Büyük Taarruz Başlangıcında Batı Cephesi Birlik ve Komutanlarının Tespitine Dair Bir Analiz

Yıl 2022, Sayı: 6, 145 - 181, 05.01.2023

Eray Çelik

Öz

Türk tarihinin önemli zaferlerinden olan Büyük Taarruz’un başladığı 26 Ağustos 1922 sabahı Batı Cephesi birliklerinin kuruluşu ve komutanlarının isimleri bazı kaynaklarda gösterilmiştir. Bu konuda halkın erişebileceği en başta gelen kaynak mülga Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı yayınları olup, özellikle komutan bilgileri konusunda İsmet Görgülü’nün kitabı tamamlayıcı niteliktedir. Ancak muharebenin seyri incelendiğinde, bu iki kaynakta belirtilen Batı Cephesi kuruluşunun muharebenin başladığı günün değil, ağustos ayı başlarındaki kuruluş olduğu görülmüştür. ATASE kitabında belirtilen kuruluşun ağustos ayı içerisinde büyük ölçüde değiştiği, yeni teşkil, lağvedilen ve cepheye yeni katılan birliklerin olduğu, yeni komutan atamalarının yapıldığı, bazı komutanların Büyük Taarruz’ da ya olmadığı ya da başka bir görevde olduğu, bazılarının isim benzerliğinden dolayı sehven yazıldığı tespit edilmiştir. Çalışmamızda muharebenin ilk günü olan 26 Ağustos 1922 Cumartesi sabahı Batı Cephesinin tespit edilen birlik kuruluşu ve komutanlarının adı, soyadı, rütbe, sicil ve taltif bilgileri belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Büyük Taarruz, Batı Cephesi, 26 Ağustos 1922, Birlik, Terfi

Teşekkür

Harp Tarihi Dergisi çalışanlarına, eşim, kızım ve oğluma teşekkür ederim.

An Analysis of the Determination of the Western Front Troops and their Commanders at the Beginning of the Great Offensive

Öz

On the morning of August 26, 1922, when the Great Offensive, one of the most important victories of Turkish history, began, the establishment of the Western Front troops and the names of their commanders are shown in some sources. The primary source accessible to the public on this subject is the abolished General Staff Military History and Strategic Studies Presidency publications, and İsmet Görgülü's book is complementary, especially on commander information. However, when the course of the battle was examined, it was seen that the Western Front establishment mentioned in these two sources was not the day the battle started, but the establishment in the beginning of August. When the ATASE book is examined, the organization mentioned in the book has changed greatly in August, there are new formations, abolished, new units joining the front, new commanders have been appointed to some units, some commanders are either not in the Great Offensive or are in another task, some of them are due to the similarity of names. It was found that it was written inadvertently. As a result of the analysis we will make in our study, the name, surname, rank, registry and award information of the unit establishment and commanders of the Western Front on Saturday morning, August 26, 1922, the first day of the war, were specified.

Anahtar Kelimeler

Büyük Taarruz, Batı Cephesi, 26 Ağustos 1922, Birlik, Terfi

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30-11-1-0/29-41-1
• Türk İstiklal Harbi, Sakarya Meydan Muharebesi (23 Ağustos - 13 Eylül 1921) ve Sonraki Harekât (14 Eylül - 10 Ekim 1921), c. 2, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1995
• Türk İstiklal Harbi, Büyük Taarruza Hazırlık (10 Ekim 1921-31 Temmuz 1922), c. 2, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1994
• Türk İstiklal Harbi, Büyük Taarruz (1-31 Ağustos 1922), c. 2, Batı Cephesi, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1968 (1. Baskı); Ankara 1995 (2. Baskı)
• Türk İstiklal Harbi’ne Katılan Tümen ve Daha Üst Kademelerdeki Komutanların Biyografileri, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1989 (2. Baskı)
• Türk İstiklal Harbi’ne Katılan Alay ve Tugay Komutanlarının Biyografileri, c. 1, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2010
• Türk İstiklal Harbi’ne Katılan Alay ve Tugay Komutanlarının Biyografileri, c. 2, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2010
• İstiklal Harbi’nin Baytarî Harp Tarihi, Methal-Merkez ve Umumi Cephe, Askeri Matbaa, İstanbul 1933
• BAYCAN, Nusret, “Büyük Taarruz’da Komuta Kademelerinde Görev Alanlarla Üst Düzeydeki Karargâh Subayları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 26 (Mart 1993), c. 9, s. 311-394
• BAYCAN, Nusret, Türk İstiklal Harbi’nde Terfi veya Takdirname ile Taltif Edilen Subaylar, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 25 (Kasım 1992), c. 9, s. 127-280
• BELEN, Fahri, Büyük Türk Zaferi Afyon’dan İzmir’e Kadar, Cumhuriyet Gazetesi Yayınları, Ankara, 1999
• “Büyük Taarruz ve Başkomutan Meydan Muharebesi”, Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, Sayı 136 (Temmuz 2015)
• ÇALIŞLAR, İzzettin, Gün Gün Saat İstiklal Savaşı’nda Batı Cephesi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2009
• DİRİKER, Ahmet, Cephelerde Bir Ömür, Ahmet Nuri Diriker Paşa’nın Hatıratı, Scala Yayınları, İstanbul 2009
• ERDEMİR, Lokman, Hasan Remzi Fertan’ın Harp Hatıraları (Çanakkale, Kafkas, Filistin Cepheleri ve İstiklal Harbi), Bağcılar Belediyesi, İstanbul 2016
• GEÇER, Kadir Türker, “Tarihten Günümüze Türk Ordusunda Kullanılan Rütbe ve Sembolleri”, Silahlı Kuvvetler Dergisi, Sayı 411 (Ocak 2012), s. 69-85
• GENİŞOL, Hüseyin Fehmi, Çanakkale’den Bağdat’a Esaretten Kurtuluş Savaşı’na, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2014
• GÖRGÜLÜ, İsmet, On Yıllık Harbin Kadrosu (1912-1922), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1993 (1. Baskı); Ankara 2014 (2. Baskı)
• İNAN, Süleyman, “Son Osmanlı Damatlarının Millî Mücadele’yle İlişkileri”, Erdem, Sayı 61 (Aralık 2011), s. 103-146
• İSKORA, Muharrem Mazlum, Harp Akademileri Tarihçesi (1946-1965), c. 1, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1966
• OKAY, Şenay Sezen ve Okay, M. Vedat, Büyük Taarruz’da Batı Cephesi Komutanları ve Şehitleri, Yönetici Yayınları, İstanbul 1983
• SORGUÇ, İbrahim, Bu defa Niçin Harp Edeceğimi Biliyorum, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2010
• ÜLGENALP, Ali Rıza, Büyük Taarruz’da 11’inci Süvari Alayı-Bir Süvarinin Hatıraları, Altın Kitaplar Matbaası, İstanbul 1980
• ÇELİK, Eray, “Sakarya Meydan Muharebesinde 11’inci Piyade Tümeni-2”, www.geliboluyuanlamak.com/2342_sakarya_meydan_muharebesin de -11inci-piyade-tumeni-2-eraycelik.html (Erişim Tarihi: 29.12.2022)
• TBMM, Afyon Karahisar ve Dumlupınar Meydan Muharebelerinde Fevkalâde Hizmetleri Geçen Bazı Kumandanların Büyük Millet Meclisi Takdirnamesiyle Taltiflerine Dair Başkumandanlık Tezkeresi, www5. tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d01/c022/tbmm01022096. pdf (Erişim Tarihi: 29.12.2022)
• TBMM, Muhaberatı Ahîrede Hidematı Fevkalâdeleri Mesbuk Olanlardan Takdirname ile Taltif Edilmesi Lâzım Gelenlerin Defterlerinin Gönderildiğine Dair Müdafaa-i Milliye Vekâleti Tezkeresi, www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d01/c023/tbmm01023105.pdf (Erişim Tarihi: 29.12.2022)
• TBMM, Son Muharebelerde Hüsnü Hizmetleri Görülenlerden Defteri Gönderilmiş Olanların Takdirname ile Taltifleri Hakkında Başkumandanlık Tezkeresi, www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK /TBMM/d01/c023/ tbmm01023118.pdf (Erişim Tarihi: 29.12.2022)
• TBMM, Son Muharebelerde Hizmetleri Görülenlerden Defteri Gönderilmiş Olanların Takdirname ile Taltifleri Hakkında Başkumandanlık Tezkeresi, www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK /TBMM/d01/c023/ tbmm01023120.pdf (Erişim Tarihi: 29.12.2022)
• TBMM, Afyon Karahisar ve Dumlupınar Muhaberatında ve Düşmanın Takibi Esnasında Hizmetleri Görülmüş ve Defteri Takdim Edilen Zabitanın Takdirname ile Taltiflerine Dair Müdafaa-i Milliye Vekâleti Tezkeresi, www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d01/c027 /tbmm01027183.pdf (Erişim Tarihi: 29.12.2022)
• TBMM, Altmış Sekiz Zatın Takdirname ile Taltiflerine Dair Müdafaa-i Milliye Vekâleti Tezkeresi ve Yirmi Dört Zabitin Takdirname ile Taltiflerine Dair Müdafaa-i Milliye Vekâleti Tezkeresi, www5.tbmm. gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d02/c001/tbmm02001004.pdf (Erişim Tarihi: 29.12.2022)
• TBMM, “İstiklal Madalyaları”, apps.tbmm.gov.tr/arsiv_dis_kullanici/ ARSIV_MADALYAlist.php (Erişim Tarihi: 29.12.2022)
• TBMM, “Yasama Organı Üyelerinin Tercüme-i Halleri ve Seçim Mazbataları Arama Formu”, https://www.tbmm.gov.tr/Kutuphane/ MazbataArama (Erişim Tarihi: 29.12.2022)