MENOPOZAL DÖNEMDE KADININ CİNSEL YAŞAMINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER: GÜNCEL DURUM

Yıl 2021, - I. Ulusal Kadın Sağlığı Kongresi Özel Sayısı, 55 - 60, 30.04.2021

Gizem Çıtak , Mine Bekar

https://doi.org/10.48124/husagbilder.798640

Öz

Menopoz üreme çağından, over fonksiyonlarındaki gerilemeye bağlı üreme yeteneğinin kaybolduğu zamana doğru geçen dönemdir. Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) tanımına göre menopoz; ovaryum aktivitesinin yitirilmesi sonucunda menstrüasyonun kalıcı olarak sonlanmasıdır. Ülkemiz 2018 TNSA sonuçlarına göre, kadınların 48-49 yaş grubundaki kadınların %45.1’i menopozdadır. 30-49 yaşları arasındaki kadınların ise %10.3’ünün menopozda olduğu saptanmıştır. Menopoz döneminde gelişen başlıca hormonal değişiklikler başta nöroendokrin sistem, kardiyovasküler sistem, kas-iskelet sistemi olmak üzere birçok vücut sistemini etkilemektedir. Özellikle cinsellik menopozal dönemdeki kadının hayatında oldukça önemli yeri olan, kadının genel sağlık durumunu ve yaşam kalitesini etkileyen, biyolojik, psikolojik, bireysel ve bireylerarası pek çok faktörden etkilenen bir süreçtir. Menopoz döneminde cinsellik, bireysel özelliklerden, östrojen ve androjen salınımının ciddi oranda azalmasından, içsel ve kişiler arası etkenlere kadar birçok unsurdan etkilenir. Sağlık profesyonellerinin menopozal dönemde cinsel fonksiyonu etkileyen faktörler ile kadınların cinselliğe yönelik tutum, inanç ve değer yargılarını bilerek, çiftlerin beklentilerini karşılayacak nitelikte bir cinsel yaşamın devam edebilmesini sağlamak üzere bireye özgü bir danışmanlık sağlayabilmeleri önemlidir. Sağlık profesyonelleri tarafından destek stratejileri ve başetme yöntemleri geliştirilerek menopozal dönemdeki kadının cesaretlendirilmesi ve uyumunun arttırılması bu süreçte baştmeyi sağlayabilecek önemli noktalardır. Menopozal dönemde görülen problemlerin önlenmesi, tanılanması, tedavi ve rehabilitasyonunun sağlanmasında sağlık kuruluşları ve menopoz kliniklerinin sayısının artırılması önemi bir faktördür. Hizmet içi veya özel eğitim programlarıyla sağlık profesyonellerinin konuya ilişkin farkındalık ve yetkinliklerinin artırılması da aksatılmaması gereken bir husustur. Bu derlemede menopoz döneminde kadınların cinsellik ile ilgili yaşadığı sorunların ele alınması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Menopoz, Cinsellik, Sağlık Profesyoneli

Kaynakça

• Discigil, G., Gemalmaz, A., Tekin, N., Basak, O. Profile of menopausal women in west Anatolian rural region sample. Maturitas: 2016; 55: 247-54.
• Türkiye Nüfus Sağlık Araştırması (TNSA) 2018. [Erişim tarihi: 04.04.2019]. Erişim adresi: www://http.hips.hacettepe.edu.tr/tnsa2018/rapor/TNSA_2018_ana_rapor. pdf
• Sağlık-Der. Türkiye Sağlık Raporu 2017, Ankara. [Erişim tarihi: 04.04.2019]. Erişim Adresi: http://www.saglikder.com/upload/raporlar/Istanbul-Saglik-Hizmetleri-Raporu- 2017-1.pdf
• CETAD. "Kadında Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Açısında Sağlıklı Yaşlanma", Cinsel Eğitim Tedavi ve Araştırma Derneği, Bilgilendirme Dosyası: 2006–3; s: 11-15.
• Pace, DT. The Menopoausal Woman: The Need for Individualized Plan of Care. The Nurse Practioner, 2017; 42(12), 43–49.
• Farage, MA. Skin, Mucosa and Menopause: Management of Clinical Issues. ISBN 978-3-662-44080-3-25.Verlag Berlin Heidelberg, Springer.2015.
• Aba, Y., Ataman, H., Şık, BA. Vulvo Vajinal Atrofi İfadesinde Yeni Terminoloji: Menopozda Genitoüriner Sendrom. Androloji Bülteni, 2016; 18(67), 289–293.
• Mwampagatva, I., Mwashambwa, H., Gesase, AP. Morphophysiological Features Associated with Menopause: Recent Knowledge and Areas for FutureWork. TanzaniaJournal of Health, 2013; 15(2), 1–11.
• Zhou, S., Zhao, L., Yi, T., Wei, Y., Zhao, X. Menopause-Induced Uterine Epithelium Atrophy Results from Arachidonic Acid/ Prostaglandin E2 Axis Inhibition Mediated Autophagic Cell Death. Scientific Reports,2016; 6, 31408.
• Brodovska, A., Laszczynska, M., Starczewski, A. Apoptosis in Ovarian Cells in Postmenopausal Women. Folia Histochemica ET Cytobiologica, 2007; 45(2), 99–105.
• Tıraş, M. B., Demir, C. Güncel Obstetrik ve Jinekoloji Tanı ve Tedavi. Güneş Tıp Kitabevleri, 2014; İstanbul.
• Nappi, RE., Martini, E., Martella, S., Capuano, F., Bosoni, D., Giacomini, S. et al. Maintaining sexuality in menopause, Post Reproductive Health: 2014; 20(1): 22–29.
• Portman, DJ., Gass, ML. Genito urinary syndrome of menopause: new terminology for vulvo vaginal atrophy from the International Society for the Study of Women's Sexual Healthand The North American Menopause Society. Climacteric: 2014; 17(5): 557-563.
• The North American Menopause Society (NAMS). Sexual Health & Menopause. 2014[Erişim tarihi: 03.01.2020]. Erişim adresi: http://www.menopause.org/for- women/sexual-healthmenopause-online
• The North American Menopause Society (NAMS). Management of symptomatic vulvo vaginal atrophy: position statement of The North American Menopause Society. Menopaus: 2013; 20: 888–902.
• Sis Çelik, A., Pasinlioğlu, T. Klimakterik dönemde yaşanan semptomlar ve hemşirenin rolü. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi: 2013; 1(1): 50-56.
• Altuntug, K., Ege, E., Akin, R., Kocak, V., Benli S. Sexual quality of life in women during the climacteric period. International Journal of Caring Sciences: 2016; 9(1): 296-307.
• Akyuz, A., Kok, G., Kilic, A., Guvenc, G. In her ownwords: Living with Urinary Incontinence in Sexual Life. Sexualityand Disability: 2014; 32(1): 23-33.
• Amanak, K., Sevil, Ü. Perimenopozal dönemde kontrasepsiyon. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi: 2011; 4(1): 203-210.
• Öztürk, R., Kavlak, O. Perimenopozal dönemde hormonal kontrasepsiyon. STED; 21(3): 2012; 110-120.
• Pınar G. Contraseptive Use and Unmet Need for Contraception in Perimenopausal Women. Medical Sciences: 2011; 6(1): 1-8.
• Nappi, RE., Lachowsky, M. Menopause and sexuality: Prevalence of symptoms and impact on quality of life, Maturitas: 2009; 63: 138–141.
• Graziottin, A. Menopause and sexuality: keyissues in premature menopause and beyond. Annals of the New York Academy of Sciences: 2010; 1205(1): 254-261.
• Sadovsky, R., Basson, R., Krychman, M., Morales, AM., Schover, L., Wang, R., Incrocci L.Cancer and sexual problems. TheJournal of Sexual Medicine; 2010; 7(1pt2): 349-373.
• Çoban, A., Nehir, S., Demirci, H., Özbaşaran, F., İnceboz, Ü. Klimakterik dönemdeki evli kadınların eş uyumları ve menopoza ilişkin tutumlarının menopozal yakınmalar üzerine etkisi. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi: 2008; 22(6): 343-349.
• Özerdoğan, N., Sayıner, FD., Köşgeroğlu, N., Ünsal, A. 40–65 Yaş Grubu Kadınlarda Cinsel Fonksiyon Bozukluğu Prevalansı, Depresyon ve Diğer İlişkili Faktörler. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanat Dergisi: 2009; 2(2): 46-59.
• Çalışkan, E., Çorakçı, A., Doğer, E., Coşkun, E., Özeren, S., Çorapçıoğlu, A. Türk kadınlarının menopoza geçiş ile menopoz döneminde cinsel fonksiyonlarının ve yaşam kalitesinin kesitsel olarak değerlendirilmesi. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences: 2010; 30(5): 15171523.
• Özcan, H., Kızılkaya Beji, N. Menopoz döneminde cinsellik. Kadın Cinsel Sağlığı; 209-211.[Erişim Tarihi: 03.01.2020]. Erişim Adresi: http://www.journalagent.com/androloji/pdfs/AND_2014_58_209_211.pdf
• Basson, R., Schultz, WW. Sexual sequelae of general medical disorders. The Lancet: 2007; 369(9559): 409-424.
• Kapdağlı, D. Postmenopozal Kadınlarda Cinsel Yaşam Kalitesinin Değerlendirilmesi. [Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi]. Adana: Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı, 2009.
• Sturdee, DW., Panay, N. Recommendations for the management of postmenopausal vaginal atrophy. Climacteric: 2010; 13(6): 509-522.
• Nastri, CO., Lara, LA., Ferriani, RA., Rosa‐e‐Silva, ACJ., Figueiredo, JB., Martins WP. Hormone therapy for sexual function in perimenopausal and postmenopausal women. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2013. (Issue 6), Art. No: CD009672. DOI:10.1002/14651858.CD009672.pub2.
• Davis, SR. Androgentherapy in women, beyond libido. Climacteric. (sup.1): 2013; 16: 18–24.
• Sturdee, DW., Panay, N. Recommendations for the management of postmenopausal vaginal atrophy. Climacteric. 2010; 13(6): 509-522.
• Cumming, GP., Herald, J., Moncur, R., Currie, H., Lee, AJ. Women's attitudes to hormone replacement therapy, alternative therapy and sexual health: a web-based survey. British Menopause Society Journal: 2007; 13(2): 79-83.
• Nappi, RE., Kokot-Kierepa, M. Women's voices in the menopause: Results from an international survey on vaginal atrophy. Maturitas: 2010; 67(3): 233-238.
• Aslan, E., Poçan, GA., Dolapçıoğlu, K., Savaş, N., Bağış, T. The influence of hormonal statusand socio-cultural determinants on postmenopausal sexual dysfunction. Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği Dergisi (TJOD Derg): 2008; 5: 263-268.
• Çoban, A., Nehir, S., Demirci, H., Özbaşaran, F., İnceboz, Ü. Klimakterik dönemdeki evli kadınların eş uyumları ve menopoza ilişkin tutumlarının menopozal yakınmalar üzerine etkisi. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2008; 22(6): 343-349.
• Özerdoğan, N., Sayıner, FD., Köşgeroğlu, N., Ünsal, A. 40–65 Yaş Grubu Kadınlarda Cinsel Fonksiyon Bozukluğu Prevalansı, Depresyon ve Diğer İlişkili Faktörler. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanat Dergisi. 2009; 2(2): 46-59.
• Kömürcü, N., İşbilen, A. Postmenopozal dönemde kadınların cinsel yaşama uyumu, Turkish Journal of Urology: 2011; 37(4): 326-330.
• Çalışkan, E., Çorakçı, A., Doğer, E., Coşkun, E., Özeren, S., Çorapçıoğlu, A. Türk kadınlarının menopoza geçiş ile menopoz döneminde cinsel fonksiyonlarının ve yaşam kalitesinin kesitsel olarak değerlendirilmesi. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences. 2010; 30(5): 15171523.
• Dennerstein, L., Lehert, P., Burger, H. The relative effects of hormone sand relationship factors on sexual function of women through the natural menopausal transition. Fertility and Sterility: 2005; 84(1): 174-180.
• Nappi, RE., Kingsberg, S., Maamari, R., Simon, J. The CLOSER (CLarifying Vaginal Atrophy's Impact On Sex and Relationships) survey: implications of vaginal discomfort in postmenopausal women and in male partners. The Journal of Sexual Medicine. 2013; 10(9): 2232-2241.
• Batır S. Menopozal Dönemdeki Kadınlarda Cinsel Fonksiyonun Değerlendirilmesi [Yüksek lisans Tezi].İstanbul: Biruni Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, 2018.