Lozan Barış Konferansı’nda Savaş Esirleri Meselesi

Yıl 2024, Sayı: 9, 111 - 153, 01.07.2024

Tuğba Ece Eralp

https://doi.org/10.61348/htde.1454475

Öz

Bu çalışmada, Lozan Konferansı'nın ilk döneminde çözüme kavuşturulan tek problem olan savaş esirleri meselesi ana konudur. Hilal-i Ahmer mecmuası aracılığıyla Mütareke ve Milli Mücadele sürecinde savaş esirlerinin durumu izhar edilmeye çalışılmıştır. Konferans süresince esir mübadelesi ile ilgili konuşmalar Seha L. Meray'ın hazırladığı Lozan Barış Konferansı Tutanaklar Belgeler ve Bilal Şimşir'in hazırladığı Lozan Telgrafları aracılığıyla takip edilmiş, sürecin seyri ise Hilal-i Ahmer mecmuası vasıtasıyla takip izlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Lozan Konferansı, Savaş Esirleri, Türk Savaş Esirleri

Turkish and Greek War Captives in the Lausanne Conference

Öz

In this study, the main subject is the prisoners of war, which was the only problem resolved in the first period of the Lausanne Conference. Through the journal of Hilal-i Ahmer , the case of prisoners of war during the Armistice and Turkish War of Independence period was aimed to be depicted. The dialogues between signatories of the aggrement about the prisoners of war exchange were followed through Lozan Barış Konferansı Tutanaklar Belgeler edited by Seha L. Meray and introduced by İsmet İnönü; and Lozan Telgrafları edited by Bilal Şimşir; and tthe journal of Hilal-i Ahmer .

Anahtar Kelimeler

Lausanne Conference, War Captives, Turkish War of İndependence

Kaynakça

• MERAY, Seha L. Lozan Barış Konferansı Tutanaklar Belgeler, c. 1, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2001
• MERAY, Seha L. Lozan Barış Konferansı Tutanaklar Belgeler, c. 2, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2001
• MERAY, Seha L. Lozan Barış Konferansı Tutanaklar Belgeler, c. 6, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2001
• ŞİMŞİR, Bilal N. Lozan Telgrafları I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1990
• ŞİMŞİR, Bilal N. Lozan Telgrafları II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1990
• “Anadolu’daki Yunan Üserâsı İçin”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 3 (14 Rebî’ulevvel 1340 / 15 Teşrîn-i Sânî 1337 [1921])
• “Anadolu’daki Yunan Üserâsı İçin”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 9 (17 Ramazân 1340 / 15 Mayıs 1338 [1922]), s. 280
• “Anadolu’daki Yunan Üserâsı ve Yunanistan’daki Türk Üserâsı”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 15 (25 Rebî’ulevvel sene 1341 / 15 Teşrîn-i Sânî sene 1338 [1922]), s. 522
• “Beynelmilel Salîb-i Ahmer Cem’iyeti, Biri Yunanistan’a, Diğeri Anadolu’ya İki Heyet Gönderiyor”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 4 (14 Rebî’ulâhir 1340 / 15 Kânûn-ı Evvel 1337 [1921]), s. 112
• “Beynelmilel Salîb-i Ahmer Heyeti Yunanistan’a ve Anadolu’ya Birer Heyet Gönderdi”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 5 (16 Cemâziyelevvel 1340 / 15 Kânûn-ı Sânî sene 1338 [1922]), s. 141
• “Doktor Roehrich Yunan Esîrleri Hakkında Ne Diyor?”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 6 (16 Cemâziyelâhir sene 1340 / 15 Şubat sene 1338 [1922]), s. 173-174
• “Doktor Schatzmann”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 7 (16 Receb sene 1340 / 15 Mart sene 1338 [1922]), s. 211
• “Doktor Roehrich’in Raporu”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 9 (17 Ramazân 1340 / 15 Mayıs 1338 [1922]), s. 278
• “Esîr Generaller.” Hilâl-i Ahmer, Sayı 25 (4 Safer 1342 / 15 Eylül 1339 [1923]), s. 957
• “Esîr Me’mûrîn-i Sıhhiyenin Mübâdelesi”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 6 (16 Cemâziyelâhir sene 1340 / 15 Şubat sene 1338 [1922]), s. 176
• “Esîr Me’mûrîn-i Sıhhiyemizin Avdeti”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 2 (13 Safer 1340/ 15 Teşrîn-i Evvel 1337 [1921])
• “Hilâl-i Ahmer Havâdisi: Üserâ Mübâdelesi”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 19 (27 Receb 1341 / 15 Mart 1339 [1923]) s. 689-693 “Hilâl-i Ahmer Havâdisâtı: Üserâ Mübâdelesi”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 21 (27 Şa’bân 1341 / 15 Nisan 1339 [1923]), s. 786-787
• “İzmir’e Gelen Sivil Üserâ”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 20 (27 Şa’bân 1341 / 15 Nisan 1339 [1923]), s. 748-751
• “İki Bin Esîrimiz Geliyor”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 21 (27 Şa’bân 1341 / 15 Nisan 1339 [1923]), s. 791
• “İzmir Hilâl-i Ahmer Merkezi Fa’âliyeti”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 28 (7 Cemâziyelevvel 1342 / 15 Kânûn-ı Evvel 1339 [1923]), s. 1098
• “Mübâdele-i Üserâ Komisyonu’nun İstanbul’daki Fa’âliyeti”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 21(27 Şa’bân 1341 / 15 Nisan 1339 [1923]), s. 790
• “Mübâdele-i Üserâ Heyetinin Azîmeti”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 21 (27 Şa’bân 1341 / 15 Nisan 1339 [1923]), s. 791
• “Schatzmann’ın Raporu”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 9 (17 Ramazân 1340 / 15 Mayıs 1338 [1922]), s. 278.
• “Mösyö Schatzmann’ın Raporu”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 13 (22 Muharrem 1341 / 15 Eylül 1338 [1922])
• “Mösyö Schatzmann”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 17 (27 Cemâziyelevvel 1341 / 15 Kânûn-ı Sânî 1339 [1923], s. 595
• “Mösyö Burckhardt’ın Avdeti”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 24 (2 Muharrem 1342 / 15 Ağustos 1339 [1923]), s. 475
• “Yunanistan’daki Osmanlı Üserâsının Te’mîn-i Muhâberesi”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 2 (13 Safer 1340/ 15 Teşrîn-i Evvel 1337 [1921])
• “Yunanistan’daki Osmanlı Esîrlerinin Hâl-i Perîşânîsi”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 3 (14 Rebî’ulevvel sene 1340 / 15 Teşrîn-i Sânî 1337 [1921])
• “Yunanistan’da Türk ve Anadolu’da Yunan Üserâsı”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 4 (14 Rebî’ulâhir 1340 / 15 Kânûn-ı Evvel 1337 [1921]), s. 107
• “Yunanistan’daki Osmanlı Esîrlerinin Hâl-i Perîşânîsi”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 4 (14 Rebî’ulâhir 1340 / 15 Kânûn-ı Evvel 1337 [1921]), s. 107-108
• “Yunanistan’daki Türk ve Anadolu’daki Yunan Esîrlerinin Esâmî Cedvelleri”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 5 (16 Cemâziyelevvel 1340 / 15 Kânûn-ı Sânî sene 1338 [1922]), s. 140-141
• “Yunanistan’daki Ma’lûl Üserâmızın İ’âdesi”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 5 (16 Cemâziyelevvel 1340 / 15 Kânûn-ı Sânî sene 1338 [1922]), s. 142
• “Yunanistan’daki Osmanlı Sivil Esîrlerinin Perîşânlığı”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 5 (16 Cemâziyelevvel 1340 / 15 Kânûn-ı Sânî sene 1338 [1922]), s. 145
• “Yunanistan Cenevre’de ve Lahey’de Mün’akid Beynelmilel Konferanslar Mukarrerâtına Nasıl Ri’âyet Ediyor?”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 9 (17 Ramazân 1340 / 15 Mayıs 1338 [1922]), s. 272-274
• “Yunanistan’daki Üserâmız Hakkında Schatzmann’ın Raporu”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 11 (18 Zilka’de 1340 / 15 Temmuz 1338 [1922]), s. 345-348
• “Yunanistan Cenevre’de ve Lahey’de Mün’akid Beynelmilel Konferanslar Mukarrerâtına Nasıl Ri’âyet Ediyor?”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 11 (18 Zilka’de 1340 / 15 Temmuz 1338 [1922]), s. 353
• “Yunanistan’dan Gelen Ma’lûl Üserâmız”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 11 (18 Zilka’de 1340 / 15 Temmuz 1338 [1922]), s. 354
• “Yunanistan’daki Esîrlerimize Gönderilen Paranın Makbûzları”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 12 (19 Zilhicce 1340 / 15 Ağustos 1338 [1922]), s. 378
• “Yunanistan’daki Üserâmızın Listesi Meselesi”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 13 (22 Muharrem 1341 / 15 Eylül 1338 [1922]), s. 417-420
• “Yunanistan’da Bulunan Sivil Üserâmız”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 14 (22 Safer 1341 / 15 Teşrîn-i Evvel 1338 [1922]), s. 480
• “Yunanistan’daki Türk Üserâsının Esâmî Cedvellerinden Büyük Bir Kısmı Nihâyet Gelebildi!”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 14 (22 Safer 1341 / 15 Teşrîn-i Evvel 1338 [1922]), s. 484
• “Yunanistan’daki Türk Üserâsının Esâmî Cedvellerinden İki Kısmı Daha Geldi”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 15 (25 Rebî’ulevvel sene 1341 / 15 Teşrîn-i Sânî sene 1338 [1922]), s. 523
• “Yunanistan’daki Türk Esîrleri”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 16 (10 Rebî’ulâhir 1341 / 15 Kânûn-ı Evvel 1338 [1922]), s. 559-560
• “Yunanistan’daki Esîrlerimiz”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 17 (27 Cemâziyelevvel 1341 / 15 Kânûn-ı Sânî 1339 [1923]), s. 593-594
• “Yunanistan’daki Sivil Üserâmızın Listeleri”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 17 (27 Cemâziyelevvel 1341 / 15 Kânûn-ı Sânî 1339 [1923]), s. 595
• “Yunanistan’daki Esîrlerimizin Vaz’iyet-i Elîmesi”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 18 (28 Cemâziyelâhir 1341 / 15 Şubat 1339 [1923]), s. 626-627
• “Yunan Esîrlerini Teftîş”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 23 (30 Zilka’de 1341/15 Temmuz 1339 [1923]), s. 872
• “Yunan Üserâsı”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 24 (2 Muharrem 1342 / 15 Ağustos 1339 [1923]), s. 470
• “Üserâmıza Elbise ve Kinin Gönderiliyor”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 12 (19 Zilhicce 1340 / 15 Ağustos 1338 [1922]), s. 380
• “Üserâ-yı Harbiyenin Tahliyesi”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 16 (10 Rebî’ulâhir 1341 / 15 Kânûn-ı Evvel 1338 [1922]), s. 562
• “Üserâ Mübâdelesi”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 18 (28 Cemâziyelâhir 1341 / 15 Şubat 1339 [1923]), s. 628-629
• “Üserâ Mübâdelesi”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 20 (27 Şa’bân 1341 / 15 Nisan 1339 [1923]), s. 743-748
• “Üserâ Mübâdelesi”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 22 (29 Şevvâl 1341 / 15 Haziran 1339 [1923]), s. 833-834
• “Üserâ Mübâdelesi”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 23 (30 Zilka’de 1341/15 Temmuz 1339 [1923]), s. 872
• “Üserâ-yı Harbiyeyi Teftîş”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 25 (4 Safer 1342 / 15 Eylül 1339 [1923]), s. 957
• “Üserâ Karârgâhlarını Ziyâret”, Hilâl-i Ahmer, Sayı 26 (4 Rebî’ulevvel 1342 / 15 Teşrîn-i evvel 1339 [1923]), s. 990-993
• ADA, Hüsnü, Osmanlı Hilâl-i Ahmer Cemiyeti, 1868-1911, Timaş Akademi Yayınları, İstanbul 2021
• AKANDERE, Osman, “1923 Yılı Ortalarında Uluslararası Kızılhaç Komitesince Görevlendirilen Heyetin Anadolu’daki Teftiş Gezileri ve Hazırladıkları Rapor”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 53 (2000), c. 18, s. 443-469
• AKKOR, Mahmut, I. Dünya Savaşı’nda Anadolu’daki İngiliz Esirleri ve Esir Kampları, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Sakarya 2013
• ARSLAN KARABAĞ, Hacer, “Lozan Barış Antlaşması’nda Türk-Yunan Esir Değişimi ve Mezarlıklar Konusu”, Türkiye Cumhuriyeti’nin Tapu Senedi LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI 100. YIL, Sentez Yayıncılık, Bursa 2023, s. 317-342
• GİLLESPİE, Alexander, A History of the Laws of War: Volume I The Customs and Laws of War with Regards to Combatants and Captives, Hart Publishing, Oxford and Portland 2011
• KUTLU, Cemil, I. Dünya Savaşı’nda Rusya’daki Türk Savaş Esirleri ve Bunların Yurda Döndürülme Faaliyetleri, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Doktora Tezi, Erzurum 1997
• ORAN ARSLAN, Nebahat, I. Dünya Savaşı’nda Türkiye’deki Rus Savaş Esirleri ve Bunların İadeleri, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Erzurum 2003
• ÖZÇELİK, Mücahit, Birinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’deki Esirler, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2013
• ÖZDEMİR, Ahmet, “Hukuk Dilinde Harp Esirleri”, Atatürk Yolu, Sayı 7 (1991), c. 2, s. 573-577
• ÖZDEMİR, Ahmet, “Millî Mücadelede Üserâ Taburları”, Atatürk Yolu, Sayı 5 (Mayıs 1990), c. 2, s. 129-150
• ÖZDEMİR, Ahmet, “Millî Mücadelede Yunan Harp Esirleri”, Askerî Tarih Bülteni, Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Sayı 34 (Şubat 1993)
• ÖZDEMİR, Ahmet, “Savaş Esirlerinin Milli Mücadeledeki Yeri”, Atatürk Yolu, Sayı 6 (1990), c. 2, s. 321-333
• SCOTT, James Brown, The Hague Conventions and Declarations of 1899 and 1907, Tables of Signatures, Ratifications and Adhesions of Various Powers, and Texts of Reservations, Oxford University Press, Newyork 1915
• TAŞKIRAN, Cemalettin, Ana Ben Ölmedim: Birinci Dünya Savaşında Türk Esirleri, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017
• TAŞKIRAN, Cemalettin, Milli Mücadele’de Türk ve Yunan Esirler (1919-1923), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2018
• TEMEL, Mehmet, “Birinci Dünya Savaşı Yıllarında 1907 Tarihli Lahey Sözleşmelerine Aykırı Davranan İtilaf Devletlerine Karşı Osmanlı Devleti’nin Aldığı Bazı Önlemler”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 10 (2003), s. 147-167
• UCA, Alaattin, “1915 Yılında Yayımlanan Bir Üsera Talimatnamesi ve Düşündürdükleri”, Atatürk Dergisi, Sayı 3 (2003), s. 169-184
• URAL, Selçuk, “Mütareke Döneminde İngilizlerin Elindeki Türk Esirlerinin İadesi ve Ortaya Çıkan Sorunlar”, Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 37-38 (2006), s. 187-210.
• “The Hague Convention”, https://ihl-databases. icrc.org/en/ihl-treaties/hague-conv-iv-1907 (Erişim tarihi: 14 Mayıs 2023)