Violence and Sexuality in Turkish Cinema in the Context of Cultural Indicators Project

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 119 - 161, 12.04.2022

Ece Ünür

Öz

In both television and cinema, fictionalized realities are presented to individuals, and thus both a culture that appeals to everyone is created and a way of thinking that can legitimize the interests of political/economic elites is tried to be cultivated in the minds of the audience. The limits of the power of television to create this order have been the subject of many studies. One of them is George Gerbner’s Cultural Indicators Project, which reveals that the main theme presented on television is violence, which is followed by sexuality. While crime, death, injury, and all kinds of adventure elements are presented to the audience in the context of violence; intrigue, romance, love, and eroticism are represented in the context of sexuality. The starting point of this work was the perception of “Where are those old movies?” and it was aimed at figuring out whether the movies of the 1960s or 1970s were really more “innocent” or whether they contained less violence and sexuality compared with box office movies in terms of major concepts and theories put forward as a result of the Cultural Indicators Project. For the literature part of the study, Cultivation Theory, Mean World Syndrome, and Happy Violence, which were developed within the scope of the project, were used. For the analysis part of the study, the scenes including violence and sexuality in the movies selected by the random sampling method among Yeşilçam movies, Kemal Sunal movies, and box office movies were coded and compared.

Anahtar Kelimeler

Cultural Indicators Project, Mean World Syndrome, Cultivation Theory, Happy Violence, Turkish Cinema

Kültürel Göstergeler Projesi Kapsamında Türk Sinemasında Şiddet ve Cinsellik

Öz

Gerek televizyon gerekse de sinema ekranlarından bireylere kurgulanmış gerçeklikler sunulmakta, bu yolla herkese hitap eden bir kültür yaratılmakta ve siyasi/ekonomik elitlerin çıkarlarını meşrulaştırabilecek bir düşünce tarzı izleyicilerin zihinlerine ekilmeye çalışılmaktadır. Televizyonun bu düzeni yaratmadaki gücünün sınırları birçok çalışmaya konu edilmiştir. Bunlardan bir tanesi George Gerbner’in başlattığı Kültürel Göstergeler Projesi’dir ve proje kapsamında televizyondan sunulan ana temanın şiddet olduğu ve onu cinsellik temasının izlediği ortaya konulmuştur. Şiddet bağlamında suç, ölüm, yaralama ve her türden macera unsuru izleyiciye sunulurken; cinsellik bağlamında entrika, romantizm, aşk, erotizm temsil edilmektedir. Çalışma kapsamında “Ah nerede o eski filmler” serzenişinden yola çıkılmış ve gerçekten 1960’lar ve 1970’lerin Türk sinemasının, “masum” olup olmadığı, daha az şiddet ve cinsellik içerip içermediği Kültürel Göstergeler Projesi neticesinde ortaya konulan belli başlı kavram ve kuramlar bağlamında araştırmaya tabi tutulmuştur. Literatür için proje kapsamında geliştirilen Ekme Kuramı, Acımasız Dünya Sendromu ve Mutlu Şiddet kullanılmıştır. Çalışmanın analiz kısmında ise Yeşilçam sineması, Kemal Sunal filmleri ve gişe filmleri arasından rastgele örneklem yöntemiyle seçilen filmlerdeki şiddet ve cinsellik unsurları kodlanarak kıyaslanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Göstergeler Projesi, Acımasız Dünya Sendromu, Ekme Kuramı, Mutlu Şiddet, Türk Sineması

Kaynakça

• Alemdar, K., ve Erdoğan, İ. (1990). İletişim ve Toplum. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aslan, P. (2007). 90 Sonrası Türk Sinemasında Tip Karakter İkilemi. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Bak, G., Altıntop, M. ve Bak, A. (2020). George Gerbner’in Genel İletişim Modeli, Kültürel Göstergeler ve Ekme Kuramı. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 6(25), 484-492.
• Barthes, R. (2000). Camera Lucida. R. Akçakaya (Çev.). İstanbul, Altıkırkbeş.
• Bataille, G. (2006). Cinsellikten Dinselliğe Erotizm. B. Akad (Çev.). İstanbul, Kelebek Arges.
• Baudrillard, J. (2014). Baştan Çıkarma Üzerine. 4. Baskı. A. Sönmezay (Çev.). İstanbul, Ayrıntı.
• Bilgin, N. (2006). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi: Teknikler ve Örnek Çalışmalar. 2. Baskı. Ankara, Siyasal.
• Bogart, L. (1999). The Pursuit of Sensation, Baird. R.M. Baird, W.E. Loges ve S.E. Rosenbaum (Ed.). The Media and Morality içinde. Amherst: Prometheus Books.
• Box Office Türkiye (2019). 2019 Yılındaki Tüm Filmler. Erişim adresi, https://boxofficeturkiye.com/yillik/2019/tum-filmler (Erişim Tarihi: 11.08.2020).
• Chomsky, N. (2010). İktidarı Anlamak. P.R. Mitchell ve J. Schoeffel (Ed.). T. Doğan (Çev.). İstanbul, BGST.
• Çakır, H. (2006). Türkiye ve İngiltere’de TV Yayıncılığında Pornografi ve Sansür. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 24, 175-185.
• Çamlıdereli, M. (2004). Reklamda Pornografik İmgelem ve Magnum. 2nd International Symposium Communication in the Millennium, 569-579, İstanbul, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi.
• Çelik, F. (2010). Yeşilçam Melodramları ve İlk Romanlarımızda Tiplemeler. ABMYO Dergisi, 19, 69-79.
• Çeliktemel-Thomen, Ö. (2016). Çocuklar ve Kadınlar: Geç Osmanlı Döneminde Sinema Hakkında Bir Mütâlaa. Alternatif Politika, Sinema Özel Sayısı, 1-29.
• Çığ, Ü. (2018). Neoliberal Dönemde Medyanın Dönüşümü ve Gerbner’i Yeniden Düşünmek. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, 29, 1-20.
• Darıcı, S. (2013). Subliminal İşgal: Sekssellers. İstanbul, Destek.
• Diker, C. (2020). 2005-2020 Yılları Arasında Verilen Film Destekleri Üzerine Eleştirel Ekonomi Politik Bir Değerlendirme. İnsan&İnsan, 7(26), 139-161.
• Dinler, M. (Yönetmen). Haki, Ş. (Yapımcı). (1971). Hayatım Senindir [Film]. Türkiye: Melek Film.
• Eğilmez, E. (Yönetmen). Eğilmez, E. (Yapımcı). (1972). Tatlı Dillim [Film]. Türkiye: Arzu Film.
• Eğilmez, E. (Yönetmen). Eğilmez, E. (Yapımcı). (1976). Süt Kardeşler [Film]. Türkiye: Arzu Film.
• Erdoğan, İ. (1998). Gerbner’in Ekme Tezi ve Anlattığı Öyküler Üzerine Bir Değerlendirme. Kültür ve İletişim, 1(2), 149-180.
• Erdoğan, Y. (Yönetmen). Akpınar, N. (Yapımcı). (2019). Organize İşler Sazan Sarmalı [Film]. Türkiye: BKM Film.
• Esen, B.N. (1953). Müstehcen Mevhumuna Dair. Ankara Barosu Dergisi, 5, 381-384.
• Gerbner, G. (1970). Cultural Indicators: The Case of Violence in Television Drama. The ANNALS of the American Academy of Political and Social Science, 388(1), 69–81.
• Gerbner, G. ve Gross, L. (1976). Living With Television: The Violence Profile. Journal of Communication, 26(2), 173-99.
• Gerbner, G., Gross, L., Morgan, M., ve Signorielli, N. (1980). The “Mainstreaming” of America: Violence Profile No. 11, Journal of Communication, 30(3), 10–29.
• Gerbner, G. (1998). Cultivation Analysis: an Overview. Mass Communication and Society, 1 (3/4), 175-194.
• Gökbakar, T. (Yönetmen). Gökbakar, Ş. & Gökbakar, T. (Yapımcı). (2019). Recep İvedik 6 [Film]. Türkiye: Çamaşırhane Film.
• Gündüz, T., Akyüz, A. N. ve Büyükşahin Sunal, A. (2020). Çocuk ve Ergenlerde Televizyon İzleme Sıklığı ve Toplumsal Cinsiyet Kalıpyargıları: Ekme Kuramı Bağlamında Bir Derleme Çalışması. Nesne, 8(17), 333-358.
• Güngör, N. (2016). İletişim: Kuramlar-Yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Hıdıroğlu, İ. ve Kotan, S. (2015). Sinemada Eril Söylem ve Atıf Yılmaz Filmlerinde Kadın Sorunu. Atatürk İletişim Dergisi, 9, 55-75.
• Hyde, M. (1986). Pornografinin Tarihi. F. Çiçekoğlu (Çev.). Ankara, Kalem.
• Kahya, Y. (2018). Medyanın Gençler Üzerinde Sosyal Sapma ve Şiddet Bağlamında Etkileri. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 45, 43-57.
• Kaya, B. (2019). Televizyonda Şiddet Gösterimi: George Gerbner ve Kültivasyon Analizi Üzerine. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(62), 1441-1449.
• Kejanlıoğlu, D. B. (2001). Cinsellik, “Erotik Programlar”, Müstehcenlik ve “Ahlakçı” İkiyüzlülük. D.B. Kejanlıoğlu, S. Çelenk ve G. Adaklı (Der.), Medya Politikaları içinde (s.317-354), Ankara, İmge.
• Koç, N.E. (2018). Şiddet İçerikli Dizilerin Popülerite Sebepleri. Yeni Medya Elektronik Dergi, 2(1), 26-36.
• Mutlu, E. (1999). Televizyon ve Toplum. Ankara, TRT.
• Onaran, A.Ş. (1994). Türk Sineması. 1. Cilt. Ankara, Kitle Yayınları.
• Oskay, Ü. (1998). Yıkanmak İstemeyen Çocuklar Olalım. İstanbul, Yapı Kredi.
• Öngören, M.T. (1982). Sinemada Kadın ve Cinsellik Sömürüsü. Ankara: Dayanışma.
• Özden, U. (2016). Endüstriyel Bir Form Olarak Müstehcenliğin Medyatik Üretimi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özer, Ö. (2005). Yetiştirme Kuramı: Televizyonla Yaşamanın İdeolojik Kültürel Sonuçlarına Yönelik Yapılan Araştırma, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 75-108.
• Özgüç, A. (1993). 100 Filminde Başlangıcından Günümüze Türk Sineması. Ankara, Bilgi.
• Özkan, S. (2017). Gerbner’in Kültürel Göstergeler Kuramı Bağlamında Televizyon Haber İçeriklerine İlişkin Bir Araştırma. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 2(4), 129-141.
• Özön, N. (1985). Sinema: Uygulayımı-Sanatı-Tarihi. İstanbul, Hil.
• Öztekin, M.A. (Yönetmen). Karamahmutoğlu, H., Ayar, S. & Turan, S. (Yapımcı). (2019). 7. Koğuştaki Mucize [Film]. Türkiye; İngiltere: Lanistar Media; Motion Content Group.
• Öztunç, M. (2019). Hababam Sınıfı Filmine Yönelik İzleyici Algısı. A. İşman, A.Z. Özgür, A. Eskicumalı ve M. Öztunç (Ed.), İletişim Çalışmaları 2019 içinde. (s.75-87), Sakarya, Sakarya Üniversitesi Yayınları.
• Pezzella, M. (2006). Sinemada Estetik. F. Demir (Çev.). Ankara, Dost.
• Polat, H. (2019). Medyada Kadın ve Temsil Biçimi: TV Dizileri Üzerinden Bir Tartışma. Karadeniz İletişim Araştırmaları Dergisi, 2, 77-96.
• Saydam, N. (Yönetmen). Köseoğlu, M. (Yapımcı). (1969). Aşk Mabudesi [Film]. Türkiye: Acar Film.
• Scognamillo, G. ve Demirhan, M. (2002). Erotik Türk Sineması. İstanbul, Kabalcı.
• Serter, S. (1998). Pornografinin Sinema ve Kadın Üzerindeki Yansıması, Kurgu Dergisi, 15, 119-133.
• Sevindi, H. (2016). Sosyo-Kültürel Bağlamıyla Yeşilçam’daki Kötü Adam Temsilleri: Köy Ağaları Örneği. Medeniyet Sanat, İMÜ Sanat, Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2(1), 61-78.
• Sevinç, Z. (2014). 2000 Sonrası Yeni Türk Sineması Üzerine Yapısal Bir İnceleme. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 40, 97-118.
• Shanahan, J. ve Morgan, M. (1999). Television and Its Viewers: Cultivation Theory and Research. Cambridge: Cambridge University Press.
• Soydan, E. (2009). Görsel Medyada Pornografi ve Kültürel Yansımaları. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Soyer, F. (2021). Türk Sinemasında Modernleşme Bağlamında Kadının Bedeninin Dönüşümü: Melodramlarda Pygmalion Etkisi ve İdeal Kadın Temsili. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 6(11), 144-158.
• Söğüt, F. (2020). Türk Sineması ve Şiddet: Son Dönem Türk Filmlerinde Şiddetin Sunumu Üzerine Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 26(44), 246-257.
• Stossel, S. (1997). The Man Who Counts the Killings. The Atlantic, 279(5). Erişim adresi, https://www.theatlantic.com/magazine/archive/1997/05/the-man-who-counts-the-killings/376850/ (Erişim Tarihi: 11.08.2021).
• Sunal, A.K. (2001). TV ve Sinemada Kemal Sunal Güldürüsü. İstanbul, OM.
• Taş, B. (2008). Catherine Breillat Sineması’nda Kadın Cinselliği ve Beden Algısı. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tekinalp, Ş. ve Uzun, R. (2009). İletişim Araştırmaları ve Kuramları. 3. Baskı. İstanbul, Beta.
• Tibet, K. (Yönetmen). Eğilmez, E. & Ataman, N. (Yapımcı). (1976). Tosun Paşa [Film]. Türkiye: Arzu Film.
• Tibet, K. (Yönetmen). (1981). Baykut, K. (Yapımcı). Davaro [Film]. Türkiye: Başaran Film.
• Tofur, S. (2017). Hababam Sınıfı’ Filmi İlk Serisinin Katz’ın Yönetsel Üç Beceri Yaklaşımına Göre İncelenmesi. International Journal of Social Science, 56, 53-66.
• Tulloch, J. (2000). Watching Television Audiences: Cultural Theories and Methods. Londra: Arnold.
• Türk Dil Kurumu [TDK] (t.y.). Erotik. Türk Dil Kurumu Güncel Sözlük. Erişim adresi, https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 11.11.2021).
• Uysal, Ö. F. (1988). Müstehcenlik. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ünür, E. (2015). Eğlence Bağlamında Suçun ve Öteki Kimliğinin Meşrulaştırılması: “Ulan İstanbul” Dizisinin Analizi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(2), 199-216.
• Vikipedi (2021). Kategori: Yıllara Göre Türk filmleri. https://tr.wikipedia.org/wiki/Kategori:Y%C4%B1llara_g%C3%B6re_T%C3%BCrk_filmleri (Erişim Tarihi: 11.08.2021).
• Yalçınkaya, B. (2017). Stanislavski Metot Oyunculuğu Üzerinden Yeşilçam Filmleri ve Günümüz Dizilerinin Seçili Örneklerle Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yalom, M. (2002). Memenin Tarihi. A. Gün (Çev.). İstanbul, Çitlembik.
• Yürüşen, M. (2001). Pornografiyi İfade Özgürlüğü Bağlamında Düşünmek. Liberal Düşünce, 6(24), 23-40.