Öz
XVII. yüzyılda, taşrada doğan denetim ihtiyacı, ayan adı verilen nüfuzlu şahısların yükselişine sebebiyet vermişti. Ayanlar da gerek kendi güvenlikleri gerekse diğer ayanlarla yaşadıkları güç savaşları neticesinde ücretli asker istihdamı yapmışlardı. Bu süreçte en rağbet gören savaşçılardan birisi de Arnavutlar olmuştu. Silah kullanma becerileri ve dayanıklı yapıları onları paşa konaklarında, cephelerde ve bulundukları vilayet mıntıkası dâhilinde önemli bir konuma yükseltmişti. Ancak istihdam dışı kaldıkları zamanlarda ise kolaylıkla dağ yolunu tutmuşlar ve eşkıyalık faaliyetleriyle adlarından sıklıkla söz ettirmişlerdi. Bu çalışmada; Batı Anadolu’da asayişsizlik yaratan Arnavut eşkıyalar ile kolluk kuvvetlerine dâhil olan ancak yine de yarı resmi eşkıyalık sürdüren Arnavut savaşçıların faaliyetler; arşiv kaynakları, dönem gazeteleri ve ikinci elden kaynaklar ışığında ele alınmıştır
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- A- Arşiv Kaynakları
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (B.O.A. / Y.EE.KP., Y.PRK.ASK, Y.PRK.UM., Y.MTV., BEO.)
- Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt ve Denetleme Başkanlığı Arşivi (ATASE. / ORH-VII, No:3219.49/118/09.11.1293). B- Gazeteler Hizmet Köylü
- Manawatu Standart (Yeni Zelanda).
- Milliyet (Ömer Sami Coşar, “Fransız Dışişleri Bakanlığı Arşivindeki Belgelerle Çakırcalı Mehmet Efe”, Milliyet, 6 Haziran 1973-27 Mayıs 1973)
- C- Araştırma ve İnceleme Eserler
- Ahmet Cevdet Paşa1980 , Ma’ruzat, (Yay. Haz: Yusuf Halaçoğlu), Çağrı Yayınları, İstanbul.
- AKDOĞU 2004, Onur Akdoğu, Bir Başkaldırı Öyküsü – Zeybekler (Tarihi-Ezgileri- Dansları), İzmir.
- DRURY 1994, Ian Drury, “The Russo-Turkish War 1877”, Osprey Military Man-At- Arms Series 277, (Ed. Lee Johnson), London.
- ERTAŞ 2009, Mehmet Yaşar, “18. ve 19. Yüzyılda Osmanlı Taşrasında Yasadışılık: Yerel İdarecilerle Eşkıya İlişkileri”, Osmanlı’dan Günümüze Eşkıyalık ve Terör, (Ed. Osman Köse), Samsun İlkadım Belediyesi Yayınları, Samsun.
- GÜNAY 2006, Vehbi Günay, “Batı Anadolu’da Âyânlık Mücadeleleri ve Bergama Voyvodası Sağancalı Veli”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXI/2.
- MCGOVAN 2004, Bruce Mcgovan, “Ayanlık Çağı”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi II 1600-1914, (Ed. Halil İnalcık-Donalt Quataert), Eren Yayıncılık.
- Mehmet Arif Bey 2006, Başımıza Gelenler, 93 Harbinde Anadolu Cephesi-Ruslarla Savaş, (Haz. M. Ertuğrul Düzdağ), İstanbul.
- NAGATA 1997, Yuzo Nagata, Tarihte Âyânlar, Karaosmanoğulları Üzerine Bir İnceleme, Ankara.
- ÖZEL 2012, Oktay Özel, “O İnce Çizgi: Osmanlı Son Dönemi Pratiğinde Eşkıyalıkla Kahramanlık Arasında Salınanlar”, Kebikeç, S. 34.
- ÖZKAYA 1978, Yücel Özkaya, “XVIII. Yüzyılın İlk Yansında Yerli Ailelerin Ayanlıkları Ele Geçirişleri ve Büyük Hanedanlıkların Kuruluşu”, Belleten, XLII/168,
- ULUÇAY 1955, M. Çağatay Uluçay, 18. ve 19. yüzyıllarda Saruhan’da Eşkıyalık ve Halk Hareketleri, Berksoy Basımevi, İstanbul.
- YILDIZ 2009, Gültekin Yıldız, Neferin Adı Yok Zorunlu Askerliğe Geçiş Sürecinde Osmanlı Devleti’nde Siyaset, Ordu ve Toplum (1826-1839), İstanbul.
Öz
XVII. century, the need for control born in the countryside, called ayan had led to the rise of influential people. The ayans had also employed paid soldiers as a result of their own security and the power battles with the other ayans. One of the most sought-after fighters in this process was the Albanians. Their ability to use weapons and their durable structures elevated them to an important position in the pasha mansions, on the facades and within the province of their province. However, when they were out of employment, they easily took the mountain road and made their name frequently with banditry activities. In this study; the activities of the Albanian bandits who created disarray in Western Anatolia and the Albanian fighters involved in law enforcement but still carrying out semi-official bandits; archive sources, periodicals and second hand sources
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- A- Arşiv Kaynakları
- Başbakanlık Osmanlı Arşivi (B.O.A. / Y.EE.KP., Y.PRK.ASK, Y.PRK.UM., Y.MTV., BEO.)
- Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt ve Denetleme Başkanlığı Arşivi (ATASE. / ORH-VII, No:3219.49/118/09.11.1293). B- Gazeteler Hizmet Köylü
- Manawatu Standart (Yeni Zelanda).
- Milliyet (Ömer Sami Coşar, “Fransız Dışişleri Bakanlığı Arşivindeki Belgelerle Çakırcalı Mehmet Efe”, Milliyet, 6 Haziran 1973-27 Mayıs 1973)
- C- Araştırma ve İnceleme Eserler
- Ahmet Cevdet Paşa1980 , Ma’ruzat, (Yay. Haz: Yusuf Halaçoğlu), Çağrı Yayınları, İstanbul.
- AKDOĞU 2004, Onur Akdoğu, Bir Başkaldırı Öyküsü – Zeybekler (Tarihi-Ezgileri- Dansları), İzmir.
- DRURY 1994, Ian Drury, “The Russo-Turkish War 1877”, Osprey Military Man-At- Arms Series 277, (Ed. Lee Johnson), London.
- ERTAŞ 2009, Mehmet Yaşar, “18. ve 19. Yüzyılda Osmanlı Taşrasında Yasadışılık: Yerel İdarecilerle Eşkıya İlişkileri”, Osmanlı’dan Günümüze Eşkıyalık ve Terör, (Ed. Osman Köse), Samsun İlkadım Belediyesi Yayınları, Samsun.
- GÜNAY 2006, Vehbi Günay, “Batı Anadolu’da Âyânlık Mücadeleleri ve Bergama Voyvodası Sağancalı Veli”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXI/2.
- MCGOVAN 2004, Bruce Mcgovan, “Ayanlık Çağı”, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi II 1600-1914, (Ed. Halil İnalcık-Donalt Quataert), Eren Yayıncılık.
- Mehmet Arif Bey 2006, Başımıza Gelenler, 93 Harbinde Anadolu Cephesi-Ruslarla Savaş, (Haz. M. Ertuğrul Düzdağ), İstanbul.
- NAGATA 1997, Yuzo Nagata, Tarihte Âyânlar, Karaosmanoğulları Üzerine Bir İnceleme, Ankara.
- ÖZEL 2012, Oktay Özel, “O İnce Çizgi: Osmanlı Son Dönemi Pratiğinde Eşkıyalıkla Kahramanlık Arasında Salınanlar”, Kebikeç, S. 34.
- ÖZKAYA 1978, Yücel Özkaya, “XVIII. Yüzyılın İlk Yansında Yerli Ailelerin Ayanlıkları Ele Geçirişleri ve Büyük Hanedanlıkların Kuruluşu”, Belleten, XLII/168,
- ULUÇAY 1955, M. Çağatay Uluçay, 18. ve 19. yüzyıllarda Saruhan’da Eşkıyalık ve Halk Hareketleri, Berksoy Basımevi, İstanbul.
- YILDIZ 2009, Gültekin Yıldız, Neferin Adı Yok Zorunlu Askerliğe Geçiş Sürecinde Osmanlı Devleti’nde Siyaset, Ordu ve Toplum (1826-1839), İstanbul.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Haziran 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Sayı: 10 |