Evaluation of the Effect of Nutrition Education on Sustainable Nutritional Behaviors and Diet Quality

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 2, 554 - 570, 31.08.2025

Büşra Başar Gökcen , Öznur Işık

https://doi.org/10.21020/husbfd.1573345

Öz

Objectives: This study aimed to evaluate the impact of nutrition education on adolescents’ healthy eating behaviors, knowledge and attitudes toward sustainable nutrition, and diet quality.
Materials and Methods: This cross-sectional study was conducted with female adolescents aged 13–18 attending a randomly selected high school in Fethiye, Muğla, chosen based on its proximity to the city center. Participants took part in an interactive education program for three weeks, once per week, focusing on healthy eating, adolescent nutrition, and sustainable nutrition. In the final week, the training activity was evaluated. A questionnaire was used to assess participants’ sustainable and healthy eating behaviors and adherence to the Mediterranean diet.
Results: The study included 200 female high school students with a mean age of 14.9 ± 0.9 years and a mean BMI of 20.5 ± 3.9 kg/m². After the training, 79.0% of participants reported increased knowledge about sustainable nutrition, and 82.5% stated they gained useful information. The mean Mediterranean Diet Quality Index (KIDMED) score was 4.3 ± 2.4 before the training and increased to 6.8 ± 2.8 after the training (p<0.001). Similarly, the mean score of the Sustainable and Healthy Eating Behavior Scale was 17.0 ± 4.9 before the training and increased to 22.3 ± 2.6 after the training (p<0.001). A positive and significant correlation was found between pre- and post-training KIDMED and behavior scores.
Conclusion: This study shows that sustainable nutrition education positively affects adolescents’ sustainable and healthy eating behaviors, particularly adherence to the Mediterranean diet. The findings underscore the potential of such education in adolescence to foster healthy eating, support sustainable nutrition, and promote public and environmental health.

Anahtar Kelimeler

sustainable nutrition , nutrition education , diet quality

Proje Numarası

1919B012113615

Beslenme Eğitiminin Sürdürülebilir Beslenme Davranışları ve Diyet Kaliteleri Üzerine Etkisinin Değerlendirilmesi

Öz

Amaç: Bu araştırmanın amacı, beslenme eğitiminin adölesanların sağlıklı beslenme davranışları, sürdürülebilir beslenmeye karşı bilgi ve tutumlarını ve diyet kalitesi üzerindeki etkisini değerlendirmektir.
Gereç ve Yöntem: Bu kesitsel çalışma, Muğla ili Fethiye ilçesinde bulunan ve merkeze yakınlığı göz önüne alınarak rastgele seçilen bir lisede öğrenim gören 13-18 yaş aralığındaki kız adölesanlar ile yürütülmüştür. Katılımcılara, haftada bir kez olmak üzere toplamda üç hafta süresince sağlıklı beslenme, adölesan beslenmesi ve sürdürülebilir beslenme konularını içeren interaktif eğitim programı uygulanmış ve son hafta eğitim etkinliği değerlendirilmiştir. Anket formu ile katılımcıların sürdürülebilir ve sağlıklı yeme davranışları ve Akdeniz diyetine uyumları değerlendirilmiştir.
Bulgular: Çalışmaya katılan 200 kız lise öğrencisinin yaş ortalaması 14.9 ± 0.9 yıl ve beden kütle indeksi ortalaması 20.5 ± 3.9 kg/m²’dir. Katılımcıların %79.0'u eğitim sonrasında sürdürülebilir beslenme konusunda bilgi düzeylerinin arttığını, %82.5'i ise eğitimden faydalı bilgiler edindiğini ifade etmiştir. Eğitim öncesinde ortalama 4.3 ± 2.4 olan Akdeniz Diyeti Kalite İndeksi (KIDMED) puanı, eğitim sonrasında 6.8 ± 2.8'e yükselmiştir (p<0.001). Benzer şekilde, eğitim öncesinde 17.0 ± 4.9 olan ortalama Sürdürülebilir ve Sağlıklı Yeme Davranışları Ölçeği puanı, eğitim sonrasında 22.3 ± 2.6'ya yükselmiştir (p<0.001). Eğitim öncesi ve sonrası Sürdürülebilir ve Sağlıklı Yeme Davranışları Ölçeği ve KIDMED toplam puanı arasında pozitif yönde anlamlı korelasyonlar bulunmuştur.
Sonuç: Bu çalışma sürdürülebilir beslenme eğitiminin adölesanların sürdürülebilir ve sağlıklı yeme davranışlarını, özellikle de Akdeniz diyetine uyumlarını olumlu yönde etkilediğini göstermektedir. Bulgular, adölesan döneminde verilen eğitimin, Akdeniz diyetinin benimsenmesini teşvik etmek, sürdürülebilir beslenme davranışlarını geliştirmek ve böylece toplum sağlığını ve çevresel sürdürülebilirliği desteklemek açısından önemli bir potansiyele sahip olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

sürdürülebilir beslenme , beslenme eğitimi , diyet kalitesi

Etik Beyan

Bu araştırma, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Tıp ve Sağlık Bilimleri Etik Kurulu’nun 25/07/2022 tarih ve 220092-96 sayılı protokol-karar numarası ile onaylanmıştır.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK 2209-A-Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı

Proje Numarası

1919B012113615

Teşekkür

Araştırmada veri toplama sürecinde önemli katkısı olan Diyetisyen Ozan Fırat Varol’a teşekkürlerimizi sunarız.

Kaynakça

• Akay, G. ve Demir, L. S. (2022). Sağlık bilimleri öğrencilerinin sürdürülebilir beslenme ve çevre bilgi düzeyleri ile akdeniz diyetine uyumları. [Health sciences students sustainable nutrition and environmental knowledge levels and adherence to Mediterranean diet]. Mevlana Medical Sciences, 2(1), 1-6. https://www.mevlanamedsci.org/
• Alexandropoulou, I., Goulis, D. G., Merou, T., Vassilakou, T., Bogdanos, D. P., ve Grammatikopoulou, M. G. (2022). Basics of sustainable diets and tools for assessing dietary sustainability: a primer for researchers and policy actors. Healthcare, 10(9), 1668. https://doi.org/10.3390/healthcare10091668
• Ayaz Alkaya, S., & Kulakçı Altıntaş, H. (2021). Nutrition‐exercise behaviors, health literacy level, and related factors in adolescents in Turkey. Journal of School Health, 91(8), 625-631. https://doi.org/10.1111/josh.13057
• Ayer, Ç., & Ergin, A. (2021). Status of nutritional literacy in adolescents in the semi-rural area in Turkey and related factors. Public Health Nutrition, 24(12), 3870-3878. https://doi.org/10.1017/S1368980021002366
• Bastian, G. E., Buro, D., ve Palmer-Keenan, D. M. (2021). Recommendations for integrating evidence-based, sustainable diet information into nutrition education. Nutrients, 13(11), 4170. https://doi.org/10.3390/nu13114170
• Bayam, H., Yeğin, M., Ayata, M. K., ve Ergün, F. (2023). Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Sürdürülebilir ve Sağlıklı Yeme Davranışlarının İncelenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 52, 212-219. https://doi.org/10.5281/zenodo.10439883
• Bayram, S. Ş., & Kızıltan, G. (2024). The correlation between knowledge of food sustainability, sustainable eating attitudes, and adherence to the mediterranean diet among blue-and white-collar employees. Sustainability, 16(19), 1-20. https://doi.org/10.3390/su16198644
• Baysal, A. (2004). Beslenme (15. baskı, Bölüm III: Özel durumlarda beslenme, ss. 465–512). Hatiboğlu Yayınevi.
• Büyük, E. T., ve Duman, G. (2014). Farklı Okullarda Okuyan Lise Öğrencilerinin Yeme Tutum ve Davranışlarının Değerlendirilmesi. Journal of Pediatric Research, 1(4), 212-7. https://doi.org/10.4274/jpr.58076
• Cavaliere, A., De Marchi, E., & Banterle, A. (2018). Exploring the adherence to the Mediterranean diet and its relationship with individual lifestyle: the role of healthy behaviors, pro-environmental behaviors, income, and education. Nutrients, 10(2), 141. https://doi.org/10.3390/nu10020141
• Centers for Disease Control and Prevention-CDC (2023). Data file for the extended CDC BMI-for-age growth charts for children and adolescents. https://www.cdc.gov/growthcharts/extended-bmi-data-files.htm
• Chang, K. B., Wooden, A., Rosman, L., Altema-Johnson, D., ve Ramsing, R. (2023). Strategies for reducing meat consumption within college and university settings: A systematic review and meta-analysis. Frontiers in Sustainable Food Systems, 7, 1103060. https://doi.org/10.3389/fsufs.2023.1103060
• Chaudhary, A., Sudzina, F., ve Mikkelsen, B. E. (2020). Promoting healthy eating among young people-a review of the evidence of the impact of school-based interventions. Nutrients, 12(9), 2894. https://doi.org/10.3390/nu12092894
• Devran, B. S., ve Saka, M. (2019). Lise öğrencilerine verilen beslenme eğitiminin beslenme alışkanlıkları, beslenme bilgi düzeyi ve fiziksel aktivite üzerine etkisi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 47(3), 5-14. https://doi.org/10.33076/2019.BDD.1081
• Engin, Ş. ve Sevim, Y. (2022). Lisans öğrencilerinin sürdürülebilir beslenme hakkındaki davranışları ve bilgi düzeyleri ile besin tercihleri arasındaki ilişkinin incelenmesi: tek merkezli çalışma. [The relationship between knowledge and behaviors on sustainable nutrition with food choices of undergraduate students: a single centre study]. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (38), 259-269. https://doi.org/10.31590/ejosat.1109521
• Erdoğan, R., Tel, M., Yıldırak, A., Nazlı, N., Çelik, O., Nazlı, V., ve Nazlı, M. (2023). Lise ve Ortaokul Öğrencilerinin Sağlıklı Beslenme Alışkanlıklarının Karşılaştırılması. Spor, Sağlık ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 9-21. https://ssedergisi.com/index.php/sse/index
• Franchini, C., Biasini, B., Sogari, G., Wongprawmas, R., Andreani, G., Dolgopolova, I., Gómez, M. I., Roosen, J., Menozzi, D., & Mora, C. (2024). Adherence to the Mediterranean Diet and its association with sustainable dietary behaviors, sociodemographic factors, and lifestyle: a cross-sectional study in US University students. Nutrition Journal, 23(1), 56. https://doi.org/10.1186/s12937-024-00962-0
• Gökçe, D., ve Yeşil, E. (2023). Lise Öğrencilerinin Sağlıklı Beslenmeye İlişkin Tutumlarıyla E-sağlık Okuryazarlığı Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi. Abant Sağlık Bilimleri ve Teknolojileri Dergisi, 3(1), 17-27. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sabited
• Gümüş, A. B., ve Yardımcı, H. (2020). Erken ve Orta Adölesan Dönemdeki Bireylerin Ana Öğün Tüketim Durumları ve Yeme Tutumları. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(1), 176-184. https://www.doi.org/10.46971/ausbid.701023
• Kocaadam-Bozkurt, B., ve Bozkurt, O. (2023). Relationship between adherence to the Mediterranean diet, sustainable and healthy eating behaviors, and awareness of reducing the ecological footprint. International Journal of Environmental Health Research, 33(4), 430-440. https://doi.org/10.1080/09603123.2023.2172384
• Köksal, E., Bilici, S., Dazıroğlu, M. E. Ç., ve Gövez, N. E. (2023). Validity and reliability of the Turkish version of the Sustainable and Healthy Eating Behaviors Scale. British Journal of Nutrition, 129(8), 1398-1404. https://doi.org/10.1017/S0007114522002525
• Küçükcankurtaran, S. (2024). Üniversite Öğrencilerinde Sürdürülebilir ve Sağlıklı Yeme Davranışları ile Fiziksel Aktivite Durumlarının Değerlendirilmesi. Sağlık Bilimlerinde Değer, 14(1), 39-45. https://doi.org/10.33631/sabd.1229188
• Kürklü, N. S., Karaçİl Ermumcu, M. Ş., Suna, G., Özyıldırım, C., TEL Adigüzel, K., Aydın, M., Kavalcı, A., Bozdağ, F., & Turgut, N. (2024). Adherence to the Mediterranean diet is associated with sustainable nutrition and environmental footprints on higher educated individuals. International Journal of Environmental Health Research, 34(10):3478-3488. https://doi.org/10.1080/09603123.2024.2308732
• Lanham, A. R., & van der Pols, J. C. (2024). Toward sustainable diets—interventions and perceptions among adolescents: a scoping review. Nutrition Reviews. https://doi.org/10.1093/nutrit/nuae052
• Metin, Z. E., Çelik, Ö. M., & Koç, N. (2024). Relationship between adherence to the Mediterranean diet, sustainable and healthy eating behaviors, and climate change awareness: A cross-sectional study from Turkey. Nutrition, 118, 112266. https://doi.org/10.1016/j.nut.2023.112266
• Miladinov, G. (2023). Impacts of population growth and economic development on food security in low-income and middle-income countries. Frontiers in Human Dynamics, 5, 1121662. https://doi.org/10.3389/fhumd.2023.1121662
• T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü (2022). Türkiye Beslenme Rehberi (TÜBER). (Yayın no. 1031). https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/web-uygulamalarimiz/357.html
• Norris, S. A., Frongillo, E. A., Black, M. M., Dong, Y., Fall, C., Lampl, M., Liese, A. D., Naguib, M., Prentice, A., & Rochat, T. (2022). Nutrition in adolescent growth and development. The Lancet, 399(10320), 172-184. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(21)01590-7
• Özcan, B. A., Uslu, B., ve Ercan, A. (2019). Doğrudan veya dolaylı beslenme eğitimi verilen çocukların beslenme bilgi düzeylerinin karşılaştırılması. Beslenme ve Diyet Dergisi, 47(2), 11-19. https://doi.org/10.33076/2019.BDD.1024
• Özgenel, M., ve Özden, F. (2019). Deneysel ölçüme dayalı beslenme eğitiminin ortaokul öğrencilerinin beslenme davranışlarına ve beslenme öz-yeterliklerine etkisinin incelenmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(3), 181-189. https://doi.org/10.18506/anemon.472878
• Öztürkler, M., ve Güngör, A. E. (2020). Adölesanlarda depresyon ile beslenme bilgisi, beslenme alışkanlığı ve yeme tutumu arasındaki ilişkilerin değerlendirilmesi. Gevher Nesibe Journal of Medical and Health Sciences, 5(9), 50-57. https://doi.org/10.46648/gnj.137
• Özüpek, G., ve Arslan, M. (2021). Sürdürülebilir Beslenme Davranışları İle Beslenme Bilgi Düzeyi Ve Beden Kütle İndeksi İlişkisinin İncelenmesi. Gevher Nesibe Journal of Medical and Health Sciences 6(14), 68-79. : http://dx.doi.org/10.46648/gnj.266
• Pınarlı Falakacılar, Ç., & Yücecan, S. (2024). The impact of sustainability courses: are they effective in improving diet quality and anthropometric ındices? Nutrients, 16(11), 1700. https://doi.org/10.3390/nu16111700
• Raut, S., Kc, D., Singh, D. R., Dhungana, R. R., Pradhan, P. M. S., & Sunuwar, D. R. (2024). Effect of nutrition education intervention on nutrition knowledge, attitude, and diet quality among school-going adolescents: a quasi-experimental study. BMC Nutrition, 10(1), 35. https://doi.org/10.1186/s40795-024-00850-0
• Sahingoz, S. A., & Sanlier, N. (2011). Compliance with Mediterranean Diet Quality Index (KIDMED) and nutrition knowledge levels in adolescents. A case study from Turkey. Appetite, 57(1), 272-277. https://doi.org/10.1016/j.appet.2011.05.307
• Serra-Majem, L., Ribas, L., Ngo, J., Ortega, R. M., García, A., Pérez-Rodrigo, C., & Aranceta, J. (2004). Food, youth and the Mediterranean diet in Spain. Development of KIDMED, Mediterranean Diet Quality Index in children and adolescents. Public Health Nutrition, 7(7), 931-935. https://doi.org/10.1079/PHN2004556
• Şahingöz, S. A., Özgen, L., & Yalçın, E. (2019, Ekim, 2-5). Akdeniz diyet kalitesi ölçeğinin (Mediterranean Diet Quality-KIDMED) geçerlik ve güvenirlik çalışması. [Sözel sunum]. 5. Uluslararası Avrasya Doğal Beslenme, Sağlıklı Yaşam ve Spor Kongresi [5th International Eurasian Congress on Natural Nutrition, Healthy Life & Sport], Ankara, Türkiye.
• Ulaş Kadıoğlu, B., & Işıker, E. (2023). Sustainable nutrition, nutrition knowledge and Mediterranean diet adherence levels of university students. Journal of Current Research on Health Sector, 13(2), 123-134. https://doi.org/10.26579/jocrehes.13.2.2
• Yeşildemir, Ö. (2023). Yetişkin Bireylerde Sürdürülebilir ve Sağlıklı Yeme Davranışları ile E-Sağlıklı Beslenme Okuryazarlığı ve Beslenme Bilgi Düzeyi Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(3), 250-260. https://doi.org/10.34087/cbusbed.1307125
• Yolcuoğlu, İ. Z. ve Kızıltan, G. (2021). Beslenme eğitiminin diyet kalitesi, sürdürülebilir beslenme ve yeme davranışları üzerine etkisi. [Effect of nutrition education on diet quality, sustainable nutrition and eating behaviors]. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6(1), 77-90. https://dergipark.org.tr/tr/pub/busbid Yüksel, Y., ve Yıldız, B. (2019). Lise öğrencilerinde sürdürülebilirlik bilinci. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(2), 222-243. http://ihead.aksaray.edu.tr/tr/
• Żakowska-Biemans, S., Pieniak, Z., Kostyra, E., & Gutkowska, K. (2019). Searching for a measure integrating sustainable and healthy eating behaviors. Nutrients, 11(1), 95. https://doi.org/10.3390/nu11010095