İş Yükünün Psikolojik Sağlamlık Üzerine Etkisinde İşe Bağlı Duygusal Tükenmişliğin Aracı Rolü

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 3, 677 - 694, 31.12.2023

Selman Kızılkaya Perihan Senel Tekin

Öz

Amaç: Bu çalışma, iş yükünün psikolojik sağlamlık üzerine etkisinde işe bağlı duygusal tükenmişliğin aracılık rolünün tespiti amacıyla gerçekleştirilmiştir.
Gereç ve Yöntem: Çalışmada, anket yöntemi kullanılmış ve Türkiye’de sağlık kurumlarında çalışan toplam 394 kişiye yüz yüze ve online olacak şekilde uygulanmıştır. Anket içerisinde çalışanların kişisel özelliklerinin yanında iş yükü algısı, psikolojik sağlamlık düzeyi ve işe bağlı duygusal tükenmişliklerini yansıtan sorular yer almıştır. Anketten elde edilen veriler, SPSS 26 paket programı ve Process Makro ile analiz edilmiştir.
Bulgular: Araştırmada katılımcıların yaş ortalaması 36,22; iş yükü algısı ortalaması 16,34±4,898; işe bağlı duygusal tükenmişlik düzeyleri 13,57±6,773 ve psikolojik sağlamlık düzeyi ortalaması 18,81±5,472 idi. İş yükü algısı ile işe bağlı duygusal tükenmişlik arasında pozitif; psikolojik sağlamlığın iş yükü algısı ile negatif ilişkisinin olduğu bulundu. Ayrıca psikolojik sağlamlık ile işe bağlı duygusal tükenmişlik arasında ise negatif ilişki olduğu görüldü.
Sonuç: İş yükündeki artışın bireyin psikolojik dayanıklılığı üzerinde olumsuz bir etkisi olduğu ve bunun da işle ilgili duygusal tükenmeye yol açtığı ortaya çıkmıştır. Ayrıca, işle ilgili duygusal tükenmenin iş yükü ve psikolojik dayanıklılık arasındaki ilişkiye aracılık ettiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

İş yükü, psikolojik sağlamlık, işe bağlı duygusal tükenmişlik

Destekleyen Kurum

Makalede herhangi bir finansal destek kullanılmamıştır. Destekleyen kurum bulunmamaktadır.

Teşekkür

Yazarlar, araştırmaya gönüllü olarak katılarak katkı veren tüm sağlık kurumları çalışanlarına teşekkür eder.

The Mediating Role of Job-Related Emotional Exhaustion in The Effect of Workload on Psychological Resilience

Öz

Objectives: This study was conducted to determine the mediating role of job-related emotional exhaustion in the effect of workload on psychological resilience.
Materials and Methods: The survey method was used and questionnaires were administered to 394 people working in health institutions in Turkey, both face-to-face and online. In addition to the personal characteristics of the workers, the questionnaire included questions reflecting the perception of workload, level of psychological resilience, and job-related emotional exhaustion. The data obtained from the survey were analyzed using the SPSS 26 package program and the Process Macro.
Results: The average age of the participants in the study was 36.22 years; the average perception of workload was 16.34; the average level of job-related emotional exhaustion was 13.57; and the average psychological resilience was 18.81. It was found that there was a positive relationship between workload perception and work-related emotional burnout and a negative relationship between psychological resilience and workload perception. There was also a negative relationship between psychological resilience and work-related emotional exhaustion.
Conclusion: It was discovered that an increase in workload had an adverse impact on an individual's psychological resilience, which in turn resulted in work-related emotional exhaustion. Furthermore, work-related emotional exhaustion was observed to mediate the relationship between workload and psychological resilience.

Anahtar Kelimeler

Workload, psychological resilience, job-related emotional exhaustion

Kaynakça

• Akan, S. (2022). Cerrahi yoğun bakım hemşirelerinde psikolojik dayanıklılık, algılanan stres ve tükenmişlik arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Alkaş, E. (2020). İş yükünün tükenmişlik üzerindeki etkisinde iş stresinin aracı rolü. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Altay, M., & Turunç, Ö. (2018). İş yükü, çalışma yaşam kalitesi ve işten ayrılma niyeti ilişkisi: Lider-üye etkileşiminin ve örgütsel bağlılığın aracılık rolü. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(17), 191-229.
• Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51 (6), 1173-1182.
• Batool, F., Mohammad, J., & Awang, S. R. (2022). The effect of servant leadership on organisational sustainability: the parallel mediation role of creativity and psychological resilience. Leadership & Organization Development Journal, 43(1), 71-95. https://doi.org/10.1108/LODJ-06-2021-0264.
• Bozdoğan, S. C., & Aslan, H. (2020). Aşırı iş yükünün, tükenmişlik, iş stresi ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi. İKSAD Yayınevi, Ankara.
• Brown, C. G., (2012). A systematic review of the relationship between self-efficacy and burnout in teachers. Educational and Child Psychology, 29(4), 47.
• Brown, S. P., Jones, E., & Leigh, T. W. (2005). The attenuating effect of role overload on relationships linking self-efficacy and goal level to work performance. Journal of Applied Psychology, 90(5), 972-979. https://doi.org/10.1037/0021-9010.90.5.972
• Çakıcı, A., Özkan, C., & Akyüz, H. B. (2013). İş yükü yoğunluğunun, iş ve yaşam doyumuna etkisi üzerine otomotiv işletmelerinde bir araştırma. Cag University Journal of Social Sciences, 10(2), 1-27.
• De Beer, L. T., Pienaar, J., & Rothmann, S. (2016). Job burnout, work engagement and self-reported treatment for health conditions in South Africa. Stress Health, 36-46. https://doi.org/10.1002/smi.2576.
• Doğan, A. (2020). Mesleki özdeşleşme ile tükenmişlik ilişkisinde iş yükü algısı ve psikolojik dayanıklılığın aracı rolü. Başkent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Doğan, A., & Basım, H. N. (2021). Mesleki özdeşleşmenin tükenmişlik üzerine etkisi: iş yükü algısı ve psikolojik dayanıklılığın aracılık rolü. Mehmet Akif Ersoy İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8 (3), 1531-1556. https://doi.org/10.30798/makuiibf.911304.
• Doğan, T. (2015). Kısa psikolojik sağlamlık ölçeği’nin Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 93-102.
• García, G. M., & Calvo, J. C. A. (2012). Emotional exhaustion of nursing staff: Influence of emotional annoyance and resilience. International Nursing Review, 59, 101–107. https://doi.org/10.1111/j.1466-7657.2011.00927.x.
• George, D., & Mallery, P. (2010). SPSS for Windows step by step. A simple study guide and reference (10. Baskı).
• Greenglass, E. R., Burke, R. J. & Riksenbaum, L. (2001). Workload and burnout in nurses. Journal of Community & Applied Social Psychology, 11, 211- 215. https://doi.org/10.1002/casp.614
• Guardado, E. (2011). Professional liability insurance indemnity and expenses, claim adjudication, and policy limits, 2000-2009. Policy Research Perspectives, 183-195.
• Gümüştekin, G. E., & Öztemiz, B. (2005). Örgütlerde stresin verimlilik ve performansla etkileşimi. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 14(1), 271-288.
• Günay, A., (2021). İşe bağlı duygusal tükenmişlik: Bir ölçek uyarlama çalışması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30 (1), 142-149. https://doi.org/10.35379/cusosbil.828921
• Günüşen, N. P., & Üstün, B. (2010). Türkiye’de ikinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan hemşire ve hekimlerde tükenmişlik: Literatür incelemesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 3(1), 40–51.
• Gürbüz, S. (2019). Sosyal Bilimlerde Aracı, Düzenleyici ve Durumsal Etki Analizleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (5. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Güzel, Ş. & Temel, Ş. (2022). Sağlık çalışanlarının aşırı iş yükünün çalışma yaşam kalitesine ve psikolojik sağlamlığına etkisi. 7th International Congress on Life, Social, and Health Sciences in A Changing World, 18-34.
• Hartmann, S., Backmann, J., Newman, A., Brykman, K. M., & Pidduck, R. J. (2022). Psychological resilience of entrepreneurs: A review and agenda for future research. Journal of Small Business Management, 60(5), 1041-1079. https://doi.org/10.1080/00472778.2021.2024216
• Hartmann, S., Weiss, M., Newman, A., & Hoegl, M. (2020). Resilience in the Workplace: A Multilevel Review and Synthesis. Applied Psychology-an International Review-Psychologie Appliquee-Revue Internationale, 69(3), 913-959. https://doi.org/10.1111/apps.12191
• Koç, M. (1994). K. T. Ü. Fatih Eğitim Fakültesi birinci sınıf öğrencilerinin mesleki seçimlerine etki eden faktörlerin belirlenmesi. Çağdaş Eğitim Dergisi, 19(204).
• Korkmaz, H. (2023). COVID-19 pandemi sürecinde hemşirelerde tükenmişlik ve psikolojik dayanıklılık arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi, Biruni Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Korkmaz, M. & Ceylan, B. (2012). Örgütsel stres yönetimi ve stresin İstanbul Büyükşehir Belediyesi çalışanlarının iş performansı üzerine etkisinin uygulamalı olarak incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10, 313-344. https://doi.org/10.14520/adyusbd.384.
• Liang, F., & Cao, L. (2021). Linking employee resilience with organizational resilience: The roles of coping mechanism and managerial resilience. Psychology Research and Behavior Management, 1063-1075. https://doi.org/10.2147/PRBM.S318632.
• Malhotra, N. K. (2004). Marketing research: An applied orientation 4. Edition. Australia: Pearson Education.
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Organizational Behavior, 2(2), 99-113.
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1984). Burnout in organizational settings. Applied social psychology annual.
• Masten, A. S. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. American Psychologist, 56(3), 227.
• Özkul, S. (2022). Çağrı merkezi çalışanlarında tükenmişlik düzeyini azaltmaya yönelik müdahale programı ön hazırlık (keşif) aşaması. İbn Haldun Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Öztürk, M. A., & Erdem, M. (2020). Sınıf öğretmenlerinin iş yükü algısı ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1),926-958. https://doi.org/ 10.33711/yyuefd.751859.
• Polat, H., Karakose, T., Ozdemir, T. Y., Tülübaş, T., Yirci, R., & Demirkol, M. (2023). An examination of the relationships between psychological resilience, organizational ostracism, and burnout in K–12 teachers through structural equation modelling. Behavioral Sciences, 13(2), 164. https://doi.org/10.3390/bs13020164
• Robertson, I. T., Cooper, C. L., Sarkar, M., & Curran, T. (2015). Resilience training in the workplace from 2003 to 2014: A systematic review. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 88(3), 533-562. https://doi.org/10.1111/joop.12120
• Rucker, D. D., Preacher, K. J., Tormala, Z. L. & Petty, R. E. (2011). Mediation analysis in social psychology: Current practices and new recommendations. Social and Personality Psychology Compass, 5(6), 359-371. https://doi.org/10.1111/j.1751-9004.2011.00355.x
• Sayım, F. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma ve tez yazım yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Serrao, C., Duarte, I., Castro, L., & Teixeira, A. (2021). Burnout and depression in portuguese healthcare workers during the Covid-19 pandemic-the mediating role of psychological resilience. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(2). https://doi.org/10.3390/ijerph18020636.
• Smith, B. W., Dalen, J., Wiggins, K., Tooley, E., Christopher, P., & Jennifer Bernard, J. (2008). The brief resilience scale: Assessing the ability to bounce back. International Journal of Behavioral Medicine, 15, 194–200. https://doi.org/10.1080/10705500802222972.
• Theorell, T., Perski, A. Åkerstedt, T. Sigala, F. Ahlberg- Hultén, G. Svensson J. & Eneroth, P. (1988). Changes in Job Strain in Relation to Changes in Physiological State. Scand J Work Environ Health, 14, 189–196.
• Turunç, Ö., & Öğen, A. R. (2022). Aşırı iş yükü tükenmişlik ilişkisinde, iş tatmini ve örgütsel vatandaşlık rolü: Sağlık çalışanlarında bir uygulama. Türk Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 7(2), 118-128.
• Van, D. H. M., & Geurts, S. (2001). Associations between ovetime and psychological health in high and level reward jobs. Work Stres, 15, 3-17. https://doi.org/10.1080/026783701110.1080/02678370110066580.
• Wang, T., & Gao, D. (2022). How does psychological resilience influence subjective career success of Internet marketers in china? A moderated mediation model. Frontiers in Psychology, 4638. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.921721.
• Wharton, A. S., (1993). The affective consequences of service work: Managing emotions on the job. Work and Occupations, 20(2), 205-232. https://doi.org/10.1177/0730888493020002004.
• Xiaoming, Y., Ma, B. J., Chang, C. L., & Chang, C. J. (2014). Effects of workload on burnout and turnover intention of medical staff: A study. Ethno Med, 8(3), 229-237.
• Yakut E., Kuru Ö. & Güngör Y. (2020). Sağlık personelinin Covid-19 korkusu ile tükenmişliği arasındaki ilişkide aşırı iş yükü ve algılanan sosyal desteğin etkisinin yapısal eşitlik modeliyle belirlenmesi. Ekev Akademi Dergisi, 83, 241-262.
• Yazıcıoğlu, Y., & Erdoğan, S. (2004). Spss Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yıldırım, Y., & Taşmektepligil, M. Y., & Üzüm, H. (2011). Kısa versiyon örgütsel stres ölçeğinin Türkçeye uyarlanması (geçerlilik ve güvenirlik çalışması). Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi, 13 (1), 103–108.
• Yücel, E., Aksöz, E., & Aydin, B. (2021). Psychological resilience of tourism employees: The case of Antalya. Journal of Mehmet Akif Ersoy University Economics and Administrative Sciences Faculty, 8(3). https://doi.org/10.30798/makuiibf.978588.
• Zikmund, W. G. (1997). Business Research Methods, 5. Edition. Orlando: The Dryden Press.