yahyâ (Rene Guenon)", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/abdulvahid-yahya-rene-guenon (son erişim: 19.03.2021).
- Oliver Taplin, and Anthony J. Podlecki, "Aeschylus", Encyclopedia Britannica, 14 Feb. 2019, https://www.britannica.com/biography/Aeschylus-Greek-dramatist. (son erişim: 19.03.2021)
- 3.2 Kadir Sekmen, Hata Neredeydi? Doğu’nun 300 Yıldır Cevabını Aradığı Soru Adlı Eser Üzerine
- Bernard Lewis, Hata Neredeydi? Doğu’nun 300 Yıldır Cevabını Aradığı Soru, çev. M. Murtaza Özeren, 8. baskı, İstanbul: Kronik Kitap 2020.
- Bernard Lewis, What Went Wrong? The Clash between Islam and Modernity in the Middle East, New York: Oxford University Press 2002.
- Bahri Ata, “300 Yıldır Sorulan Soru: Hata Neredeydi?,” https://dspace.gazi.edu.tr/bitstream/handle/20.500.12602/176758/lewis.pdf?sequence=1&isAllowed=y (son erişim: 14.04.2021)
- Edward W. Said, Şarkiyatçılık Batı’nın Şark Anlayışı, çev. Berna Yıldırım, 10. baskı, İstanbul: Metis Yayınları 2017.
- Özgür Oral, “Bernard Lewis ve Oryatalist Gelenek,” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2003, cilt: 1, sayı: 2, s. 601-602.
- “Bernard Lewis” maddesi, Vikipedi, https://tr.wikipedia.org/wiki/Bernard_Lewis (son erişim: 14.04.2021)
- Aliya İzzetbegoviç, Tarihe Tanıklığım, 10. baskı, İstanbul: Klasik Yayınları 2014.
- “Sömürgeci” maddesi, Türk Dil Kurumu Sözlükleri (son erişim: 14.04.2021).
- Cemil Meriç, Bu Ülke, 60. baskı, İstanbul: İletişim Yayınları 2020.
- Alim Arlı, Oryantalizm-Oksidentalizm ve Şerif Mardin, 4. baskı, İstanbul: Küre Yayınları 2018.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 19 Sayı: 1 |
Kaynak Göster
Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU