Okul Öncesi Eğitim Kurumlarındaki Resimli Öykü Kitaplarının Özellikleri ile Öğretmenlerin Bu Kitapları Kullanma Durumlarının İncelenmesi

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 1, 0 - 0, 31.07.2016

Fethi Turan , İlkay Ulutaş

Öz

Özet

Araştırmanın amacı; resmi anaokullarında görev yapan öğretmenler tarafından en sık kullanılan resimli öykü kitaplarını incelemektir. Bu amaç doğrultusunda; eğitim ortamları, en sık kullanılan resimli öykü kitaplarının özellikleri, öğretmenlerin eğitim alma durumları ile resimli öykü kitaplarının temin edilmesi ve kullanılması hakkında sorulara cevap aranmıştır.Genel tarama modelindeki araştırmada, nitel ve nicel verilerden yararlanılmış, bulgular ayrıca odak grup görüşmeleri ile desteklenmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu 2013-2014 öğretim yılında, Ankara’da resmi anaokullarında görevli 245 öğretmen ile bu öğretmenler tarafından en sık kullanılan 100 resimli öykü kitabı oluşturmuştur. Grup içerisinden üç anaokulundaki 24 öğretmen ile de odak grup görüşmeleri yapılmıştır. Veriler araştırmacılar tarafından uzman görüşü alınarak geliştirilen “Öğretmenlerin Resimli Öykü Kitaplarına İlişkin Görüş ve Uygulamalarını Belirleme Formu” ile toplanarak, betimsel analiz yöntemine uygun kodlama ve gruplamalar ile anlamlandırılmıştır. Araştırma sonucunda; anaokullarının %45,3’ünde çocuk kütüphanesi, sınıfların %95,9’unda kitap merkezi bulunduğu, en sık kullanılan 100 kitabın 69’unun yerli, 31’inin ise yabancı yazarlara ait olduğu; kitaplarda çoğunlukla sosyal ilişkiler, özgüven, yardımlaşma ve aile konularına yer verildiği, öğretmenlerin %86,5’inin çocuk edebiyatı dersi aldığı, %29,8’inin çocuk yayınları ile ilgili etkinliklere katıldığı, kitapların, aileler ve okul yönetiminin desteği ile temin edildiği, gün içinde genellikle bir kitap okunduğu, kitap okunduktan sonra öykünün içeriği ve kahramanları hakkında çocuklarla konuşulup tartışıldığı anlaşılmaktadır. Araştırma bulgularına göre bazı öneriler getirilmiştir. 

Anahtar sözcükler

Okul öncesi eğitim, resimli öykü kitapları

Kaynakça

• Akıncı, A. (2001). Din eğitiminde etkili bir yöntem: hikaye. İstanbul: Feza Gazetecilik.
• Akyol, T. (2012). Resimli çocuk kitaplarında yer alan değerlerin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bassa, Z. (2013). Çocuk kitaplarında resimleme. M. Gönen (Ed.). Çocuk edebiyatı içinde (s.179-221). Ankara: Eğiten Kitap.
• Bowling, A. (2002). Research Methods in Health: Investigating Health and Health Services. Philadelphia, PA: McGraw-Hill House.
• Choudhuri, I. (2005). Promoting value education through children’s literature. Journal of Value Education, January/July, 29-36.
• Court, D., & Rosental, E. (2007). Values embodied in children’s literature used in early childhood education in Israeli State schools. Early Childhood Education Journal, 34(6),407-414.
• Çakmak H. (1994). 1973-1993 yılları arasında Türkçe basılmış olan resimli öykü kitaplarının resimlendirme ve fiziksel özellikler yönünden incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Çakmak Güleç, H. ve Geçgel, H. (2006). Çocuk edebiyatı. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Çatalcalı Soyer, A. (2009). Okul öncesi dönem çocuk hikâye kitapları: stereo tipler ve Kimlikler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1),13-27.
• Çeçen, M.A. ve Aydemir, F. (2011). Okul öncesi hikâye kitaplarının okunabilirlik açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 185-194.
• Çocuk Vakfı (2006), Türkiye’nin okuma alışkanlığı karnesi. 19.07.2014 tarihinde http://www.cocukvakfi.org.tr/resource/pdf/Raporlar/14okuma_aliskanligi_karnesi2006.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Dağlıoğlu, H.E. ve Çamlıbel Çakmak, Ö. (2009). Okul öncesi çocuklarına yönelik yayımlanan hikâye kitaplarının şiddet ve korku öğeleri açısından incelenmesi. Türk Kütüphaneciliği Dergisi,23(3), 510-534.
• Demircan, C. (2006). TÜBİTAK çocuk kitaplığı dizisindeki kitapların dış yapısal ve iç yapısal olarak incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 12-27.
• Demiriz, S., Karadağ, A. ve Ulutaş, İ. (2003).Okul öncesi eğitim kurumlarında eğitim ortamı ve donanım. Ankara: Anı.
• Deretarla Gül, E. ve Erden, Ş. (2003, Ekim). Anasınıfı öğretmenlerinin anadili etkinliklerini ve kitap köşesinin niteliğini değerlendirmeleri. 2003 Dünya Konsey Toplantısı ve Konferansı’nda sunulmuş bildiri. OMEP, Kuşadası.
• Ekici, S. (2014). Ankara’daki anaokullarının okuma alışkanlığına hazırlık yeterlilikleri açısından değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Elkind, D. (1999). Çocuk ve toplum gelişme ve eğitim üzerine denemeler. (Demet Öngen, Çev.). Ankara Üniversitesi Çocuk Araştırmaları ve Uygulama Merkezi Yayınları. 19.09.2012 tarihinde http://kitaplar.ankara.edu.tr/dosyalar/pdf/378.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Erdal, K. (2008). Çocuk edebiyatı ve çocuk kitapları. Milli Eğitim Dergisi.178, 156-165.
• Ergün, M. ve Gündüz, A. (2011). Okul öncesi öğretmen adaylarının okul öncesi çocuk kitaplarını değerlendirmesi, Dünya’daki Eğitim Ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 1(1) 23-28. 02.07.2014 tarihinde http://www.wjeis.org/FileUpload/ds217232/File /04.mustafa_ergun.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Glazer, J. I. (1986). Literature for young children. New York: Merril.
• Gönen, M., Uzmen, S. ve Çakman, H. (1995, Mayıs). Türkiye’de resimli çocuk kitaplarının fizik, içerik ve resimlendirme yönünden incelenmesi. Okul Öncesi Eğitimi Yaygınlaştırma Semineri’nde sunulmuş bildiri, YA-PA, Ankara.
• Gönen M. ve Uyanık Balat, G. (2002). Çocuk kitaplarında yeni bir yaklaşım: internette resimli çocuk kitapları (e-books), Türk Kütüphaneciliği, 16(2), 163-170.
• Gönen, M. (2000, Ocak), Resimli çocuk kitaplarının içerik, resimleme, fiziksel özellikleri ve Türkiye’de son on yılda çocuk kitapları alanında yapılmış tezler. I. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Gönen, M., Ünüvar, P., Bıçakçı, M., Koçyiğit, S., Yazıcı, Z., Orçan, M., Aslan, D., Güven, G. ve Özyürek, A. (2010). Okul öncesi eğitim öğretmenlerinin dil etkinliklerini uygulama biçimlerinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(19), 23-40. 02.07.2014 tarihinde https://edergi.mehmetakif.edu.tr/index.php/ efd /article/view/184/81 sayfasından erişilmiştir.
• Gönen, M., Katrancı, M., Uygun M. ve Uçuş, Ş. (2011). İlköğretim birinci kademe öğrencilerine yönelik çocuk kitaplarının, içerik, resimleme ve fiziksel özellikleri açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim.36(160), 250-265.
• Gönen, M. ve Veziroğlu, M. (2013). Çocuk edebiyatının genel hedefleri. M. Gönen (Ed.). Çocuk edebiyatı içinde (s. 1-12). Ankara: Eğiten Kitap.
• Gönen, M., Aydos, E. H., Şentürk, Ç., Karacan, G., Kahraman, C. ve Tuna, P. (2013, Temmuz). Resimli çocuk kitaplarının içerik ve fiziki özelliklerinin incelenmesi. Shangai, Çin’de düzenlenen ‘65th OMEP World Assembly and Congress’de sözlü olarak sunulmuş bildiri. 27.06.2014 tarihinde http://www.susbid.com/Makaleler/ 515414717_emine%20hande.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Gönen, M., Uludağ, G., Tüfekçi, E. ve Tanrıbuyurdu, F. (2014). 0-3 Yaş çocuklarına yönelik resimli çocuk kitaplarının özelliklerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education),29(1), 126-139.
• Gönen, M., Özen Altınkaynak, Ş., Şanlı, Z. S. ve Kent Kükürtçü, S. (2015). Ailelerin çocukları için edebi yayın seçerken dikkat ettikleri hususlar ve bu yayınların sunumunda yaptıkları etkinliklerin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education) 30(2), 30-41.
• Güleç ve Gönen (1997).1974-1093 yılları arasında basılmış olan resimli öykü kitaplarının resimleme ve fiziksel özellikleri yönünden incelenmesi, Türk Kütüphaneciliği Dergisi, 1(11), 42-53.
• Güleryüz, H. (2006). Yaratıcı çocuk edebiyatı. Ankara: Pegem.
• Gündüz, A. (2007). Anne – baba ve öğretmenlerin okul öncesi çocuk kitaplarını değerlendirmesi. Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Hourcade, J.B., Bederson,B.B., Druin, A., Rose, A., Farber, A. & Takayama, Y. (2003). The international children’s digital library: viewing digital books online. Interacting with computers, 15(2), 151-167.
• Işıtan, S. (2005). Resimli çocuk kitaplarının benlik kavramıyla ilgili konuları içermesi yönünden incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Işıtan, S. (2014). Caillou çizgi film karakteri ile ilgili Türkçe resimli öykü kitaplarının biçimsel ve içerik özelliklerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 13(1), 191‐204. 14.10.2014 tarihinde http://ilkogretim‐online.org.tr sayfasından erişilmiştir.
• Işıtan, S. (2014). Caillou çizgi film karakteri ile ilgili Türkçe resimli öykü kitaplarının biçimsel ve içerik özelliklerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 13(1), 191‐204. 14.10.2014 tarihinde http://ilkogretim‐online.org.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kalıpçı, (2008). Okul öncesi öğretmenlerinin uygulamalarında benimsedikleri eğitimsel yaklaşımları belirleme, Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kaptan, S. (1989). Bilimsel araştırma ve gözlem teknikleri. Ankara: Tekışık A.Ş.
• Karatay, H. (2011a). Karakter eğitiminde edebi eserlerin kullanımı. Turkish Studies- International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume6(1), 1398-1412.
• Karatay, H. (2011b). Çocuk edebiyatı metinlerinde bulunması gereken özellikler. Tacettin Şimşek (Ed.). Kuramdan uygulamaya çocuk edebiyatı içinde. (s.77-126). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Kasapoğlu, H. (2013). Okulda değer eğitimi ve hikâyeler. Milli Eğitim Dergisi, 198, 99- 111.
• Kaya, M. (2011)Çocuk edebiyatı kitaplarında resim, okul öncesinde çocuk edebiyatı.Suat Hayri Küçük (Ed.). Okul öncesi dönem çocuk edebiyatı içinde Ankara: Eğitim- Sen Yayınları.
• Kepenekçi Karaman, Y. ve Aslan, C. (2011). Okul öncesi döneme seslenen kitaplarda çocuk hakları. Ankara: Ankara Üniversitesi ÇOGEM Yayınları 05.07.2014. tarihinde http://kitaplar.ankara.edu.tr/dosyalar/pdf/839.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Kıbrıs, İ. (2010). Çocuk edebiyatı. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Kılıç, A. İ. (2009). Yüz temel eserde dini ve ahlaki değerler. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Kuran, Ş. B. ve Ersözlü, Z. N. (2009). Sınıf öğretmenlerinin çocuk edebiyatına ilişkin görüşleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 1-17.
• Küçükahmet, L. (1987). Eğitim programları ve öğretim. Ankara: Gazi Kitapevi.
• MEB (2006). 36-72 aylık çocuklar için okul öncesi eğitim programı. Ankara: Devlet Kitaplığı Müdürlüğü.
• MEB (2011a). Ulusal öğretmen stratejisi belgesi. 14.10.2014 tarihinde http://kesan.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2012_06/19115157_ulusalogr.docx sayfasından erişilmiştir.
• MEB, UNICEF (2013). Resimli öykü kitapları, 08.09.2015 tarihinde erişildi: http://tegm.meb.gov.tr/dosya/okuloncesi/Resimli%20%C3%87ocuk%20Kitaplar%C4%B1.pdf
• MEB (2013a). Okul Öncesi Eğitim Programı. 09.10.2014 tarihinde http://tegm.meb. gov.tr/dosya/okuloncesi/ooproram.pdf sayfasından erişilmiştir.
• MEB (2013b). Okul öncesi eğitim programı ile bütünleştirilmiş aile destek eğitim Rehberi. http://tegm.meb.gov.tr/dosya/okuloncesi/obader.pdf sayfasından erişilmiştir.
• MEB (2014). Okulöncesi eğitim kurumları rehberlik ve denetim rehberi. Ankara: MEB Rehberlik ve Denetim Başkanlığı.
• MEB (2014b). Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği. 26 Temmuz 2014 tarih ve 29072 sayılı Resmi Gazete.
• http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/07/20140726-4.htm Erişim tarihi: 25 Ağustos 2015.
• MEB (2015). Milli Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Standartlar Yönergesi. http://ookgm.meb.gov.tr/www/yonerge/icerik/73 Erişim tarihi: 25 Ağustos 2015.
• Nas, R. (2002). Örneklerle çocuk edebiyatı. Bursa: Ezgi Kitapevi.
• Odabaşı, H., Odabaşı Z. Y. ve Polat, C. (2008). Üniversite öğrencilerinin okuma alışkanlığı: Ankara Üniversitesi örneği. Bilgi Dünyası, 9(2). 431-465.
• Oğuzkan, A. F. (2001). Çocuk edebiyatı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Özer, A. (2006, Ekim). Çocuk kitaplarındaki resimlerin ‘çocuğa göre’liği.2. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Öztürk Samur, A. (2011). Okul öncesi öğretmen adaylarının nitelikli çocuk edebiyatı eserlerini seçebilme yetkinlikleri.3. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Pentimonti, J. M., Zucker, T. A. & Justice, L.M. (2011) What are preschool teachers readıng ın theır classrooms? Reading Psychology,32, 197–236.
• Sever, S. (2003). Çocuk ve edebiyat. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Singh, M. & Lu, M. (2003). Exploring the function of heroes and heroines in children’s literature from around the world. 30.06.2014. tarihinde http://www.ericdigests. org/2004-1/heroes.htm sayfasından erişilmiştir.
• Sümbül, A. M. (1996). Öğretmen niteliği ve öğretimdeki rolleri, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi (2),8, 597-608.
• Şahin, G. (2014). Okul öncesi dönem çocuk kitaplarında görsel bir uyaran olarak resim. International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. 9(3), 1309-1324.
• Şimşek, T. (2004). Çocuk edebiyatı. Konya: Suna Yayınları.
• TALIS. (2008). Technical report.10.07.2014 tarihinde http://www.oecd.org/education/ school/44978960.pdfsayfasından alınmıştır.
• TED. (2009). Öğretmen Yeterlikleri: Özet Rapor. Ankara: Türk Eğitim Derneği.
• Tuğrul, B. ve Feyman, N. (2006, Ekim). Okul öncesi çocukları için hazırlanmış resimli öykü kitaplarında kullanılan temalar.2. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Turgut Bayram, Z. (2009). Resimli çocuk kitaplarının okuma alışkanlığı üzerindeki etkisi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tür, G. ve Turla, A. (1999). Okul öncesinde çocuk, edebiyat ve kitap. İstanbul: YA-PA.
• Ural, S. (2013). Okul öncesi çocuk kitaplarının tanıtımı. M. Gönen (Ed.). Çocuk edebiyatı içinde. (s.33-55) Ankara: Eğiten Kitap.
• Uyanık Balat, G. ve Balaban Dağal, A. (2009) Okul öncesi dönemde değerler eğitimi etkinlikleri. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Uyanık Balat, G. (2012). Okul öncesinde değerler eğitimi ve etkinlik örnekleri. Ankara: Pegem.
• Uzmen, F. S. (1993). 1970–1993 yılları arasında basılan Türkçe ve İngilizce resimli hikaye kitaplarının konu yönünden incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Veziroğlu, M. ve Gönen, M. (2012). Resimli çocuk kitaplarının M. E. B. okul öncesi eğitim, programındaki kazanımlara uygunluğunun incelenmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, (37)163, 226-238.
• Yazıcı Okuyan, H. (2009). Türkçe ve sınıf öğretmenlerinin okuma saatlerinde kullanılan çocuk edebiyatı ürünlerini seçme ölçütleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(18), 135-159.
• Yılar, Ö. ve Celepoğlu, A. (2011). Çocuk yayınları ve bu yayınlarda bulunması gereken temel unsurlar. Ö. Yılar ve L. Turan (Ed.). Eğitim fakülteleri için çocuk edebiyatı içinde. (s.38-65). Ankara: Pegem.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, B. (2004). Öğrencilerin okuma ve kütüphane kullanma alışkanlıklarında ebeveynlerin duyarlılığı. Bilgi Dünyası, 5(2), 115-136.
• Yılmaz, B., Köse, E. ve Korkut, Ş. (2009). Hacettepe Üniversitesi ve Bilkent Üniversitesi öğrencilerinin okuma alışkanlıkları üzerine bir araştırma, Türk Kütüphaneciliği 23(1), 22-51.
• YÖK. (1998). Eğitim fakültesi öğretmen yetiştirme lisans programları. 01.09.2015 tarihinde erişildi. https://www.yok.gov.tr/documents/10279/30217/Egitim_fakultesi_ogretmen_yetistirme_lisans_programlari_mart_98.pdf/5e166018-b806-48d5-ae13-6afd5dac511c
• YÖK. (2007). Eğitim fakültesi öğretmen yetiştirme lisans programları. 01.09.2015 tarihinde erişildi. http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:aX-hW4g-7KIJ:https://www.yok.gov.tr/documents
• Zhang, C. & Morrison, J. W. (2010). ımparting cultural values to chinese children through literatüre, IJEC, 42, 7–26.