2001-2006 YILLARI ARASINDA TÜRKİYE'DE POPÜLER KİTAP VE TELEVİZYON DİZİSİ TEMALARININ YAZILI, SÖZLÜ VE GÖRSEL KÜLTÜR BAĞLAMINDA ANALİZİ

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 108 - 123, 01.05.2023

Evren Bayramlı

Öz

Bu çalışmada, toplumsal öznenin yapılandırılmasındaki etkisi ve önemi nedeniyle sözlü, yazılı ve ikincil sözlü kültür olarak da yorumlanan görsel kültürün özellikleri sınıflandırılmış, bu bağlamda Türkiye’de 2001-2006 yılları arasında yayınlanmış televizyon dizisi ve kitapların tematik analizi yapılmıştır. Türkiye’de 2001-2006 yılları arasında yaşanan ‘dizi patlaması’, günümüz görsel kültürünü ve bugünün orta yaş neslini anlayabilmek için önemli işaretler taşımaktadır. Derinlemesine incelendiğinde, televizyon etkisinde gelişen bu kültürün, sözlü ve yazılı kültüre ait öğeleri yeni kültür endüstrileri bağlamında değerlendirip tükettiği fark edilmektedir.
Çalışma sonucunda sözlü kültür insanı için eğitim ve etiket sahibi olmanın bir sınıf atlama unsuru olduğu ancak görsel kültür insanı için bu konuların aynı değeri ifade etmediği görülmüştür. Kendisi asosyalleşme sürecinde olan ‘izleyici’, sözlü ve yazılı kültür değerlerinin senaryo gereği birkaç dakika içerisinde elde edilip kaybedildiğini izlerken, bu değerlerle ilgili ödül-bedel ilişkisini kuramamakta, süreç ve emeğin olmadığı sanal bir dünyada kısa süreli tatminler yaşamaktadır. Bu eğlence temelli yaşam, mizah anlayışını da temelden değiştirmiştir. Sözlü kültürde mizah, bir düşündürme yöntemi, yazılı kültürde muhalefetin bir unsuru olarak kullanılmıştır. Televizyonda ise başlarda, yazılı basından transfer edilen ve esinlenilen taşlamalar, eleştirel programlar zamanla ortadan kalkmış, mizahın düşündüren yönü unutulmuş ve düşünmeye fırsat vermeyen, hızlı zaman akışı olan eylem güldürüsü, durum güldürüsü gibi program türleri ortaya çıkmıştır. Çalışma sonucunda ayrıca görsel kültürün özellikleri artık yalnızca televizyonda değil, yazılı kültür ürünlerinde de bulunduğu tespit edilmiştir. Popüler hale gelmiş kitap ve romanlarda da görselliğin çarpıttığı kavramların benzer bağlam ve içerikle işlendiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sözlü Kültür, Yazılı Kültür, Görsel Kültür, Toplumsal Değişim, Televizyon Dizileri

ANALYSIS OF THE THEMES OF POLULAR BOOKS AND TV SERIES PUBLISHED IN TURKEY BETWEEN 2001-2006 WITHIN THE CONTEXT OF WRITTEN, ORAL AND VISUAL CULTURE

Öz

Kaynakça

• Adorno, T. W. (2007). Kültür Endüstrisi Kültür Yönetimi. İletişim Yayınları.
• Akmerdem, Z. F. (2005). Between Desire and Truth: The Narrative Resolution of Modern-Traditional Dichotomy in Asmalı Konak. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Algül, H. (Yöneten). (2004). Avrupa Yakası (1. Sezon) [Dizi Film].
• Ali, S. (2008). Kürk Mantolu Madonna. Yapı Kredi Yayınları.
• Arslan, U. T. (2005). Bu Kâbuslar Neden Cemil? Yeşilçam'da Erkeklik ve Mazlumluk. Metis Yayınları.
• Aziz, A. (1982). Toplumsallaşma ve Kitlesel İletişim. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi ve Basım-Yayın Yüksek Okulu Basımevi.
• Bayat, F. (2006). Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. Ötüken Neşriyat.
• Boratav, P. N. (2006). Nasreddin Hoca. Kırmızı Yayınları.
• Burton, G. (1995). Görünenden Fazlası: Medya Analizlerine Giriş. Alan Yayıncılık.
• Çetin, Z. (1993). Ergil Kültür Ortamında Televizyon Dizileri ve Kadın. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Çoban, B. (2006). Kadife Karanlık 2. Su Yayınları. Çobankent, Y. (2002, Ekim 19). Tüm Kanallarda Dizisi Var Ama Bu Hangi Güneydoğu? Hürriyet Cumartesi, s. 4.
• DİE. (1996). Türkiye Nüfusu 1023-1994 Demografi Yapısı ve Gelişimi 21. Yüzyıl Ortasına Kadar Projeksiyonlar. DİE Yay. No: 1839.
• Dilde Özgürlükçüler Dil Zaptiyelerine Karşı. (2004, 11 12). Hürriyet Gazetesi Kelebek Eki, s. 100. Ekranlarda ATV Rüzgârı Esiyor. (2002, Ocak 22). Sabah Arşiv: http://arsiv.sabah.com.tr/2002/01/22/o22.html adresinden alındı
• Erol, G. (2007). Medya Üzerine Çalışmalar. Beta Basım Yayın.
• Groombridge, B. (1976). Televizyon ve Toplum. İstanbul Reklam Yayınları.
• Güney, A. (10, Kasım, Aralık, Ocak). Resmi Milliyetçilikten Popüler Milliyetçiliğe Geçiş: 1960 Sonrası Türk Sineması Üzerine Siyasal Bir Deneme. Doğu Batı Üç Aylık Düşünce Dergisi, s. 209-215.
• Hançerlioğlu, O. (1973). Felsefe Sözlüğü. Remzi Kitabevi.
• Hatırnaz, B. (2007). Reyting Gerçeği, Televizyon İzleme Ölçümleri ve Program Planlaması. Nobel Yayınları.
• Hayati Tüfekçioğlu, A. Serdar Saçan. (2003). Mafya Dizilerinin Gençlik Üzerindeki Etkisi. İstanbul Valiliği İstanbul Emniyet Müdürlüğü Organize Suçlar Şube Müdürlüğü.
• Hızlan, D. (2003, Ocak 29). Köy Romancıları Yoksul Kaldı, Dizi Senaristleri Zengin Oldu. Hürriyet Gazetesi, s. 2.
• İlhan, A. (2004). Hangi Seks? İş Bankası Kültür Yayınları.
• İlhan, A. (2004). Yanlış Kadınlar, Yanlış Erkekler. İş Bankası Kültür Yayınları.
• Işık, N. E. (4, Mayıs Haziran Temmuz). Kültürel Bir Kimlik Olarak Delikanlılığın Yükselişi. Doğu Batı Üç Aylık Düşünce Dergisi. (2003). İzleyici Ölçümleri, Yuvarlak Masa Toplantısı. Başbakanlık Basımevi. 6 24, 2003 tarihinde alındı
• Jon Stratton, Ien Ang. (2006). Spectacular Exploding Family. Media Studies - A Reader (s. 611). içinde New York University Press.
• Kipke, M. D. (Dü.). (1999). Adolescent Development and the Biology of Puberty: Summary of a Workshop on New Research. National Research Council (US) and Institute of Medicine (US) Forum on Adolescence. National Academies Press.
• Koçak, O. K. (2003). Sözlü Kültürden Yazılı Kültüre Anlatı Geleneği ve Popüler Bir mit Olarak Polisiye Roman. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Köse, H. (2006). Medyatik Parodigma. Yirmidört Yayınevi.
• Küçük, M. (2005). Medya, İktidar, İdeoloji. Bilim ve Sanat Yayınları. Manfred Buhr, Alfred Kosing. (1999). Bilimsel Felsefe Sözlüğü. Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. Bilim ve Sanat Yayınları.
• Metin Sözen, Uğur Tanyeli. (2007). Sanat Kavramları ve Terimleri Sözlüğü. Remzi Kitabevi.
• Ong, W. J. (2003). Sözlü ve Yazılı Kültür. Metis Yayınları.
• Oskay, Ü. (1999). Yıkanmak İstemeyen Çocuklar Olalım. Yapı Kredi Yayınları.
• Sanders, B. (1999). Öküzün A'sı. Ayrıntı Yayınları.
• Sartori, G. (2006). Görmenin İktidarı. Karakutu Yayınları.
• Sayın, A. (2005). Türk Sinemasında Edebiyat Uyarlamaları ve Bu Uyarlamaların Toplumsal Yapıyla Etkileşimi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Sennett, R. (1996). Kamusal İnsanın Çöküşü. Ayrıntı Yayınları.
• Sınav, O. (Yöneten). (1. Sezon). Kurtlar Vadisi [Dizi Film].
• Sınav, O. (Yöneten). (2. Sezon). Kurtlar Vadisi [Dizi Film].
• Sınav, O. (Yöneten). (3. Sezon). Kurtlar Vadisi [Dizi Film].
• Taşkıran, N. Ö. (2007). Zihinlerimize Düşen bir Kadın İmgesi Aliye Bir Televizyon Dizisi Çözümlemi. Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Tunalı, D. (2006). Batıdan Doğuya Hollywood'dan Yeşilçam'a Melodram. Turmaks Yayıncılık.
• Türkoğlu, N. (2004). İletişim Bilimlerinden Kültürel Çalışmalara Toplumsal İletişim, Tanımlar, Kavramlar, Tartışmalar. Babil Yayınları.
• Ulaş, S. E. (2002). Felsefe Sözlüğü. Bilim ve Sanat Yayınları.
• Zıllıoğlu, M. (1996). İletişim Nedir? Cem Yayınevi. ([e-mail]), E. B. (2007, 12 25). Talep Üzerine Hazırlanan Çok Satanlar Listesi. (B. A. ([e-mail]), Röportaj Yapan) 12 25, 2007 tarihinde alındı ([e-mail]), E. B. (2008, 1 2). Çok İzlenenler. (T. G. ([e-mail]), Röportaj Yapan)
• Türkiye Yayıncılar Birliği. (25 Aralık 2007). http://www.turkyaybir.org.tr/index.asp?sayfa=yayincilar&dil=tr&kategori=1&altkategori=3