HALKIN ETNOGRAFİSİNİN ZOONİMLERDE İFADESİ

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 2, 308 - 312, 29.12.2017

Sevinc Esedova

https://doi.org/10.21733/ibad.2095

Öz

Azerbaycan dilçiliyinde
zoonimler yeterince geniş, kapsamlı sistematik tadkikat obyekti olmamış, fakat
ara-sıra bazı makaleler yazılmıştır. Dilimizin zooloji sisteminde tarihen köpek ve
at adlarının daha çok işlendiyi tesbit edilmişdir. Ayrıca  araştırmacılar bu durumu söz konusu
hayvanların eski dönemde totem olarak kabul edilmesi ile; bazen halkın ekonomik faaliyetleri ile, bazen
de kumandanların, başkanların savaş aracı olarak tarihsel kendi özel atının
olması ile izah etmişlerdir. Böyle zooleksemlere çeşitli tarihi dönemlere ait
sonsuz sayıda örnekler gösterilebilir. Öncə kutsal kitabımız olan
"Kur'an-i Kerim"den aldığımız örneklerin dikkata sunulması doğru
olar. Örneğin; Hz. Muhammed Peygamber'in bindigi ve çok sevdigi hayvanlar olmuştur. Bu hayvanlardan biri olan Düldül Mukavkıs'ın Peygamber Efendimize
hediye etdilyi ilk katır idi. Ona bazen Es-Sehba, bazen Düldül söylemişlerdir.Hz.
Muhammed Peygamber'in birkaç atı olmuş ve O, atları çok sevmiştir. Kaynaklarda,
Resulullah (s.a.v.) 'ın en çok sevdiği atlar, doru renkli, burnunda beyazlık
olan, hızla koşan, insanın ögrettiklerini çabuk öğrenen, ayağının sağ tarafında
beyaz benekleri olan atlar olmuştur". Dini kaynaklarda rastladığımız
zoonimler kendisinde böyle bir fikri içeriyor ki, bu isimler diğer isimlerden
daha eski bir tarihe sahiptir. Mekalede 
degerlendirilecek olan folklor örnekleri de şu fikri ispat
etmekdedir.İlk örnekleri ise emek şarkıları, masallar, destanlar, hikmetli
sözleri vb.- dır. Hayvanat alemi ile ilgili inançlar Azerbaycan'ın bütün
bölgelerinde tarihsel olmuş ve bugün de vardır. İnsanlar arasında baykuşların
yalnızca  yıkıntılarda yaşadığına,
uğursuzluk getirdigine dair bir inanış vardır. Baykuşlar hayatlarının böyük bir
kısmını gece geçirirler ve dolayısıyla insanların gözüne çok az görünürler. Bu
nedenle, onların bazı bahçelere gelmesi, alışılmadığımız sesler çıkarması
insanları vahimeye  düşürmüş, neticede
"baykuş gibi ulamaq" ifadesi oluşmuştur.

Anahtar Kelimeler

hayvan, kuş, balık, inanç, ekonomik, etnografik

Kaynakça

• X