XIX. YÜZYILDA EGE BÖLGESİNDE JANDARMANIN EŞKIYA İLE MÜCADELE SORUNSALI

Yıl 2019, Sayı: 11, 33 - 50, 01.12.2019

Okan Cömert

Öz

Eşkıya veya eşkıyalık teması yıllar boyunca sosyal bilimlerin ana konularından birisi olmuştur. Çeşitli bakış açıları veya farklı yaklaşımlar bu sorunsala yeni tanımlar kazandırmıştır. Eşkıyalık meselesini iç güvenlik perspektifinden tanımlamakta bu yaklaşımlardan bir tanesindir. Osmanlı İmparatorluğu içerisinde bir iç güvenlik meselesi olarak eşkıyalığın özellikle Ege bölgesinde 19. yüzyılda ön plana çıktığını görmekteyiz. Taşrada bir iç güvenlik kurumu olan Jandarma teşkilatı bu meseleyi bertaraf etmekte büyük bir mücadele vermiştir. Tam bu noktada bu makalenin amacı, Osmanlı Jandarmasının eşkıyalar ile mücadelesine iklim, fiziki coğrafya ve insan faktörleri temel alınarak yeni bir bakış açısı kazandırmaktır. Bu çerçevede makalede, kısaca 19. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğunun genel bir yapısı çizildikten sonra eşkıya ve eşkıyalık terimlerinin tanımları yapılacaktır. Müteakiben Osmanlı Jandarma teşkilatının eşkıya ile mücadelede benimsediği harekât tarzı ışığında bu mücadelenin zorluklarından bahsedilecektir. Sonuç olarak 19. yüzyılda Ege bölgesinde eşkıya çetelerinin neden giderek çoğaldıklarına ve güçlendiklerine yeni bir açıklama getirilecektir

Anahtar Kelimeler

19. yüzyıl, Eşkıya, Efe, Zeybek, İç Güvenlik, Jandarma, Ege Bölgesi.

IN THE XIXth CENTURY GENDARMERIE’S THE STRUGGLE PROBLEM WITH BANDITIES IN THE AEGEAN REGION

Öz

The theme of bandits or banditry has been one of the main subjects of social sciences over the years. Various perspectives or different approaches have given new definitions to this problem. One of these approaches is to examine this problem from the internal security perspective. As a matter of internal security within the Ottoman Empire, banditry came to the fore especially in the Aegean region in the 19th century. The Gendarmerie, which is an internal security institution in the provinces, has struggled to overcome this issue. At this point, the aim of this article is to give a new perspective to the struggle of the Ottoman Gendarmerie with bandits based on climate, physical geography and human factors. In this context, after briefly drawing a general structure of the 19th century Ottoman Empire, the definitions of bandit and banditry terms will be made. Subsequently, the difficulties of this struggle will be mentioned in the light of the operation style adopted by the Ottoman Gendarmerie in combating the bandits. As a result, a new explanation will be given as to why bandits gangs have increased and strengthened in the Aegean region in the 19th century

Anahtar Kelimeler

19th Century, Bandit, Efe, Zeybek, Internal Security, Gendarmerie, Aegean Region

Kaynakça

• BOA, Y..PRK.DH.., 1-90, H- 12.12.1302.
• BOA, DH.ŞFR., 649-25, R- 22.10.1335.
• BOA, YEE..KP.., 40-3903, H- 29.12.1341.
• BOA, BEO, 3483-261173, H- 10.01.1327.
• BOA, DH.EUM., 23-24, H- 25.12.1335.
• BOA, DH.EUM., 23-24, H- 25.12.1335.
• Avcı, Ali Haydar, Zeybeklik ve Zeybekler Tarihi, Barış Kitap, 2. Baskı, Ankara, 2012.
• Bardakoğlu, Ali, “Eşkıya”, İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. 11, İstanbul, 2013.
• Bey, Ömer Fevzi, Osmanlı Gayrinizamî Harp Doktrini, Hazırlayan: Ali Güneş, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2016.
• Bezci, Bünyamin, “İsyanın Sosyo-Politik Tarihselliği: Eşkıyalar, Chapterizanlar ve Teröristler”, Uluslararası Hukuk ve Politika Dergisi, Cilt 2, No:7, 2005.
• Cengiz, Halil Erdoğan, Enver Paşa’nın Anıları 1881-1908, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 12. Baskı, İstanbul, 2019.
• Cömert, Okan, “19. Yüzyılda Ege Bölgesinde Bir İç Güvenlik Meselesi Olarak Eşkıyalık”, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir, 2019.
• Darkot, Besim, Metin Tuncel, Ege Bölgesi Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul, 1995.
• Demircioğlu, İsmail Hakkı, Ebru Demircioğlu, İnanç Genç, “Jandarma Alay Mektepleri Öğretim Programı”, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Jandarma, Berikan Yayınevi, Ankara, 2018.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara, 1978.
• Ertaş, Mehmet Yaşar, “18. ve 19. Yüzyılda Osmanlı Taşrasında Yasadışılık: Yerel İdarecilerle Eşkıya İlişkileri”, Osmanlı’dan Günümüze Eşkıyalık ve Terör, Ed. Osman Köse, Samsun, Mart 2009.
• Ortaylı, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Timaş Yayınları, 6. Baskı, Osmanlı Tarihi Dizisi, İstanbul, Şubat 2008.
• Oruç, Ethem, Atçalı Kel ve Yağdereli Sinanoğlu Efe, Berfin Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, Mart 2013.
• Özgün, Cihan, “XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Yabancı Sermayeye Tepki: Aydın Sancağı Üzerine Bazı Tespitler”, Tarih Okulu, Sayı IV, Yaz 2009.
• ____________ “Osmanlı Devleti’nde Jandarma Kuvvetlerinin Eşkıya ve Çeteleri Takip Etme Yöntemleri”, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Jandarma, Berikan Yayınevi, Ankara, 2018.
• Quataert, Donald, The Ottoman Empire 1700-1922, Cambridge University Press, New York, 2005.
• Sami, Şemseddin, Kamus-i Türki, İstanbul, 1899.
• Şafak, Ali, “Bağy”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 4, İstanbul, 2013.
• Yetkin, Sabri, Ege’de Eşkıyalar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 3. Baskı, İstanbul, Ağustos 2003.