Türkiye’deki Siyasi Partilerin Programlarının Basın Özgürlüğü Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 27, 30.06.2025

Göksel Basmacı

https://doi.org/10.56206/husbd.1639906

Öz

Siyasi partiler ortak bir hedef etrafında hareket eden bireylerin oluşturduğu ve iktidar olabilmek için çaba gösteren örgütler olarak tanımlanmaktadırlar. Söz konusu siyasi yapıların politikalarını kamuoyuna aktarabilmesi için bazı faaliyetler yürüttükleri görülmektedir. Bu noktada parti programı en temel metinler olarak değerlendirilmektedir. Partilerin siyasi, ekonomik ve sosyal politikalarını kamuoyuna açıkladıkları bu metinlerin analiz edilmesi siyasi partilerin konulara bakış açılarını anlamak adına önem arz etmektedir. Buna istinaden çalışma kapsamında siyasi partilerin basın özgürlüğü politikalarına odaklanılmıştır. Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi 2024 yılı verilerine göre 180 ülke içerisinde 158. sırada olan Türkiye’deki siyasi partilerin mevcut probleme dair tutumlarının incelenmesi öneme sahiptir. Bu araştırmada Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 28. dönemdeki siyasi partilerin programları analiz edilmiştir. Basın özgürlüğü politikaları üzerinden ele alınan programlarda partilerin sorunsala bakış açılarını ortaya koymak hedeflenmiştir. Nitel araştırma yöntemi çerçevesinde tasarlanan çalışmada doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda; AK Parti, CHP, DEVA, İYİ Parti, SAADET ve YRP başta olmak üzere GELECEK, HÜDAPAR ve MHP’nin diğer partilere göre basın özgürlüğüne daha geniş yer verdikleri ve sorunsala dair güncel politikalar ürettikleri saptanmıştır. Ayrıca muhafazakâr ve sağ partilerin sol ve sosyalist partilere göre basın özgürlüğü sorunsalını daha geniş bir bağlamda ele aldıkları tespit edilmiştir. Bunlara ilaveten siyasi partilerin programlarında basın özgürlüğüyle birlikte ifade hürriyeti, sosyal haklar, medya, siyaset ve ticaret ilişkisi, RTÜK, TRT, AA gibi kamu kurumlarındaki sorunların ağırlıklı olarak vurgulandığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Siyaset , Siyasi Parti , Parti Programı , Basın Özgürlüğü

An Analysis of the Programmes of Political Parties in Turkey in the Context of Freedom of the Press

Öz

Political parties are defined as organisations formed by individuals who act around a common goal and seek to gain power. It can be seen that these political structures carry out some activities in order to communicate their policies to the public. At this point, the party programme is considered to be the most fundamental text. The analysis of these texts, in which the parties explain their political, economic and social policies to the public, is important for understanding the perspectives of political parties on issues. Accordingly, this study focuses on political parties policies on press freedom. It is important to analyse the attitudes of political parties in Turkey, which ranks 158th out of 180 countries according to the World Press Freedom Index 2024, towards the current problem. In this study, the programmes of the political parties in the 28th term of the Turkish Grand National Assembly were analysed. The aim of the study is to reveal the parties' views on the issues addressed by the press freedom policy in the programmes. The study, which was designed within the framework of the qualitative research method, used the document analysis technique. As a result of the study, it was found that AK Party, CHP, DEVA, IYI Party, SAADET, YRP, GELECEK, HÜDAPAR and MHP gave more space to press freedom than other parties and produced current policies on the issue. It was also found that conservative and right-wing parties address the issue of press freedom in a broader context than left-wing and socialist parties. In addition to press freedom, freedom of expression, social rights, the relationship between the media, politics and business, problems in public institutions such as RTÜK, TRT and AA were emphasised in the parties programmes.

Anahtar Kelimeler

Politics, Political Party, Party Program, Freedom of the Press

Kaynakça

• Acabey, M. B. (2013). Basın Özgürlüğü ve Bu Özgürlüğün Bir Sınırı Olarak Kişilik Hakkı. Yaşar Üniversitesi Dergisi, 8. 1-54.
• Açıkkol, N. E. (2023). Türkiye’de 2014-2022 Yılları Arasında İfade ve Basın Özgürlüğünün Çoklu Durum Çalışmasıyla Karşılaştırmalı Analizi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Adalet ve Kalkınma Partisi (2024, Aralık). AK Parti Programı. Erişim Tarihi: 20.12.2024, https://www.akparti.org.tr/media/0auje2sn/partiprogrami.pdf
• Akkurt, A. (2014). Basın Özgürlüğünün Kapsamı ve Sınırları. Ankara: Adalet Yayınevi. Altınbaş, S. (2021). Siyasal Partilerin Ekonomi Politikaları Üzerinden Yeniden Okunması. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23, 107-131.
• Balun, B. (2022). CHP ve AK Parti Siyasi Programlarının Sosyal Politika Kapsamında Değerlendirilmesi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(2), 27-61.
• BBC Türkçe. (2024, 3 Mayıs). Türkiye Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi'nde 158’inci sıraya yükseldi. Erişim Tarihi: 11.03.2025, https://www.bbc.com/turkce/articles/c0v0r3rd2jgo
• Bedir, E. (2013). Sosyal Politikanın Ulusal Araçları. A. İ. Oral & Y. Şişman (Ed.), Sosyal Politika-I içinde (ss. 88-115). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. Bowen, G. A. (2009). Document Analysis as a Qualitative Research Method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Corbin, J. & Strauss, A. (2008). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory. Thousand Oaks: Sage.
• Cumhuriyet Halk Partisi (2024, Aralık). Cumhuriyet Halk Partisi Programı. Erişim Tarihi: 20.12.2024, https://content.chp.org.tr/1d48b01630ef43d9b2edf45d55842cae.pdf
• Demokrasi ve Atılım Partisi (2024, Aralık). Demokrasi ve Atılım Partisi Programı. Erişim Tarihi: 23.12.2024, https://devapartisi.org/temel-metinler/parti-programi
• Demokrat Parti (2024, Aralık). Demokrat Parti Programı. Erişim Tarihi: 26. 12. 2024, https://www.dp.org.tr/parti-programi
• Demokratik Bölgeler Partisi (2024, Aralık). Demokratik Bölgeler Partisi Programı. Erişim Tarihi: 23.12.2024, https://dbp.org.tr/parti/tuzuk
• Demokratik Sol Parti (2024, Aralık). Demokratik Sol Parti Programı. Erişim Tarihi: 30.12.2024:https://acikerisim.tbmm.gov.tr/server/api/core/bitstreams/98e9bf28-394b-4833-bce4-35a6f45144c8/content
• Dönmezer, S. (1962). Yeni Anayasamızda Basın Hürriyeti. Journal of Istanbul University Law Faculty. 28. (3-4). 569-574.
• Dönmezer, S. (1976). Basın ve Hukuku. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Emek Partisi (2024, Aralık). Emek Partisi Programı. Erişim Tarihi: 30.12.2024, https://www.emep.org/emek-partisi-program-ve-tuzugu
• Erkan, S. & Çoban, A. (2024). Türkiye’deki Siyasi Partilerin Programlarının “Milli”, “Millet”, “Milliyetçilik”, “Ulus”, “Ulusal”, “Ulusalcı”, “Halk”, “Halkçılık” Kavramları Açısından İncelenmesi. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 12(36), 787-808.
• Evans, J. E. (1990). Freedom of the Press. Minneapolis: Lerner Publications Company.
• Gedik, Ö. (2008). Türkiye’de Kitle İletişim Özgürlüğü. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gelecek Partisi (2024, Aralık). Gelecek Partisi Programı. Erişim Tarihi: 30.12.2024, https://gelecekpartisi.org.tr/uploads/kurumsal/Gelecek_Partisi_Program.pdf
• Güzeldağ, S. (2023). Strazburg’dan Türkiye’ye: Basın Özgürlüğü. Marmara Üniversitesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. 29(2), 1146-1207.
• Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (2024, Aralık). Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi Programı. Erişim Tarihi: 21.12.2024, https://www.hdp.org.tr/tr/parti-programi/8/
• Hardy, K. (2015). National Security Reforms and Freedom of the Press. Griffith Journal of Law & Human Dignty. 3(1). 1-29.
• Hazar, Z. (2013). Basın Özgürlüğü ve Ulusal Güvenlik. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 17(2), 1525-1548.
• Hofmeister, W. & Grabow, K. (2011). Political Parties. Functions and Organization in Democratic Societies. Singapore: Konrad Adenauer Stiftung.
• Hür Dava Partisi (2024, Aralık). Hür Dava Partisi Programı. Erişim Tarihi: 30.12.2024, https://hudapar.org/yayin-detay/4cfk2bgfs5ssmy1r0qwq917m4c-PartiProgram%C4%B1-T%C3%9CRK%C3%87E
• İYİ Parti (2024, Aralık). İYİ Parti Programı. Erişim Tarihi: 25.12.2024, https://iyiparti.org.tr/storage/img/doc/iyi-parti-guncel-parti-program.pdf
• Kahveci H. (2021). Siyasi Partilerin Eğitim Politikalarının Neoliberalizm Bağlamında İncelenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(3), 923-940.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Milliyetçi Hareket Partisi (2024, Aralık). Milliyetçi Hareket Partisi Programı. Erişim Tarihi:28.12.2024,https://www.mhp.org.tr/usr_img/_mhp2007/kitaplar/mhp_parti_programi_2009_opt.pdf
• Özdemir, E. & Atılgan, G. (2018). Siyasal Partiler. E. A. Aytekin & G. Atılgan (Ed.). Siyaset Bilimi: Kavramlar, İdeolojiler, Disiplinler içinde (ss. 239-251). İstanbul: Yordam Kitap.
• Özkorkut, N. Ü. (2002). Basın Özgürlüğü ve Osmanlı Devleti’ndeki Görünümü. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 51(3). 65-84.
• SAADET Partisi (2024, Aralık). SAADET Partisi Programı. Erişim Tarihi: 28.12.2024, https://saadet.org.tr/upload/file/992649b84c8d390c3ba07fdb6c403965.pdf
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç., Nas, E. (2021). Bir Araştırma Yöntemi Olarak Doküman Analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-256.
• Salihpaşaoğlu, Y. (2007). Türkiye’de Basın Özgürlüğü. Ankara: Seçkin Yayınları.
• SonDakika. (2025, 30 Ocak). Basın Özgürlüğü Önergesi Reddedildi. Erişim Tarihi: 11.03.2025, https://www.sondakika.com/guncel/haber-basin-ozgurlugu-onergesi-reddedildi-18318831/
• Türkiye İşçi Partisi (2024, Aralık). Türkiye İşçi Partisi Programı. Erişim Tarihi: 30.12.2024, https://tip.org.tr/program/ Üzülmez, İ. (2003). Suçsuzluk Karinesi ve Basın Özgürlüğü. M. Y. Akın & O. Caner (Ed.). Prof. Dr. Fahiman Tekil’in anısına armağan içinde (ss. 930-952). İstanbul: Beta Basım.
• Yayla, A. (2008). İfade Özgürlüğü Nedir ve Niçin Gereklidir? Liberal Düşünce Dergisi. 50, 159-176. TBMM Kütüphanesi. (2025, Ocak 1). Parti Programları Listesi. TBMM Kütüphanesi Açık Erişim Koleksiyonu. https://acikerisim.tbmm.gov.tr
• Yeniden Refah Partisi (2024, Aralık). Yeniden Refah Partisi. Erişim Tarihi: 29.12.2024, https://yenidenrefahpartisi.org.tr/page/parti-programi/14
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yücel, K, E. (2022). Basın Özgürlüğü Bağlamında Basın İş Sözleşmesinden Doğan Borçlar. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Zengin, B. & Koç, İ. (2022). Türkiye’deki Siyasi Partilerin Turizm Politikalarının İncelenmesi: Parti Programlarına Yönelik İçeriklerin Betimsel Analizi, Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(4), 1068-1090.