Türklerde İstiklâl Anlayışı ile Devlet ve Ordu Müziği Geleneği Kapsamında İstiklâl Marşımız

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 61 - 98, 12.05.2021

Münevver Ebru Zeren

Öz

Türkler tarihinin hiçbir devrinde devletsiz kalmamış ve bir çok millete devlet ve ordu teşkilatlanması konusunda örnek olmuşlardır. Asya Hunları döneminde günün belli vakitlerinde hükümdarın hakimiyet sembolü olan “tuğ” (sancak)ların yanı başında davul ve boru ile çalınan nevbet, Türk devlet müziğinin temelini oluşturmuştur. Türklerde nevbetin bayrak/sancak ile birlikte “tuğ” olarak adlandırılması bu müziğin de devlet istiklâlinin bir sembolü olduğunu göstermektedir.
Savaşa giden Türk ordusunun askerî müzik eşliğinde ilerlemesi ve savaşması bir Türk kültürü geleneğidir. Devlet, ordu ve müzik birlikteliği, başta Selçuklu ve Osmanlı Devletleri olmak üzere bir çok Türk coğrafyasında devam etmiş ve “mehter” adını almıştır. 19. yüzyılda her alanda Batılılaşma Döneminin başlamasıyla birlikte ise askerî müzikte de Avrupa marşlarından esinlenen bir Batı müziği üslubu ortaya çıkmıştır. Ancak askerî müzik alanında yapılan çalışmaların gösterdiği gibi geçmişi Fransız İhtilaline dayandırılan millî marşların çıkış noktası da, bayrak ile bütünleşmiş olan Türk devlet ve ordu müziğidir.
Millî Mücadele’nin en zor zamanlarında yazılan İstiklâl Marşı’nın kabulünün 100. yıldönümü vesilesiyle kaleme aldığımız makalemizde amacımız bu marşın Türklerde istiklâl anlayışı ile bunun bir sembolü olan Türk devlet ve ordu müzik geleneğinin son halkasını oluşturduğunu tarihî kaynaklar ve yapılan araştırmalar ışığında ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

İstiklal Marşı, milli marş, Mehmet Akif Ersoy, askeri müzik

Kaynakça

• Ağaldağ, Sebahattin (1994). “T.B.M.M. Tutanaklarına Göre İstiklâl Marşının Kabulü”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (1), 221-232.
• Arı, Kemal (2014). “İstiklâl Harbi’nde Türk Ordusunun Yapılanması ve Düzenli Orduya Geçiş”, Türk İstiklâl Harbi’nde Kuvayımillîye, Düzenli Ordu ve Cepheler Paneli (16 Mayıs 2014), Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1-12.
• Aslan, Betül (2004). “Millî Mücadele Döneminde Halkı Aydınlatma ve Propaganda Faaliyetleri Yürüten Önemli Bir Komisyon: İrşad Encümeni", Atatürk Dergisi, 4 (2), 125-148.
• Atatürk, Kemal (1969). Nutuk Cilt: II 1920-1927, 9. Baskı , Türk Devrim Tarihi Enstitüsü, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Aytepe, Oğuz (2021). “100. Yılında Düzenli Ordu’nun Kuruluşu ve Çerkez Ethem İsyanı”, Anıtkabir Dergisi, (80), 14-18.
• Bilgin Azmi (2007). “İstiklâl Marşı ve Üzerine Yapılan Çalışmalar”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 37 (37), 23-34.
• Çetin, Nurullah (2014). “İstiklâl Marşı’mızı Anlamak”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 21 (2) 25-92.
• Çulcuoğlu, Çağlar (2004). “Müzikte Doğu-Batı Etkileşimi (Askerî Müziğin Avrupa’ya ve Avrupa’nın Çok Sesli Müziğe Etkileri)”, Cumhuriyet Döneminde Askerî Müzik ve Gelişimi Sempozyumu, 23-25 Ekim 2003, Kara Kuvvetleri Basımevi, Ankara 2004, 113-123.
• Erendil, Muzaffer(1992). Dünden Bugüne Mehter, Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Gazimihal, Mahmut R. (1955). Türk Askerî Muzıkaları Tarihi, İstanbul: Maarif Basımevi.
• Gazimihal, Mahmut R. (1957). Yüzyıllar Boyunca Mehterhane ve Türk Müzik Kalkınışı, İstanbul: Maarif Basımevi.
• Kafesoğlu, İbrahim (2007). Türk Millî Kültürü, 27. Baskı, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kaşgarlı Mahmud (2007). Divanü Lugati’t Türk, [Robert Dankoff’un James Kelly’nin katkılarıyla yaptığı çeviri ve notları temel alarak] Çev. Serap Tuba Yurtsever ve Seçkin Erdi, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• MAEFSV (Mehmet Akif Ersoy Fikir ve Sanat Vakfı) (2018). http://www.mehmetakifvakfi.org.tr/İstiklâlmarsi/hikayesi (21.02.2021).
• TBMM Basın, Yayın Ve Halkla İlişkiler Başkanlığı, (2015). İstiklâl Marşı’nın Kabulünün 94. Yılı ve Mehmet Akif Ersoy’u Anma Günü, Ankara: TBMM Basımevi.
• Okay, Orhan (2001), “İstiklâl Marşı, TDV İslam Ansiklopedisi, 23, 355-356.
• Okay, Orhan (2010). “Millî Marş ve Edebi Metin olarak İstiklâl Marşı”, İstiklâl Marşı İstikbal Marşı 41 Dize 41 Yorum, Ed. Hasan Aksoy ve M. Fatih Andı, 71-80, İstanbul: Hat Yayınevi, https://www.tccb.gov.tr/assets/dosya/İstiklâlmarsi_aciklama.pdf (19/2/2021).
• Onat, Ayşe, Orsoy, Sema ve Ercilasun, Konuralp (2004). Çin Kaynaklarında Türkler. Han Hanedanlığı Tarihi Bölüm 94 A/B. Hsiung-nu (Hun) Monografisi (Açıklamalı Metin Neşri), Ankara: Türk tarih Kurumu Basımevi.
• Ögel, Bahaeddin (2000). Türk Kültür Tarihine Giriş VIII –Türklerde Devlet ve Ordu Mehteri (Hunlardan Osmanlılara) , 3. Baskı, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
• Özlü, Hüsnü (2020). “İstiklâl Marşı’nın Yazılışı ve Kabulü”, Atatürk Ansiklopedisi, Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr (4/2/2021)
• Öztoprak, İzzet, “Düzenli Ordunun Kurulması”, Atatürk Ansiklopedisi, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr (4/2/2021).
• Özüçetin, Yaşar ve Dağıstan, H. Mehmet (2010). “Meclis Celse Zabıtlarında Kuva-yı Millîye”, ÇTTAD, IX(20-21), 3-30.
• Rorex, Robert A. and Fong, Wen (1974). Eighteen songs of a nomad flute: the story of Lady Wen-chi : A fourteenth-century handscroll in the Metropolitan Museum of Art, New York: Metropolitan Museum of Art.
• Sanal, Haydar (1964). Mehter Musikisi. Bestekar Mehterler-Mehter Havaları, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Semiz, Yaşar ve Akandere, Osman (2002). “Millî Mücadelede Mehmet Akif (Ersoy) Beyin Faaliyetleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XVIII (54), 903-952.
• Şanlıkol, Mehmet Ali (2004). “Avrupa’daki “Türk” İmajı Nasıl Olup Batı Müziğinin Bir Parçası Haline Geldi?”, Cumhuriyet Döneminde Askerî Müzik ve Gelişimi Sempozyumu, 23-25 Ekim 2003, Ankara: Kara Kuvvetleri Basımevi, 44-47.
• Tay, Bayram ve Nalçacı, Ahmet (2020). “İstiklâl Marşı’mızda Değerler”, Değerler Eğitimi Dergisi, 18 (40), 243-275.
• TBMMZC1, TBMM Zabıt Ceridesi, C. 8, 157. İçtima - 26.2.1921, https://www.tbmm.gov.tr/tarihce/İstiklâlmarsi_c8.pdf (4/2/2021)
• TBMMZC2, Zabıt Ceridesi, C. 9, 1. İçtima - 1.3.1921, https://www.tbmm.gov.tr/tarihce/İstiklâlmarsi_c9_ic1.pdf (4/2/2021)
• TBMMZC3, Zabıt Ceridesi, C. 9, 6. İçtima - 12.3.1921, https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d01/c009/, (4/2/2021)
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1988). Osmanlı Devleti Teşkilatına Medhal, 4. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Yaman, Ahmet Emin (1990). “Millî Ordudan Düzenli Orduya Geçiş”, Atatürk Yolu Dergisi, 2 (6), 377-401.
• Yusuf Has Hacib (2008). Kutadgu Bilig, 2. Baskı,Çev. Reşid Rahmeti Arat, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.