PUBLIC ORDER ISSUES IN ÇİNE DISTRICT IN THE LAST PERIOD OF THE OTTOMAN EMPIRE: INVESTIGATION OF BANDITRY CASES

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 21, 19 - 38, 30.12.2024

Lütfi Budak

Öz

This study on the security issues, especially banditry movements, of the Çine kaza within the Aydın Province during the last period of the Ottoman Empire presents a comprehensive analysis by utilizing archival sources. The study is based on the documents obtained from the Prime Ministry Ottoman Archives, including the Documents of the Directorate of Security-i Umumîye of the Ministry of Internal Affairs (DH.EUM.), the Documents of the Asayiş Kalemi of the Ministry of Security-i Umumiye (DH.EUM.AYŞ.), the Catalog of Mühimme Notebooks (A.{DVNSMHM.d... ), Ali Emiri Fund Sultan Mahmud I Documents (AE.SMHD.I..), Cevdet Tasnifi Zaptiye (C.ZB..), Yıldız Esas Sadrazam Kâmil Paşa Documents (Y.EE.KP..), Yıldız Perakende Documents Military Maruzat (Y.PRK.ASK.).
As a result of this research, which examines the social and economic factors behind the banditry incidents by addressing the public order problems in the region in various dimensions, it is observed that the banditry movements in Çine kaza are directly related to the topographical features, population structure and economic dynamics of the region. The loss of effectiveness of the central administration, irregularities in the tax system, and the influence of the local zeybek culture were found to be the determining factors in the escalation of security problems. In conclusion, the public order problems in the kaza of Çine can be considered as a local manifestation of the structural problems encountered in the late Ottoman provincial organization.
This study sheds light on the multi-layered nature of regional security problems by evaluating banditry incidents in the context of state-society relations. Again, this research offers important insights into the social and administrative structure of the period by addressing the issue within its historical context.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Aydın Province, Çine District, Banditry, Public Order.

OSMANLI’NIN SON DÖNEMİNDE ÇİNE KAZASINDA ASAYİŞ SORUNLARI: EŞKIYALIK VAKALARININ İNCELENMESİ

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde Aydın Vilayeti dahilinde yer alan Çine kazasının güvenlik meseleleri, özellikle de eşkıyalık hareketleri, üzerine yapılan bu araştırmada, arşiv kaynaklarından yararlanılarak kapsamlı bir analiz sunulmaktadır. Çalışma, Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nden temin edilen Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumîye Müdüriyeti Evrakı (DH.EUM.), Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Asayiş Kalemi Evrakı (DH.EUM.AYŞ.), Mühimme Defterleri Kataloğu (A.{DVNSMHM.d...), Ali Emiri Fonu Sultan I. Mahmud Evrakı (AE.SMHD.I..), Cevdet Tasnifi Zaptiye (C..ZB..), Yıldız Esas Sadrazam Kâmil Paşa Evrakı (Y..EE..KP..), Yıldız Perakende Evrakı Askerî Maruzat (Y..PRK.ASK.) belgelerinin incelenmesiyle oluşturulmuştur.
Söz konusu bölgedeki asayiş problemlerini çeşitli boyutlarıyla ele alarak, eşkıyalık vakalarının ardındaki toplumsal ve iktisadi etkenlerin irdelendiği bu araştırma sonucunda, Çine kazasındaki eşkıyalık hareketlerinin bölgenin topografik özellikleri, nüfus yapısı ve ekonomik dinamikleriyle doğrudan bağlantılı olduğu gözlemlenmiştir. Merkezi idarenin etkinliğini yitirmesi, vergi sistemindeki düzensizlikler ve yöresel zeybek kültürünün tesiri, güvenlik sorunlarının tırmanmasında belirleyici unsurlar olarak tespit edilmiştir. Sonuç olarak, Çine kazasında yaşanan asayiş sorunları, Osmanlı taşra teşkilatlanmasının geç döneminde karşılaştığı yapısal sorunların yerel düzeydeki tezahürü olarak değerlendirilebilir.
Bu çalışma, bahsi geçen dönemdeki eşkıyalık olaylarını devlet-toplum ilişkileri bağlamında değerlendirerek, bölgesel güvenlik sorunlarının çok katmanlı yapısına ışık tutmaktadır. Yine bu araştırma, konuyu tarihsel bağlamı içerisinde ele alarak, dönemin sosyal ve idari yapısına dair önemli çıkarımlar sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Aydın Vilayeti, Çine Kazası, Eşkıyalık, Asayiş.

Kaynakça

• BOA, A.{DVNSMHM.d...,3/1029, 3/1030. BOA, DH.EUM.AYŞ., 6/38.
• BOA, DH.EUM.3.Şb., 15/92.
• BOA, AE.SMHD.I.., 18/1072.
• BOA, C..ZB.., 22/1068.
• BOA, Y..EE..KP.., 28/2731.
• BOA, DH.EUM.6.Şb., 48/12, 32/43. BOA, A.}MKT.MHM., 62/49.
• BOA, Y..PRK.ASK., 160/7.
• Osman Nuri Akbulut, Evliya Çelebiye Göre Güneybatı Anadolu (Aydın, Denizli, Muğla), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Muğla: 2008.
• Himmet Akın, Aydınoğulları Tarihi Hakkında Bir Araştırma, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1968.
• Uğur Avcı, XIX. Yüzyılda Çine Kazasının Demografik Yapısı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Aydın: 2017.
• Barkan, Ö. L. (2020). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler”. İstilâ Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri [Nüfus ve İskân Meselelerine Dair Toplu Çalışmalar], Haz. Yahya Kemal Taştan, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 147-337.
• Lütfi Budak, XIX. Yüzyıl Ortalarında Çine Kazası, Aydın: Aydın Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, 2018.
• Beğlü Eke, “Bir Sosyal Sınıf Belirleyicisi Olarak Meslek Faktörü”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası (Prof. Dr. S. F. Ülgener’e Armağan), C. 43, (1987), 377-401.
• Feridun Emecen, “Aydın”. C. 4, DİA, İstanbul, 1991, 235-237.
• EFeridun Emecen, İlk Osmanlılar ve Batı Anadolu Beylikler Dünyası, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2003.
• Mehmet Yaşar Ertaş, ve Hacer Kılıçaslan, “Rodos’un Fetih Günlüğü Kanuni Sultan Süleyman’ın Rodos Seferi Rûznâmesi”. Akademik İncelemeler Dergisi, C. 12, S. 1 (2017), 1-36.
• Asaf Gökbel, ve Hikmet Şölen, Aydın İli Tarihi, İstanbul: Ahmed İhsan Basımevi, 1936.
• Yusuf Halaçoğlu, XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlı Devlet Teşkilâtı ve Sosyal Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
• Kemal Ramazan Haykıran, “Aydın’da Bir Ahîlik Merkezi Olarak Eski Çine ve Ahmed Gazi Külliyesi”. YeniFikir, Y. 10, S. 22 (Temmuz 2019), 45-54.
• Enver Ziya Karal, Osmanlı İmparatorluğu’nda İlk Nüfus Sayımı 1831, Ankara: Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü, 1997.
• Kemal H. Karpat, Osmanlı Nüfusu, 1830-1914. Çev. Bahar Tırnakçı, İstanbul: Timaş Yayınları, 2010. Mete 2004 Zekai Mete, “Menteşe”. C. 29, DİA, Ankara, 2004, 150-152.
• Olcay Pullukçuoğlu Yapucu, “Hayatın Değiştiği Yerde Bakkallık”, Turkish Studies – International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Vol. 8/7 (Summer 2013), 519-535.
• Lütfi E. Ressamoğlu, Ege Rehberi Aydın İli. İzmir: İhsan Gümüşayak Matbaası, 1952.
• Muhammed Sarı, Birinci Dünya Savaşı’nda Batı Anadolu’da Rusların Casusluk ve Çetecilik Faaliyetleri, History Studies, Vol. 7 (1), 2015, 175-189.
• İbrahim Tavukçu, İstanbul Basınında Büyük Kabine (21 Temmuz 1912-23 Ocak 1913), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: 2012.
• Mehmet Temel, “Kuvayı Millîye Döneminde Milas- Bodrum’da Eşkıyalık ve Çetecilik”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 27, 2010, 403-421.
• İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Büyük Osmanlı Tarihi. C. 2, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999.
• Hakan Yaşar, II. Meşrutiyet’in İlanından Yunan İşgaline Batı Anadolu’da Eşkıyalık (1908-1913), (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara: 2015.
• hmet Yiğit, XVI. Yüzyıl Menteşe Livası Vakıfları (338 Numaralı Mufassal Evkâf Defteri H. 970/M. 1562), Ankara: Barış Platin Kitabevi.
• Paul Wittek, Menteşe Beyliği 13-15 inci Asırda Garbî Küçük Asya Tarihine Ait Tetkik. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1986.
• https://www.atasozlerianlamlari.com/Harf/O-16/Atasozu/osmanli- tavsani-arabayla-avlar/