19. Yüzyıl Osmanlı-Yunanistan Sınır Düzenleme Komisyonları (1829-1881)

Yıl 2023, Sayı: 8, 69 - 97, 31.12.2023

Ali Vehbi Özkapu

https://doi.org/10.61348/htde.1353326

Öz

1821 yılında başlayan Yunan İsyanı, 1830 yılında bağımsız Yunanistan’ın kurulmasıyla sonuçlanmıştır. Bu süreçte, kurulmakta olan devletin sınırlarının tespiti gündeme gelmiş ve bir komisyon kurulması ihtiyacı doğmuştur. Esasında 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında imzalanan Edirne Antlaşması ile Yunanistan’ın sınırları belirlenmiş fakat kesin sınır hattının tayini, kurulacak komisyona bırakılmıştır. “Osmanlı-Yunanistan Sınır Düzenleme/ Tahdid-i Hudud Komisyonu” adıyla kurulan komisyonun temel görevi, gerekli incelemeleri yerinde yaparak kesin sınır hattını tayin etmek ve belirli bir sistematik çerçevesinde ilerlemek olarak belirlenmiştir. Savaşlar veya antlaşmalar sonucunda ortaya çıkan sınır düzenleme ihtiyacı doğrultusunda kuruluşlarının kökeni 17. yüzyıla kadar dayanan bu komisyonlar, 19. yüzyılda ilk defa Osmanlı Devleti’nden kopan bir ulusun kuracağı devletin sınırlarını tayin etmek şeklinde yeni bir vasıf kazanmıştır. İlerleyen yıllarda da Yunanistan başta olmak üzere Osmanlı Devleti’nden kopan her ulusun sınırlarının tespitinde, sınır düzenleme komisyonlarına başvurulmuştur. Özellikle 93 Harbi sonrasında Yunanistan, savaşa katılmadığı halde Rusya aracılığıyla Osmanlı Devleti’nden toprak talebinde bulunmuştur. Bu durum ise bir komisyon kurulmasıyla sonuçlanmış ve söz konusu komisyon uzun süre boyunca geniş bir sahada faaliyet göstermiştir. Böylece sınır düzenleme komisyonlarının yapısı, nitelikleri ve uygulanan prosedürler hakkında detaylı bilgi edinebilme olanağı ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada Yunanistan’ın kuruluşuyla beraber yeni bir kimlik kazanan sınır düzenleme komisyonlarının yapısı ve nitelikleri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı, 1829 Edirne Antlaşması, Osmanlı-Yunanistan Sınır Düzenleme Komisyonu, Tahdid-i Hudud Komisyonu, 93 Harbi

19th CENTURY OTTOMAN-GREEK BORDER REGULATION COMMISSIONS (1829-1881)

Öz

The Greek Revolt, which started in 1821, resulted in the establishment of independent Greece in 1830. In this process, the determination of the borders of the state that was being established came to the fore and the need to establish a commission arose. In fact, the borders of Greece were determined with the Treaty of Edirne signed after the 1828-1829 Ottoman-Russian War, but the determination of the border line was left to the commission to be established. The main task of the commission, established under the name of “Ottoman-Greek Border Regulation Commission”, was defined as determining the exact border line by making the necessary inspections on site and proceeding within a certain systematic framework. These commissions, whose origins date back to the 17th century, in line with the need for border regulation that emerged as a result of wars or treaties, gained a new character during the 19th century, in the form of determining the borders of the states that separated from the Ottoman Empire. In the following years, border regulation commissions were found to determine the borders of the separated nations, especially Greece. In particular, after the War of 1293, Greece claimed territory from the Ottoman Empire through Russia, even though it did not participate in the war. This situation resulted in the establishment of a commission, and the commission in question operated in a wide area for a long time. Thus, it became possible to obtain detailed information about the structure, qualifications and applied procedures of border regulation commissions. In this study, the structure and qualifications of the border regulation commissions, which gained a new identity with the establishment of Greece, were examined.

Anahtar Kelimeler

1828-1829 Ottoman-Russian War, 1829 Edirne Treaty, Ottoman-Greek Border Regulation Commission, Tahdid-i Hudud Commission, 93 War

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (=BOA) Dîvân-ı Hümâyûn Sicilllatı Mühimme Defterleri (=A. {DVNSMHM.d), nr. 1/2; 10/75.
• Meclis-i Vükelâ Mazbataları (=MV), nr. 173/16.
• Meclis-i Vâlâ (=MVL), nr. 904/5
• İrade Eyalet-i Mümtaze Yunanistan (=İ.MTZ.01), nr. 12/286; 13/332; 13/359
• Hariciye Nezareti Mektubî Kalemi Evrakı (=HR.MKT), nr. 201/86; 206/20; 213/56; 219/100; 231/97; 260/21; 393/94; 393/95
• Hariciye Nezareti Tercüme Odası (=HR.TO), nr. 524/50
• Cevdet Hariciye (=C.HR), nr. 101/5004; 150/7488; 49/2446
• Yıldız Perâkende Evrâk-ı Hâriciye Nezâreti Marûzâtı (=Y.PRK.HR), nr. 3/34
• Hatt-ı Hümâyûn (=HAT), nr. 920/400008; 1099/44515; 1217/47675; 1219/47727; 1428/58446
• Hariciye Nezareti Siyasi (=HR.SYS), nr. 1235/66; 1919/25; 1248/2; 1677/2; 1732/79; 1732/83; 1732/84; 1732/86; 1732/87; 1732/89; 1732/90; 1732/91; 1732/92; 1732/93; 1732/95; 1732/96; 1732/98; 2895/6; 2911/22; 2920/10; 2985/6
• AKYAY, Bülent, Başlangıçtan Girit İsyanına Kadar Osmanlı-Yunan İlişkileri, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, İzmir 2010
• AKYAY, Bülent, Teselya Meselesi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2001 ARMAOĞLU, Fahir, XIX. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Alkım Yayınları, İstanbul 2010
• BAYRAK, Meral, 1821 Mora İsyanı ve Yunanistan’ın Bağımsızlığı, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Eskişehir 1999
• DANİŞMEND, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, c. 3, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1972
• DANİŞMEND, İsmail Hami, Osmanlı Tarihi Kronolojisi, c. 4, Yeni Türkiye Yayınevi, İstanbul 1972
• DEVELİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara 2012
• İNALCIK, Halil, Devlet-i Aliyye: Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-III, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2015
• İPŞİRLİ, Mehmet, “Elçi”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 9, İstanbul 1995, s. 3-15.
• KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, c. 8, TTK Yayınları, Ankara 1988
• KAYIRAN, Mehmet, Mustafa Yahya Metintaş, “Türk-Yunan İlişkileri”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Yakın Tarih Dergisi, Sayı 3 (2018), c. 1, s. 3-33
• KURAT, Akdes Nimet, Rusya Tarihi (Başlangıçtan 1917’ye Kadar), TTK Yayınları, Ankara 2014
• KURTARAN, Uğur, “Karlofça Antlaşması’nda Venedik, Lehistan ve Rusya’ya Verilen Ahidnamelerin Genel Özellikleri ve Diplomatik Açıdan Değerlendirilmesi”, TAD, Sayı 60 (2016), c. 35, s. 97-140
• LEWIS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Arkadaş Yayınları, Ankara 2018
• MALHUT, Mustafa, “93 Harbi Sonrasında Ortaya Çıkan Osmanlı-Yunanistan Sınır Meselesi ve İngiltere’nin Tutumu”, Türk-İngiliz İlişkileri Dergisi, Sayı 1 (Ocak 2020), c. 1, s. 67-96
• ÖRENÇ, Ali Fuat, “1827 Navarin Deniz Savaşı ve Osmanlı Donanması”, TAD, Sayı 46 (2009), s. 37-84
• ÖRENÇ, Ali Fuat, Balkanlarda İlk Dram Unuttuğumuz Mora Türkleri, Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul 2009
• ÖRENÇ, Ali Fuat, “Berlin Kongresi Sonrası Osmanlı-Yunanistan Hudut Müzakerelerinde Ege Adaları'nın Askerî Durumu (1880-1881)”, İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, Sayı 10 (2006), s. 167-196
• PESALJ Jovan, “1718 Pasarofça Barış Antlaşması ve Osmanlı Habsburg İlişkileri”, Harp ve Sulh- 300. Yılında Pasarofça Antlaşması Sempozyumu Bildirileri, ed. Gültekin Yıldız, Milli Savunma Üniversitesi Yayınları, Haziran 2019, s. 19-55
• SÜER, Hikmet, 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi Rumeli Cephesi, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1993
• ŞİMŞİR, Bilal Niyazi, Ege Sorunu, c. 1, TTK Yayınları, Ankara 1989
• TURAN, Şerafettin, “Edirne Antlaşması”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 10, İstanbul 1994, s. 442-443
• UNAT, Faik Reşit, Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri, TTK Basımevi, Ankara 1968