Tools of War in the “Silahşornâme and Tuhfetü’l-Guzât” of Ottoman Military Literature

Yıl 2023, Sayı: 7, 71 - 98, 03.07.2023

Vesile Albayrak Sak

Öz

The Silahşornâme (the Warrior's Book), a lesser-known genre written on weapons, are works that provide information about how weapons were invented, their types, who used them for the first time, and how they were used. The book of Firdevsî-i Rûmî, called Silahşornâme, which is accepted as the first book and the first example describing the history of weapons, is one of the best-known examples of this genre. Tuhfetü'l-Guzât of Matrakçı Nasûh, which is accepted by everyone to have an important place in the field of swordsmanship, is among the limited number of works of classical Turkish literature also. Our study aims to compare the Silahşornâme or Müsellahnâme of Firdevsî-i Rûmî, who devoted his life to the Ottoman Empire, and the tools of war in the book called Tuhfetü'l-Guzât by Matrakçı Nasûh, who lived in the reign of Kanunî and became famous as a historian, mathematician, painter, calligrapher and finally a swordsman, and reveal the methods and techniques of their use.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Weapon, Silahşornâme, Firdevsî-i Rûmî, Matrakçı Nasûh

Osmanlı Askerî Literatürüne Ait “Silahşornâme ve Tuhfetü’l-Guzât”‘ta Savaş Aletleri

Öz

Silahlar konusunda yazılmış az bilinen bir tür olan Silahşornâmeler silahların nasıl icat edildiği, çeşitleri, ilk defa kimler tarafından kullanıldığı, kullanım şekilleri hakkında bilgi veren eserlerdir. Silahların tarihini anlatan ilk kitap ve ilk örnek olarak kabul edilen Firdevsî-i Rûmî’nin Silahşornâme adlı eseri türün en iyi bilinen örneklerinden biridir. Yine silahşorluk konusunda önemli bir yere sahip olduğu herkes tarafından kabul edilen Matrakçı Nasûh’un Tuhfetü’l-Guzât adlı eseri de klasik Türk edebiyatının türde sınırlı sayıdaki eserleri arasındadır. Çalışmamız hayatını Osmanlı’ya adayan Firdevsî-i Rûmî’nin Silahşornâme veya Müsellahnâme adıyla bilinen eseri ile Kanunî devrinde yaşayan tarihçi, matematikçi, ressam, hattat ve nihayet silahşor olarak ün kazanan Matrakçı Nasûh’un Tuhfetü’l-Guzât adlı eserindeki savaş aletlerini karşılaştırmayı; nasıl icat edildiklerini, bunların kullanım yöntem ve tekniklerini ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Silah, Silahşornâme, Firdevsî-i Rûmî, Matrakçı Nasûh

Kaynakça

• Firdevsî-i Rûmî, Silahşornâme, yay. haz. Bekir Biçer, Konya 2011
• Lâçin b.Abdullah ez-Zehebî el Hüsâmî et-Trablusî, Tuhfetü’l-mücâhidîn fi’l-amel bi’l-Meyyâdîn, Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih Koleksiyonu
• Matrakçı Nasûh, Tuhfetü’l-Guzât Bir Silahşorluk Risalesi, yay. haz. Ümran Karadeniz, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2019
• Nasûhü’s-Silâhî (Matrâkçı), Beyân-ı Menâzil-i Sefer-i Irakeyn-i Sultan Süleymân Hân, yay. haz. Hüseyin Gazi Yurdaydın, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1976
• ARIK, Serap, Kavisnâme-i Menzilât (1b-51a) İnceleme-Metin-Sözlük-Dizin, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2016
• AYANOĞLU, İsmail Fazıl, Ok Meydanı ve Okçuluk Tarihi, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1974
• BOZDEMİR, Mevlüt, Türk Ordusunun Tarihsel Kaynakları, AÜSBE Yayınları, Ankara 1982 ÇATIKKAŞ, M. Atâ, Firdevsî-i Rûmî Süleymannâme-i Kebîr, TDK Yayınları, Ankara 2009
• DİLÇİN, Cem, Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1983
• ERKAN, Davut, “Matrakçı Nasûh’un Hayatı ve Eserleri Üzerine Notlar”, Osmanlı Araştırmaları, Sayı 37 (2011), c. 37, s. 180-197
• GÖKSU, Erkan, Türk Kültüründe Silah, Ötüken Yayınları, İstanbul 2008
• İHSANOĞLU, Ekmeleddin vd., Osmanlı Askerlik Literatürü Tarihi, c. 1, Özgüca Yayınları, İstanbul 2004
• İSEN, Mustafa, Latîfî Tezkiresi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1990 İSEN, Mustafa, Künhü’l-ahbâr’ın Tezkire Kısmı, AKM Yayınları, Ankara 1994
• KAFESOĞLU, İbrahim, Türk Millî Kültürü, Ötüken Yayınları, İstanbul 2015
• KAHRAMAN, Mutlu, İslam Öncesi Türk Savaşçısının Donanımı ve Temel Savaş Aletleri, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Edirne 2014
• KARADENİZ, Ümran, “Silahşorluğa Dair Önemli Bir Kaynak: Anonim Silahşorluk Risalesi”, Belgeler, Sayı 38 (Ocak 2013), s. 1-16
• KILIÇ, Filiz, Âşık Çelebi Meşâirü’ş-şu’arâ (İnceleme-Metin), c. 2, İstanbul 2010
• KÖPRÜLÜ, Fuad, “Uzun Firdevsî”, DİA, c. 13, İstanbul 1996, s. 127-129
• LEVEND, Âgah Sırrı, Divan Edebiyatı, Enderun Yayınları, İstanbul 1984
• NALÇACIGİL ÇOPUR, Emel, “Divan Şiirinde Savaş Aletleri: Hançer, Kılıç, Ok”, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, Sayı 1 (2020), s. 58-81
• ONAY, Ahmet Talat, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1993
• ÖGEL, Bahaeddin, Türk Kültür Tarihine Giriş VII, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000 ŞİŞMAN, Bekir ve Muhammet KUZUBAŞ, Şehnâme’nin Türk Kültür ve Edebiyatına Etkileri, Ötüken Yayınları, İstanbul 2012
• YILDIRIM, Nimet, Fars Mitolojisi Sözlüğü, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2008
• YURDAYDIN, Hüseyin G., Matrakçı Nasûh, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1963