16th Century Venetian Sources on the Ottoman Navy and Imperial Arsenal

Yıl 2024, Sayı: 9, 45 - 63, 01.07.2024

Nafiye Nihan Yıldız Bahtınur Adıyeke Serap Mumcu

https://doi.org/10.61348/htde.1486099

Öz

Venetian sources provide detailed records of Ottoman activities in the Mediterranean. The bailo reports and letters indicate that the Venetian bailo residing in Istanbul took a particular interest in the Ottoman Navy and Arsenal. These sources contain extensive intelligence about the structure of the Ottoman Navy, preparations for naval expeditions, and ongoing maritime campaigns. During the winter season, the baili closely monitored the work in the Ottoman Arsenal, which was an important issue. Their reports and letters provide information on the location, structure, and capacity of the Arsenal, as well as the construction and repair processes of the galleys. The materials used in their construction were also recorded, and the number of ships in the arsenal was specifically noted. The Baili paid attention to the temperament, background, experiences, position, and relations of the administrative staff of the Ottoman Navy, captains (kapudan), and important names mentioned in the text. The information collected by the Baili during their mission is accurate, as it overlaps with the dates of Ottoman campaigns and conquests. This article aims to examine the information about the Ottoman Navy and Arsenal in the 16th century Venetian sources to reveal the importance attributed to Ottoman maritime by Venice. The letters, called dispacci, which were sent to the Venetian Senate by the Baili of İstanbul during their mission, will be used to achieve this goal

Anahtar Kelimeler

Venice, Ottoman, Navy, Arsenal, Mediterranean

16. Yüzyıl Venedik Kaynaklarında Osmanlı Donanması ve Tersane

Öz

Venedik kaynakları, Osmanlı’nın Akdeniz’deki faaliyetlerine ilişkin ayrıntılı kayıtlar içermektedir. İstanbul’da ikamet eden Venedik bayloslarının Osmanlı donanmasına ve tersanesine özel alaka gösterdiği baylos rapor ve mektuplarından anlaşılmaktadır. Bu kaynaklarda Osmanlı donanmasının yapısı, deniz seferi hazırlıkları, devam etmekte olan deniz seferlerine dair haberler yoğun bir şekilde göze çarpmaktadır. Aynı şekilde kış mevsimi boyunca Osmanlı tersanesindeki çalışmalar da baylosların yakından takip ettiği ve en önem verdiği konulardan biri olmuştur. Söz konusu kaynaklarda Tersane’nin konumu, yapısı ve kapasitesinin yanı sıra, Tersane’de inşa edilen ve tamir olunan kadırgaların inşa ve tamir süreçleri hakkında bilgiler toplandığı, bunların yapımında kullanılan malzemelere kadar kaydedildiği, Tersane’de mevcut gemilerin sayılarının bilhassa not edildiği görülmektedir. Osmanlı denizciliğinin yönetim kadrosu, kapudanlar ve önemli isimlerden de bahsedilmektedir. Bu kişilerin mizaçları, geçmişleri, tecrübeleri, özellikle de saraydaki konumları ve ilişkileri baylosların önem verdiği hususlardan biridir. Baylosların görevdeyken topladıkları bilgilerin doğru olduğu, Osmanlı seferleri ve fetihlerinin tarihleriyle örtüşmesinden anlaşılmaktadır. Bu makalede, 16. yüzyılda Venedik kaynaklarına yansımış olan Osmanlı donanması ve tersanesi hakkındaki bilgilerin tespit edilip incelenerek Venedik’in Osmanlı denizciliğine verdiği önemin ortaya konması amaçlanmaktadır. Bu hedefe ulaşmak için İstanbul bayloslarının görev süresi boyunca Senato’ya gönderdiği mektuplar olan dispacci kayıtları kullanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Venedik, Osmanlı, Donanma, Tersane, Akdeniz

Kaynakça

• Archivio di Stato di Venezia (=ASV) ASV, Secreta, Archivio Proprio Costantinopoli, reg. 4, s. 31, 6 Gennaio 1545 [6 Ocak 1546]
• ASV, Secreta, Archivio Proprio Costantinopoli, reg. 4, s. 79v-80r, 4 Luglio 1546 [4 Temmuz 1546]
• ASV, Secreta, Archivio Proprio Costantinopoli, reg. 4, s.82v, 16 Luglio 1546 [16 Temmuz 1546]
• ASV, Secreta, Archivio Proprio Costantinopoli, reg. 3, 3bis, s.58, 15 Luglio 1546 [15 Temmuz 1546]
• ASV, Secreta, Archivio Proprio Costantinopoli, reg. 4, s. 82v, 16 Luglio 1546 [16 Temmuz 1546]
• ASV, Secreta, Archivio Proprio Costantinopoli, reg. 4, s. 169-170, 5 Maggio 1547 [5 Mayıs 1547]
• ASV, Secreta, Archivio Proprio Costantinopoli, reg. 4, s. 116v, 20 Ottobre 1546 [20 Ekim 1546]
• ASV, Secreta, Archivio Proprio Costantinopoli, reg. 5, s. 26v-27, 25 Novembre 1550 [25 Kasım 1550]
• ASV, Secreta, Archivio Proprio Costantinopoli, reg. 5, s. 68v, 17 Aprile 1551, [17 Nisan 1551]
• ASV, Secreta, Archivio Proprio Costantinopoli, reg. 5, s. 46v, 23 Febbraio 1551 [Venedik Tarihi 1550] [23 Şubat 1551]
• ASV, Secreta, Archivio Proprio Costantinopoli, reg. 5, s. 118v-119, 13 Giugno 1551 [13 Haziran 1551]
• ASV, Secreta, Archivio Proprio Costantinopoli, reg. 5, s. 54, Febbraio 1550 [Şubat 1550]
• ASV, Secreta, Archivio Proprio Costantinopoli, reg. 5, s. 207v, 7 Febbraio 1551 [7 Şubat 1551]
• ASV, Senato Dispacci Ambasciatori, 1 (Copia) Costantinopoli, s. 65-66, 1 Marzo 1555 [1 Mart 1555]
• ASV, Senato Dispacci Ambasciatori, 1 (Copia) Costantinopoli. s. 73, 1 Marzo 1555 [1 Mart 1555]
• ASV, Senato Dispacci Ambasciatori, 1 (Copia) Costantinopoli, s. 67, 1 Marzo 1555 [1 Mart 1555]
• ASV Senato Dispacci Costantinopoli, f. 1-A, s. 80, v.t. 19 Febbraio 1554 [19 Şubat 1555]
• ASV, Senato Dispacci Ambasciatori, 1 (Copia) Costantinopoli, s. 126-127, 18 Maggio 1555 [18 Mayıs 1555]
• ASV, Senato Dispacci Ambasciatori, 1 (Copia) Costantinopoli, s. 165-166, 7 Settembre 1555 [7 Eylül 1555]
• ASV, Senato Dispacci Ambasciatori, 1 (Copia) Costantinopoli, s. 18, 28 Ottobre 1555 [28 Ekim 1555]
• ASV, Senato Dispacci Ambasciatori, 1 (Copia) Costantinopoli, s.237-238-a, 7 Febraro 1555 [7 Şubat 1556]
• ASV, Senato Dispacci Ambasciatori, 1 (Copia) Costantinopoli, s. 228c-v, v.t. 9 Febraro 1555 [9 Şubat 1556]
• ASV, Senato Dispacci Ambasciatori, 1 (Copia) Costantinopoli, s. 250, 8 marzo 1556 [8 Mart 1556]
• BATTAGLIA, S., Grande Dizionario della Lingua Italiana
• BOERIO, G., Dizionario del dialetto veneziano, c. 1, Unione tipografico-editrice torinese, Torino 1970
• DARIO, Giovanni, 22 Dispacci da Costantinopoli al Doge Giovanni Mocenigo, çev. Giuseppe Calo, Corbo e Fiore Editori, Venezia 1992
• NAVAGERO, Bernardo, “Relazione dell’Impero Ottomano 1553”, Le relazioni degli ambasciatori veneti al Senato, seri 3, c.1, ed. Eugenio Albèri, Tipografia all’insegna di Clio, Firenze 1840, s. 33-110
• TREVISAN, Domenico, “Relazione dell’Impero Ottomano”, Le relazioni degli ambasciatori veneti al Senato, ed. Eugenio Albèri, seri 3, c.1, Tipografia all’insegna di Clio, Firenze 1840, s. 111-192
• AYDIN, Yusuf Alperen, “Osmanlı Denizciliği (1700-1770)”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul 2007
• BOSTAN, İdris, Adriyatik’te Korsanlık: Osmanlılar, Uskoklar, Venedikliler 1575-1620, Timaş Yayınları, İstanbul 2009
• BOSTAN, İdris, Osmanlı Bahriye Teşkilatı: XVII. Yüzyılda Tersâne-i Âmire, Türk Tarih Kurumu, Ankara 1992
• GÜRKAN, Emrah Safa, G. Varriale ve E. Sola, 1546: “La muorte de Barbarroja en Estambul contado por el bailo veneciano- The Death of Barbarossa in İstanbul narrated by the Venetian bailo”, Archivio de la Frontera, 2015, s. 1-12
• MUMCU, Serap, “Venedik Baylosu’nun Defterleri, The Venetian Baylo’s Registers (1589-1684)”, Hilal: Studi Turchi e Ottomani 4, Edizioni Ca’ Foscari, Venezia, 2014
• MUMCU, Serap, Parentele, Amicizie E Carriere: La Distribuzione Del Potere Al Centro Dell’Impero Ottomano (1550-1566), Padova Üniversitesi Doktora Tezi, Padova, 2018
• ORAL, Özgür, Osmanlı-Venedik Ticari İlişkileri (1763-1794), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul 2017