Öz
The expeditionary Ottoman army was rising on two main organizations; Central army and provincial army. While the expenses of the first group of salaried soldiers were covered by the central treasury, the groups in the provincial woodworking organization were largely fed by the timar system. Archive documents and chronicles show that apart from these two main combat elements, volunteer warriors formed by groups such as strange valiants, sipahizade, zaimzade also took part in various parts of the Ottoman sieges. In this article, the activities of strange valiants and other volunteer warriors in the Cyprus Campaign (1570) will be revealed by making use of archive documents and chronicles of the period.
Anahtar Kelimeler
Cyprus Campaign (1570-1571) Garip Yigits Gureba Combatant Ottoman Military Organization Volunteers
Kaynakça
- Kamil Kepeci Tasnifi nr. 64, 221
- Mühimme Defterleri nr. 8, 11, 13, 16
- Timar Ruznamçe Defterleri nr. 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39
- Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi Fatih Koleksiyonu, nr. 3497
- 12 Numaralı Mühimme Defteri (978-979/1570–1572) <Özet-Transkripsiyon ve İndeks> I, haz. Hacı Osman Yıldırım vd., Ankara 1996
- DE BUSBECQ, Ogier Ghislain, Türk Mektupları Kanuni Döneminde Avrupalı Bir Elçinin Gözlemleri (1555-1560), çev. Derin Türkömer, İstanbul 2017
- Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, Evlı̇yâ Çelebı̇ Seyahatnâmesı̇, c. IV, VII, haz. Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, Robert Dankoff, İstanbul 2000
- Fethiyye-i Cezire-i Kıbrıs, haz. Harid Fedai, Ankara 1997
- GRAZIANI, Antonio Maria, Kıbrıs Savaşı 1570-1571, ed. R. Halluma, çev. Ali Çakıroğlu, Lefkoşa 2017
- GÜNAY, Musa, 55 Numaralı Mühimme Defteri, On Dokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Samsun 1996
- Hicri 835 Tarihli Suret-i Defter-i Sancak-i Arvanid, neşr. Halil İnalcık, Ankara 1987
- KAYA, Kenan, 11 Numaralı Mühimme Defteri’nin (H.978-986/1570-1578) Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019
- Koçi Bey Risalesi, haz. Ali Kemalî Aksüt, İstanbul 1939
- Lütfi Paşa Âsafnâmesi (Yeni Bir Metin Tesisi Denemesi), haz. Mübahat S. Kütükoğlu, İstanbul 1991
- MARSILLI, Graf, Osmanlı İmparatorluğu’nun Zuhur ve Terakkisinden İnhitatı Zamanına Kadar Askerî Vaziyeti, çev. Mütekait Kaymakam Nazmi, Ankara 1934
- Mühimme Defteri 44, haz. Mehmet Ali Ünal, İzmir 1995
- Osmanlı Devlet Teşkilatına Dair Kaynaklar Kitâb-ı Mesâlih, Hırzu’l-Mülük ve Kitâb-ı Müstetâb, haz. Yaşar Yücel, Ankara 1988
- Osmanlı Kanunnâmeleri, c. 9, haz. Ahmet Akgündüz, İstanbul 1996
- Selânikî Mustafa Efendi, Târîh-i Selânikî (971-1003/1563-1595), c. 1, haz. Mehmet İpşirli, Ankara 1999
- Topçular Kâtibi Abdülkâdir (Kadri) Efendi Tarihi (Metin ve Tahlil), c. 1, haz. Ziya Yılmazer, Ankara 2003
- ZINKEISEN, Johann Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, c. 2, çev. Nilüfer Epçeli, İstanbul 2011
- Zîrekî, Târîh-i Kıbrıs, I. Kısım, haz. Münevver Durmuşoğlu, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Lisans Mezuniyet Tezi, İstanbul 1965
- ALKAN, Mustafa, “Osmanlı Devleti’nde Akıncı Ocağının Sonu”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, Sayı 13 (2013), c. 7, s. 107-116
- BOSTAN, İdris, “Kıbrıs Seferi Günlüğü ve Osmanlı Donanmasını’nın Sefer Güzergâhı”, Dünden Bugüne Kıbrıs Meselesi, yay. haz. Ali Ahmetbeyoğlu ve Erhan Afyoncu, İstanbul 2001, s. 11-38
- ÇELİK, Şenol, “Osmanlı Devleti’nin Kıbrıs Seferi’ndeki Asker ve Zahire Naklinde İçel Sancağı’nın Rolü”, İkinci Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi, c. 2, Gazimağusa 1999, s. 107-129
- ÇELİK, Şenol, “XVI. Yüzyılda Hanedan Kurucu Bir Osmanlı Sancakbeyi: Canbulad Bey”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, Sayı 7 (2002), s. 1-34.
- ÇİÇEK, Kemal, “Kıbrıs”, DİA, c. 25, 373-379
- DÜNDAR, Recep, “Kıbrıs’ın Fethi”, Türkler, c. 9, ed. H. C. Güzel, K. Çiçek ve S. Koca, Ankara 2002, s. 667-678
- ERDOĞRU, Mehmet Akif, “1570’te Lefkoşa’nın Fethinde Alınan Hristiyan Esirler”, Yeni Türkiye, Sayı 128 (2022), s. 363-367
- FODOR, Pal, “Serhatte Ekmeğini Çıkarmak: 16. Yüzyıl Osmanlı Ordusunda Gönüllüler”, Kızıl Elma, çev. Özgür Kolçak, s. 413-456
- GÖĞER, Veysel, 16. Yüzyıl Osmanlı Kale Kuşatmaları (Strateji, Taktik, Kuşatma Aşamaları ve Teknolojisi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul 2014
- İLGÜREL, Mücteba, “İl Erleri Hakkında”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, Sayı 12 (1998), s. 125-140
- İLGÜREL, Mücteba, “İl Erleri”, DİA, c. 22, 59-61
- İLGÜREL, Mücteba, “Osmanlı İmparatorluğunda Ateşli Silahların Yayılışı”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Sayı 32 (1979), s. 301-318, 985
- İNALCIK, Halil, “Military and Fiscal Transformation in the Ottoman Empire (1600-1700)”, Archivum Ottomanicum, Sayı 4 (1980), s. 283-337
- İNALCIK, Halil, “Osmanlı İdare, Sosyal ve Ekonomik Tarihiyle İlgili Belgeler: Bursa Kadı Sicillerinden Seçmeler”, TTK Belgeler Dergisi, Sayı 14 (1981), c. 10, s. 1-91
- KOLÇAK, Özgür, XVII. Yüzyıl Askeri Gelişimi ve Osmanlılar: 1660-64 Osmanlı-Avusturya Savaşları, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul 2012
- KURT, Aydın ve Ayşenur Erdoğan, “Kıbrıs Seferı̇’nı̇n Teke ve Alaı̇ye Sancaklarındakı̇ Tı̇mar Düzenı̇ne Etkı̇sı̇”, Antalya’nın Sosyal ve İktisadi Tarihi (Osmanlı Dönemi), ed. Erdal Taşbaş, Ankara 2022, s. 311-328
- Kıbrıs Seferi (1570-1571), Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi, c. 3/3, Ankara 1971
- METE, Zekai, “Osmanlı Taşrasında Bürokratik Muamelat: Sancakbeyi Belge ve Defterleri”, Osmanlı Araştırmaları, Sayı 19 (1999), s. 181-221
- MURPHEY, Rhoads, Osmanlı’da Ordu ve Savaş, 1500-1700, M. Tanju Akad, İstanbul 2007
- OSMANLIOĞLU, Serkan, Osmanlı Devleti’nde Gönüllü Askerlerden Garip Yiğitler (XVI. Yüzyıl), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul 2023
- ÖZCAN, Abdülkadir, “Karakol”, DİA, c. 24, 430-431
- SETTON, Kenneth M., The Papacy and The Levant, The Sixteenth Century from Julius III to Pius V, c. 4, Philadelphia 1984
- SOYUDOĞAN, Muhsin, “Bir Timar, Bir Ömür: Divane Müslüm’ün Trajikomik Hikâyesi”, Toplum ve Bilim, Sayı 145 (2018), s. 140-163
- TUĞLUCA, Murat, “Osmanlı’da Nefîr-i Âmm Uygulamasının Erken Dönem Örnekleri ve Toplumsal Dinamizme Yansıması”, Belleten, Sayı 289 (2016), c. 80, s. 773-796
- TURAN, Şerafettin, Kanuni’nin Oğlu Sehzade Bayezid Vak’ası, Ankara 1961
- UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Kapıkulu Ocakları, c. 2, Ankara 1988
- ÜNSAL, Coşkun, Osmanlı Askerî Teşkilatında Kapıkulu Süvarileri (XVI-XVII. Yüzyıllar), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul 2023
- WHİTE, Sam, Osmanlı’da İsyan İklimi Erken Modern Dönemde Celali İsyanları, çev. Nurettin Elhüseyni, İstanbul 2013
Öz
Seferî Osmanlı ordusu iki ana teşkilat üzerinde yükseliyordu; Merkez ordusu ve taşra ordusu. Maaşlı askerlerin bulunduğu ilk grubun masrafları merkezi hazineden karşılanırken taşra odu teşkilatındaki gruplar büyük oranda timar sistemiyle besleniyordu. Arşiv vesikaları ve kronikler bu iki ana muharip unsur haricinde garip yiğitler, sipahizade, zaimzade gibi grupların oluşturduğu gönüllü savaşçıların da Osmanlı muhasaralarının muhtelif bölümlerinde yer aldığını göstermektedir. Bu makalede arşiv vesikaları ve devrin kroniklerinden istifade edilerek Kıbrıs Seferi'nde (1570) bulunan garip yiğitler ve diğer gönüllü savaşçıların faaliyetleri ortaya koyulacaktır.
Anahtar Kelimeler
Garip Yiğitler Kıbrıs Seferi (1570-1571) Gureba Osmanlı Askerî Teşkilatı Gönüllüler
Kaynakça
- Kamil Kepeci Tasnifi nr. 64, 221
- Mühimme Defterleri nr. 8, 11, 13, 16
- Timar Ruznamçe Defterleri nr. 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39
- Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi Fatih Koleksiyonu, nr. 3497
- 12 Numaralı Mühimme Defteri (978-979/1570–1572) <Özet-Transkripsiyon ve İndeks> I, haz. Hacı Osman Yıldırım vd., Ankara 1996
- DE BUSBECQ, Ogier Ghislain, Türk Mektupları Kanuni Döneminde Avrupalı Bir Elçinin Gözlemleri (1555-1560), çev. Derin Türkömer, İstanbul 2017
- Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, Evlı̇yâ Çelebı̇ Seyahatnâmesı̇, c. IV, VII, haz. Yücel Dağlı, Seyit Ali Kahraman, Robert Dankoff, İstanbul 2000
- Fethiyye-i Cezire-i Kıbrıs, haz. Harid Fedai, Ankara 1997
- GRAZIANI, Antonio Maria, Kıbrıs Savaşı 1570-1571, ed. R. Halluma, çev. Ali Çakıroğlu, Lefkoşa 2017
- GÜNAY, Musa, 55 Numaralı Mühimme Defteri, On Dokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Samsun 1996
- Hicri 835 Tarihli Suret-i Defter-i Sancak-i Arvanid, neşr. Halil İnalcık, Ankara 1987
- KAYA, Kenan, 11 Numaralı Mühimme Defteri’nin (H.978-986/1570-1578) Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019
- Koçi Bey Risalesi, haz. Ali Kemalî Aksüt, İstanbul 1939
- Lütfi Paşa Âsafnâmesi (Yeni Bir Metin Tesisi Denemesi), haz. Mübahat S. Kütükoğlu, İstanbul 1991
- MARSILLI, Graf, Osmanlı İmparatorluğu’nun Zuhur ve Terakkisinden İnhitatı Zamanına Kadar Askerî Vaziyeti, çev. Mütekait Kaymakam Nazmi, Ankara 1934
- Mühimme Defteri 44, haz. Mehmet Ali Ünal, İzmir 1995
- Osmanlı Devlet Teşkilatına Dair Kaynaklar Kitâb-ı Mesâlih, Hırzu’l-Mülük ve Kitâb-ı Müstetâb, haz. Yaşar Yücel, Ankara 1988
- Osmanlı Kanunnâmeleri, c. 9, haz. Ahmet Akgündüz, İstanbul 1996
- Selânikî Mustafa Efendi, Târîh-i Selânikî (971-1003/1563-1595), c. 1, haz. Mehmet İpşirli, Ankara 1999
- Topçular Kâtibi Abdülkâdir (Kadri) Efendi Tarihi (Metin ve Tahlil), c. 1, haz. Ziya Yılmazer, Ankara 2003
- ZINKEISEN, Johann Wilhelm, Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, c. 2, çev. Nilüfer Epçeli, İstanbul 2011
- Zîrekî, Târîh-i Kıbrıs, I. Kısım, haz. Münevver Durmuşoğlu, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Lisans Mezuniyet Tezi, İstanbul 1965
- ALKAN, Mustafa, “Osmanlı Devleti’nde Akıncı Ocağının Sonu”, Gazi Akademik Bakış Dergisi, Sayı 13 (2013), c. 7, s. 107-116
- BOSTAN, İdris, “Kıbrıs Seferi Günlüğü ve Osmanlı Donanmasını’nın Sefer Güzergâhı”, Dünden Bugüne Kıbrıs Meselesi, yay. haz. Ali Ahmetbeyoğlu ve Erhan Afyoncu, İstanbul 2001, s. 11-38
- ÇELİK, Şenol, “Osmanlı Devleti’nin Kıbrıs Seferi’ndeki Asker ve Zahire Naklinde İçel Sancağı’nın Rolü”, İkinci Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi, c. 2, Gazimağusa 1999, s. 107-129
- ÇELİK, Şenol, “XVI. Yüzyılda Hanedan Kurucu Bir Osmanlı Sancakbeyi: Canbulad Bey”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, Sayı 7 (2002), s. 1-34.
- ÇİÇEK, Kemal, “Kıbrıs”, DİA, c. 25, 373-379
- DÜNDAR, Recep, “Kıbrıs’ın Fethi”, Türkler, c. 9, ed. H. C. Güzel, K. Çiçek ve S. Koca, Ankara 2002, s. 667-678
- ERDOĞRU, Mehmet Akif, “1570’te Lefkoşa’nın Fethinde Alınan Hristiyan Esirler”, Yeni Türkiye, Sayı 128 (2022), s. 363-367
- FODOR, Pal, “Serhatte Ekmeğini Çıkarmak: 16. Yüzyıl Osmanlı Ordusunda Gönüllüler”, Kızıl Elma, çev. Özgür Kolçak, s. 413-456
- GÖĞER, Veysel, 16. Yüzyıl Osmanlı Kale Kuşatmaları (Strateji, Taktik, Kuşatma Aşamaları ve Teknolojisi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul 2014
- İLGÜREL, Mücteba, “İl Erleri Hakkında”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, Sayı 12 (1998), s. 125-140
- İLGÜREL, Mücteba, “İl Erleri”, DİA, c. 22, 59-61
- İLGÜREL, Mücteba, “Osmanlı İmparatorluğunda Ateşli Silahların Yayılışı”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Sayı 32 (1979), s. 301-318, 985
- İNALCIK, Halil, “Military and Fiscal Transformation in the Ottoman Empire (1600-1700)”, Archivum Ottomanicum, Sayı 4 (1980), s. 283-337
- İNALCIK, Halil, “Osmanlı İdare, Sosyal ve Ekonomik Tarihiyle İlgili Belgeler: Bursa Kadı Sicillerinden Seçmeler”, TTK Belgeler Dergisi, Sayı 14 (1981), c. 10, s. 1-91
- KOLÇAK, Özgür, XVII. Yüzyıl Askeri Gelişimi ve Osmanlılar: 1660-64 Osmanlı-Avusturya Savaşları, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul 2012
- KURT, Aydın ve Ayşenur Erdoğan, “Kıbrıs Seferı̇’nı̇n Teke ve Alaı̇ye Sancaklarındakı̇ Tı̇mar Düzenı̇ne Etkı̇sı̇”, Antalya’nın Sosyal ve İktisadi Tarihi (Osmanlı Dönemi), ed. Erdal Taşbaş, Ankara 2022, s. 311-328
- Kıbrıs Seferi (1570-1571), Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi, c. 3/3, Ankara 1971
- METE, Zekai, “Osmanlı Taşrasında Bürokratik Muamelat: Sancakbeyi Belge ve Defterleri”, Osmanlı Araştırmaları, Sayı 19 (1999), s. 181-221
- MURPHEY, Rhoads, Osmanlı’da Ordu ve Savaş, 1500-1700, M. Tanju Akad, İstanbul 2007
- OSMANLIOĞLU, Serkan, Osmanlı Devleti’nde Gönüllü Askerlerden Garip Yiğitler (XVI. Yüzyıl), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul 2023
- ÖZCAN, Abdülkadir, “Karakol”, DİA, c. 24, 430-431
- SETTON, Kenneth M., The Papacy and The Levant, The Sixteenth Century from Julius III to Pius V, c. 4, Philadelphia 1984
- SOYUDOĞAN, Muhsin, “Bir Timar, Bir Ömür: Divane Müslüm’ün Trajikomik Hikâyesi”, Toplum ve Bilim, Sayı 145 (2018), s. 140-163
- TUĞLUCA, Murat, “Osmanlı’da Nefîr-i Âmm Uygulamasının Erken Dönem Örnekleri ve Toplumsal Dinamizme Yansıması”, Belleten, Sayı 289 (2016), c. 80, s. 773-796
- TURAN, Şerafettin, Kanuni’nin Oğlu Sehzade Bayezid Vak’ası, Ankara 1961
- UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Kapıkulu Ocakları, c. 2, Ankara 1988
- ÜNSAL, Coşkun, Osmanlı Askerî Teşkilatında Kapıkulu Süvarileri (XVI-XVII. Yüzyıllar), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul 2023
- WHİTE, Sam, Osmanlı’da İsyan İklimi Erken Modern Dönemde Celali İsyanları, çev. Nurettin Elhüseyni, İstanbul 2013
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Yeniçağ Askeri Tarih |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 |