XIX. YÜZYIL ORTALARINDA AYDIN’DA OVA VE DAĞ KÖYLERİNİN SOSYO-EKONOMİK YAPISI: ARAPLARKUYUSU VE DANİŞMEND ÖRNEĞİ

Yıl 2019, Sayı: 11, 1 - 32, 01.12.2019

Aysun Sarıbey Haykıran Mehmet Başaran

Öz

Büyük Menderes Havzası’nda yer alan Aydın, tarihin her döneminde önemini koruyan gözde bir yerleşim merkezi olma özelliği göstermektedir. Aydın ve yakın çevresinin tarihine ilişkin çalışmalar her geçen gün artarak devam etmektedir. XIX. yüzyılın ilk yarısına ilişkin Aydın Sancağı üzerine yapılan çalışmalara bakıldığında büyük çoğunluğunun Aydın merkez mahalleleri ve kazalarına ait temettuat defterlerine dayalı sosyo-ekonomik yapıyı ele aldığı görülmektedir. Bunların yanı sıra son dönemde bölgenin demografik yapısını ortaya koymaya yönelik nüfus defterlerine dayalı çalışmalar da yapılmaktadır. Buna karşın XIX. yüzyıl ortalarında Aydın Sancağı’nın merkez köylerine ait nüfus ve temettuat defterleri henüz tam olarak değerlendirilmemiştir. Bu çalışmada, Aydın merkez köylerinin sosyo-ekonomik yapıları üzerine devam eden bir proje kapsamında Aydın Sancağı merkez ova köyleri arasında yer alan Araplarkuyusu, bugünkü ismiyle Kuyulu Köyü ile merkez kazaya bağlı dağ köylerinden Danişmend Köyü’nün nüfus ve temettuat defterleri bağlamında sosyoekonomik yapısı ortaya konulmaya çalışılacaktır

Anahtar Kelimeler

XIX. Yüzyıl, Aydın Sancağı, Araplarkuyusu Karyesi

THE SOCIO-ECONOMIC STRUCTURE OF THE LOWLAND VILLAGES AND THE MOUNTAIN VILLAGES OF AYDIN IN THE MID XIX.TH CENTURY: THE EXAMPLES OF DANİŞMEND AND ARAPLARKUYUSU

Öz

center which maintains its geopolitical importance in every period of history. Because of this studies on Aydın and its near surroundings have been increasing, recently. When the studies on the XIX.th century Aydın are examined, it is obviously seen that the majority of these studies discuss the socio-economic structure of the province based on the temettuat books of Aydın’s central districts and the nearby settlements. In addition to these, recent studies that are generally carried out based upon the population registeries aimed at revealing the demographic structure of the region. However, the population registeries and temettuat books of the central districts of Aydın in the mid of the 19th century have not yet been fully evaluated. In this study, within the scope of an on-going project on the socio-economic structure of Aydın’s central villages such as Araplarkuyusu, which is known as Kuyulu Village today, that is located within the central plain villages of Aydın, and Danişmend, which is one of the mountain villages of the region, will try to be evaluated in the context of the informations that will be gathered from the population registeries and the temettuat books.

Anahtar Kelimeler

XIX. th Century, Sanjak of Aydın, Araplarkuyusu, Danişmend.

Kaynakça

• ML.VRD.d. 01978
• ML.VRD.d. 01979
• NFS.d. 03012
• R. 1307/H. 1308 Tarihli Aydın Vilayet Salnâmesi
• Adıyeke 2000 Nuri Adıyeke, “Temettuat Sayımları ve Bu sayımları Düzenleyen Nizamname Örnekleri”, OTAM Dergisi, Ankara, 2000, Sayı 11, s. 769-823.
• Akgündüz ve Öztürk 2002 Ahmet Akgündüz ve Said Öztürk, Darende Temettuat Defterleri, Cilt:1, İstanbul Araştırma Vakfı Yayınları, İstanbul, 2002.
• Başaran ve Sarıbey Haykıran, 2015 Mehmet Başaran, Aysun Sarıbey Haykıran, “H.1261/M. 1845 Tarihli Nüfus Defterlerine Göre Tire’ye Gelen Müslim ve Gayrimüslimlerin Nitelik ve Nicelikleri”, Turkish Studies, Volume 10/Winter 2015, ss. 149-174.
• Çadırcı 1991 Musa Çadırcı, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, TTK Yayınları, Ankara, 1991.
• Efe 2010 Ayla Efe, “Osmanlı Devleti’inde Mali Sistem Arayışının Getirdiği Yerel Yönetim Uygulamaları: Muhassıllık Örneği”, Tarih Dergisi, Sayı 49 (2009/1), İstanbul, 2010, ss. 59-89.
• Göyünç 1997 Nejat Göyünç, “Hane”, DİA, c. 15, İstanbul 1997, ss. 552-553.
• Güran 1998 Tevfik Güran, “Osmanlı Tarım Ekonomisi, 1840-1910”, 19. Yüzyılda Osmanlı Tarımı Üzerine Araştırmalar, Eren Yayıncılık, İstanbul, 1998.
• http://orsdemirbalkanilkokulu.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/09/01/714693/icer ikler/koyumuzun-tarihcesi_197921.html
• Koçak 2017 Fatma Koçak, Danişment Mahallesi, Efeler Belediyesi Kültür Yayınları, Aydın 2017
• Kurt, 2019 Yılmaz Kurt, “1831 Yılında Antalya İğdir Kazası Nüfusu”, Antalya Kitabı, Antalya’da Türk-İslâm Medeniyetlerinin İzleri, c. 2, Palet Yayınları, Antalya 2019, ss. 86-91.
• Kütükoğlu, 1995 Mübahat S. Kütükoğlu, “Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihi Kaynaklarından Temettü Defterleri”, Belleten, Cilt: LIX, Sayı: 225, 1995, ss. 395-418.
• Öztürk 2003 Said Öztürk, “Türkiye’de Temettuat Çalışmaları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt: 1, Sayı 1, 2003, ss. 287-304.
• Şahin 2013 Harun Şahin, “Osmanlı Vergi Sisteminde Reform ve Temettü’ Vergisi”, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, c. 37, S. 1, Sivas 2013, ss. 45- 57.