XVII. YÜZYIL AYDIN MENSUHAT DEFTERİNDE BİRGİ İdari Birimler, Çiftlikler ve Sosyo-Ekonomik Hayat

Yıl 2019, Sayı: 10, 1 - 26, 01.06.2019

Murat Alandağlı

Öz

Osmanlı İmparatorluğu'nun "Klasik Çağ" olarak tabir edilen dönemde düzenlenmiş olan Tahrir Defterlerinin; günümüzde sahip olduğu önem tüm dünya ve ülkemiz araştırmacılarınca her defasında vurgulanmaktadır. Defterler temel olarak bu dönem araştırmacılarının vazgeçilmez başvuru kaynağı hüviyetindedirler. Zira bu kaynaklar başta bireyler ve coğrafya olmak üzere tarihsel sürecin anlamlandırılması noktasında oldukça çeşitli ve zengin içeriğe sahiptirler. Öncelikle bu kaynakların coğrafi saha, idari birim ve yerleşkelerin isim ve tarihsel geçmişlerinin tespitinin tescili noktasında önemli bir rol oynadıklarını ifade etmemiz gerekmektedir. Keza Birgi'nin XVI. yüzyılda Aydın Sancağına bağlı bir nahiye olduğunu bu sayede öğrenmekteyiz. Bölgeye dair tarihi coğrafya ve bazı demografik verilerin yanında bu kaynakların en önemli özelliklerinden biri de kanımızca sosyo-iktisadi hayata dair bilgileri bünyesinde barındırıyor olmasıdır. Dolayısıyla bizler XVI. yüzyılda Aydın Vilayeti Birgi Nahiyesinde insanların iştigal oldukları iktisadi faaliyetlere dair bilgilere de erişebilmekteyiz. Bazen kimi iktisadi şartların zaruri kıldığı değişikliklerin de etkisiyle farklı uğraşlara rastlanılsa da; Batı Anadolu ekseninde ele alındığında üzüm, incir, badem, pamuk gibi günümüzde de bölgenin iktisadi hayatının vazgeçilmezlerinden olan faaliyetlerin XVI. yüzyılda da temel iktisadi uğraş alanlarını oluşturduğu gerçeğine ulaşılmaktadır. O halde bu kaynaklar belli bir saha, kaza hatta köy için yapılacak olan derinlemesine bir inceleme ile geçmiş ile günümüz arasında bazı bağlantılar kurarak nicel verilere ulaşmamıza fırsat vermektedir. Bu verilerin kırsal, mahalli tarih araştırmaları için barındırdığı anlam ve önemi pek çok belediye veya derneğin bu kaynaklara eğilerek basım faaliyetlerine hız vermelerinden de anlamak güç değildir. H. 1039 M. 1629/1630 tarihli Aydın Mufassal Mensuhat defterinden hareketler hazırlanacak çalışmada, Birgi özelinde yukarıda izah edilen oldukça önemli başlıklar dâhilinde hareket edilerek yöreye ait nicel verilerin akademik bir yaklaşım ile ele alınması amaçlanmaktadır

Anahtar Kelimeler

Birgi, Aydın, Çiftlik, Sosyo-Ekonomi, Osmanlı İmparatorluğu

BİRGİ IN THE SANCAK OF AYDIN’S OFFICIAL NOTEBOOKS DURING THE 16TH CENTURY Administrative Units, Farmyards and Socio-Economic Life

Öz

he Tahrir Notebooks of the Ottoman Empire, which were organized in the socalled "Classical Age"; The importance it has today is emphasized by researchers from all over the world and our country. The books are basically the indispensable source of reference for the researchers of this period. Because these sources have a very rich and rich content in terms of meaningful meaning of historical process, especially for individuals and geography. First of all, we need to express that these sources play an important role in the registration of the geographical area, administrative units and settlements and the identification of their historical background. Likewise, Birgi's XVI. In this way, we learn that there is a sub-district in Aydın century. In addition to historical geography and some demographic data of the region, one of the most important features of these resources is the fact that it contains information about socio-economic life in our opinion. Hence we are XVI. In the 11th century, we can also access information about the economic activities of the people. Sometimes there are different efforts due to the changes made by some economic conditions. Considered in the Western Anatolia axis, grapes, figs, almonds, cotton, as well as today's economic life in the region is one of the indispensable activities of the XVI. In the 19th century, it is reached the fact that it constitutes the basic economic fields. These sources then allow us to reach quantitative data by establishing an in-depth analysis of a particular site, an accident or even a village, and some links between the past and the present. It is not difficult to understand the meaning and importance of these data for rural, local history research by the fact that many municipalities or associations have accelerated their printing activities by addressing these resources. H. 1039 M. 1629/1630 Aydın Mufassal Mensuhat book, which will be prepared in the work of the book, is based on the principle of Birgi, acting within the very important headings explained above and sharing the region's quantitative data with an academic approach.

Anahtar Kelimeler

Birgi, Aydin, Farms, Social-Economic, Ottoman Empire

Kaynakça

• A- Arşiv Kaynakları
• TKG. KK. TTd. 27 (Eski No: 221/73) T. H. 1039.
• TKG. KK. TTd. 25 (Eski No: 219/129) T. H. 981.
• B- Araştırma – İnceleme Eserleri
• ARIKAN 1983, Muzaffer Arıkan, “Yaya ve Müsellemlerde Toprak Tasarrufu”, Atatürk Konferansları VIII (1975-1976), Ankara.
• ARIKAN 1983, Zeki Arıkan,“Hamid Sancağında Çift Resmi", Tarih İncelemeleri Dergisi I, İzmir, ss.36-58.
• ARIKAN 1996, Muzaffer Arıkan, XV. Asırda Yaya ve Müsellem Ocakları (Toprak Tasarrufu Vergi Muafiyetleri ve Hizmet), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınlanmamış Doçentlik Tezi, Ankara.
• ARMAĞAN 2003 A., Munis Armağan, Devlet Arşivlerinde Tire, Bilkar Bilge Karınca Matbaacılık, İzmir.
• BARKAN 1943, Ömer Lütfi Barkan, XV. ve XVI. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Zirai Ekonominin Hukuki ve Mali Esasları I, İstanbul.
• BARKAN 1963, Ömer Lütfi Barkan, "Çiftlik”, İ.A., C. III, İstanbul, ss.392-93.
• BEYTAŞ 2001, Ayşe Beytaş, XIX. Yüzyıl Ortalarında Birgi Kazasının Sosyal ve Ekonomik Durumu, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayım- lanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir.
• DARLİNG 2019, Linda T. Darling, Gelir Artışı ve Kanuna Uygunluk, Osmanlı İmparatorluğunda Vergi Toplanması ve Maliye Yönetimi, 1560-1660, Çev. Adnan Tonguç, Alfa Yay., İstanbul.
• DOĞRU 1990, Halime, Osmanlı İmparatorluğunda Yaya-Müsellem-Taycı Teşkilatı (XV-XVI. Yüzyıl Sultanönü Sancağı), Eren Yay., İstanbul.
• DURAL 2004, Halil Dural Ödemiş Tarihi, Haz., Sabri Yetkin, Ödemiş Belediyesi Yay., İzmir.
• EMECEN 1992, Feridun Emecen, "Birgi", DİA. C. VI, İstanbul, ss.189-191.
• GENÇOĞLU 2009, Zehra Gençoğlu, XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Birgi Kazası, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın.
• GÖKÇE 2000, Turan Gökçe, “XV.-XVI. Yüzyıllarda Nif Kazası Piyade Teşkilatı ve Yaya Çiftlikleri", Tarih İncelemeleri Dergisi, S. XV, İzmir, s.137-155.
• GÜÇER 1964, Lütfi Güçer, XVI.-XVII. Yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu'nda Hububat Meselesi ve Hububattan Alınan Vergiler, İstanbul Üniversitesi, İktisat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Hitit, Frigya, Lidya, İran, Sasani, Roma, Yunanlılar, Selçuk, Aydınoğulları ve Osmanlı, Birgi, Haz. Rahmi Hüseyin Ünal, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2001.
• İNALCIK 1956, Halil İnalcık, “Beynelmilel Onomastik İlimleri Kongresi, (Salamanca 12-15 Nisan 1955)”, Belleten, XX/78, Ankara, ss.223-228.
• SAHİ 2008, Aslı Sahi, XVI. Ve XVII. Yüzyıllarda Aydın Sancağı’nın Demografik Yapısı (1550 ve 1676 Tarihli Aşiret ve Avârız Defterlerine Göre), Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Aydın.
• ŞAHİN 1979, İlhan Şahin, “Timar Sistemi Hakkında Bir Risale”, İstanbul Üniver- sitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, S. 32, İstanbul, ss.905-935.
• ÜNAL 2001, Hüseyin Rahmi Ünal, Birgi Tarihi Coğrafyası Türk Dönem Anıtları, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.