Paddy Farming in Aydin Sanjak (XVI-XVII. Centuries)

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 21, 1 - 18, 30.12.2024

Bülent Çelik

Öz

Water has been the most important need of the human body throughout history. The healthy functioning of the human body, the continuity of human life and all the developments made by various societies in the past and today could not be achieved without water. Like all political structures in history, water was very important for the Ottomans. The presence of water was very important, especially in places such as mosques and baths, where people's social life took place, and in the houses where people lived. Rice cultivation in the Ottoman geography, especially in the XVIth century. This plant, which absolutely needs water, is also a form of agriculture that provides great profits. Regarding this form of production, the XVIth century was one of the sanjaks with the most productive agricultural areas of the Ottoman geography. Some data about paddy agriculture in the Aydın Sanjak constitute the main subject of our study.

Anahtar Kelimeler

The Ottoman Empire, Sanjak of Aydin, XVI. Century, Paddy, Water

Aydın Sancağında Çeltik Tarımı (XVI-XVII. Yüzyıllar)

Öz

Su, tarih boyunca insan bedeninin en önemli ihtiyaç maddesi olmuştur. İnsan bedeninin sağlıklı çalışmasında, insan hayatının devamlılığında ve bunlara bağlı olarak geçmişte ve günümüzde çeşitli toplumlar tarafından meydana getirilen bütün gelişimler su olmadan başarılamazdı. Tarihteki tüm siyasi yapılar gibi Osmanlılar için de su çok önemliydi. Özellikle halkın sosyal hayatının geçtiği cami, hamam gibi mekânlarla, insanları yaşadığı meskenlerde suyun varlığı çok önemliydi. Osmanlı coğrafyasında çeltik tarımı, özellikle XVI. yüzyıldan itibaren, giderek artan oranlarda üretim artışı göstermiş bir faaliyet haline gelmiştir. Suya mutlak surette ihtiyaç duyan bu nebat, aynı zamanda çok büyük kazançlar sağlayan bir ziraat biçimidir. Bu üretim biçimi ile ilgili olmak üzere, Osmanlı coğrafyasının en verimli tarım alanlarına sahip sancaklarından birisi olan XVI. yüzyıl Aydın Sancağına ait çeltik tarımı ile ilgili bazı veriler, çalışmamızın ana konusunu oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Aydın Sancağı, XVI. Yüzyıl, Çeltik, Su

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• AE.SMMD IV. 68.8043
• TSMA.E. 0892, 0951, 965-22.
• TSMA. d. 02578.0026.00, 3487.
• Tezler ve Yayımlanmış Eserler
• Abdioğlu-Çakır 2021 Hasan Abdioğlu-Baki Çakır, “Osmanlı İmparatorluğunda Çeltik Tarımı ve Muhasebe İşlemleri”, Muhasebe ve Finans Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı 2021, s. 205-224.
• Arıkan 1990 Zeki Arıkan, “XV-XVI. Yüzyıllarda Anadolu’da Çeltik Üretimi”, V. Milletlerarası Türkiye Sosyal ve İktisadi Tarih Kongresi Tebliğler (21-25 Ağustos 1989) içinde, Ankara 1990, s. 477-481.
• Atıl 1999 Esin Atıl, Levni ve Surname Bir Osmanlı Şenliğinin Öyküsü, Koçbank, İstanbul 1999.
• Barkan 1943 Ömer Lütfi Barkan, XV ve XV inci Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Zirai Ekonominin Hukuki ve Mali Esasları Birinci cilt Kanunlar, İstanbul 1943.
• Can 2020 Mustafa Can, “Osmanlı Devleti’nde Eski Bir Türk Geleneği: Çanak Yağması”, Milli Folklor, Yıl 32, c. 16, sa. 125, 2020, s. 150-162.
• Demir 2008 Hüseyin Demir, I. Süleyman Döneminde Aydın Sancağı’nın Demografik Yapısı, T.C. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Aydın 2008.
• Emecen 1993 Feridun M. Emecen, “Çeltik”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 8, İstanbul 1993, s. 265-266.
• Gamal-Eldin 2022 Mohamed Gamal-Eldin, “Foseptikler, Sivrisinekler ve Humma: İsmailiye ve Port Said’de Sıtma Tedbirlerinin Çevresel Bir Tarihi 1869-1910”, İktidar Tohumları Osmanlı Çevre Tarihi Üzerine İncelemeler içinde. Derleyenler: Onur İnal/Yavuz Köse, İletişim Yayınları İstanbul 2022, s. 229-257.
• Genç 2020 Mehmet Genç, “Mukataa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c.31 Ankara 2020, s. 129-132. Gratien 2022 Chris Gratien, “Pirinç Tartışmaları:Meclis-i Mebusan’da Politik Ekoloji”, İktidar Tohumları Osmanlı Çevre Tarihi Üzerine İncelemeler içinde. Derleyenler: Onur İnal/Yavuz Köse, İletişim Yayınları İstanbul 2022, s. 261-293. İnalcık 1982 Halil İnalcık, “Rice Cultivation and the Çeltükci-Reâyâ System in The Ottoman Empire”, Turcica, c. XIV, 1982, Louvain-Paris-Strasbourg, s. 69-141.
• İnalcık 2000 Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi Cilt 1, 1300-1600, Türkçeye Çeviren Halil Berktay, Eren yayıncılık İstanbul 2000.
• İnalcık 2003 Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ (1300-1600), Çeviren: Ruşen Sezer, Yapı Kredi yayınları İstanbul 2003.
• Karademir 2023 Zafer Karademir, Osmanlı Yeni Çağı’nda Tarımsal Gelişim. Ziraat, Hasılat, Ticaret, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2023.
• Karagöz 2004 Mehmet Karagöz, “1193/1779 Senesi Rüsum Defteri’ne Göre Bazarcık-Tatarpazarı’nda Pirinç Üretimi”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, c. 14 sa. 1, 2004, s. 275-299.
• Nalbantoğlu 1975 H. Ünal Nalbantoğlu, “Osmanlı Toplumunda Tarım Teknolojisi, Artı-Ürün ve Kent Ekonomisi”, Türkiye İktisat Tarihi Semineri Metinler/Tartışmalar 8-10 Haziran 1973 içinde, Editörler: Osman Okyar-H. Ünal Nalbantoğlu, Hacettepe Üniversitesi Yayınları Ankara 1975, s. 33-70.
• Öz 2007 Mehmet Öz, “XV-XVI. Yüzyıllar Anadolu’sunda Tarım ve Tarım Ürünleri”, Kebikeç, sa.23, 2007, s. 111-128.