XVII. YÜZYIL ÜÇ BESTEKÂRININ ALTI ÂYİN-İ ŞERÎFİNİN MÜZİKÂL ANALİZİ

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 1, 79 - 90, 31.08.2018

Sinem Özdemir Şirin Karadeniz Güney Neşe Yeşim Altınel Çoban

https://doi.org/10.21733/ibad.2168

Cited By: 1

Öz

Osmanlı
Devleti’nin devlet ve toplum düzeninde karşılaştığı tüm olumsuzluklara rağmen;
XVII. yüzyıl mûsikî tarihi bakımından en önemli ve zevkli devirlerden birini
teşkil eder. Gerek
mûsikî eserleri örneklerinin form, makam, usûl, bestekâr, güfte yazarı ve çalgı
bilgileriyle nota   yazısına   geçirilmesi ve günümüze   ulaşmasına imkan vermesi özelliğiyle kaleme
alınması, gerek  enderûn, mehterhâne,
nevbethâne mevlevîhâne gibi dinî ve dindışı mûsikînin  eğitimi ve meşkinin gerçekleştirildiği
mekanlardaki çeşitlilik ve paralelinde zengin form, makam, melodi yelpazesi
ve  gerekse Hâfız Post, Kutb-i nâyi Osman
Dede, Buhûrîzâde Mustafa Itrî, Köçek Derviş Mustafa Dede gibi Türk mûsikîsinin  büyük bestekârlarının varlığı ve onların
eşsiz sanatlı ve dinî dindışı mûsikî eser örnekleri XVII. yüzyılı mûsikî
kültürü ve tarihi açısından paha biçilemez kılmıştır. Bu
yüzyılda özellikle dinî mûsikî formlarından ilahi, tevşîh, temcîd, na’t, mi’râciyye,
salâ ve âyin-i şerîf gibi türlerden dinî mûsikînin temel taşları olan çok
değerli eserler bestelenmiştir. Bu
çalışmada, bestekârı bilinen ilk mevlevi âyîni olma özelliği taşıyan Derviş
Kûçek Mustafa Dede’nin Bayati makamındaki âyin-i şerîfi, Nâyi Osman Dede’nin
Uşşak, Rast, Çargâh ve Hicaz makamlarındaki âyin-i şerîfleri ve Buhûrîzâde
Mustafa Itrî’nin Segâh makamındaki âyin-i şerîfi müzikal analiz yöntemleri ile
analiz edilecek ve elde edilen veriler neticesinde bu döneme âyin besteciliği
ve makamsal açıdan ışık tutmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

17.yüzyıl, Mevlevî, Âyin-i Şerîf, Analiz

MUSICAL ANALYSIS OF SIX ÂYÎN-I ŞERÎF OF THE THREE COMPOSERS OF XVII. CENTURY

Öz

XVII.
century constitutes one of the most important and delightful periods in terms
of classical music history despite all the hitches faced by the Ottoman State
in the state and society. The
writing of the samples of musical works in the musical notes together with
their information on their form, makam, usûl, composer, lyricist and musical
instruments, allowing them to come until today, and the diversity of places
such as enderun, mehterhane, nevbethane mevlevihane, where religious and
nonreligious musical education and exercise were performed, and in parallel to
this the rich range of form, makam and melody as well as the existence of great
composers of the Turkish classical music such as Hafiz Post, Kutb-i nayi Osman
Dede, Buhûrîzâde Mustafa Itrî, Kûçek Derviş Mustafa Dede and unique examples of
their artistic, religious and nonreligious musical works made the XVII. century
invaluable in terms of musical culture and history. In
that century, invaluable works were set to music, which consist the
fundemantals of religious music, particularly from religious musical forms such
as divine music, tevşih, temcid, naat, miraciyye, sala and âyîn-i   şerîf. In
this study, âyîn-i   şerîf    of Kûçek Derviş Mustafa Dede in Bayati
makam, which is the first mevlevi ritual whose composer is known, âyîn-i   şerîf  
s of Nayi Osman Dede in Uşşak, Rast, Çargâh and Hicâz makams as well as
âyîn-i   şerîf    of Buhûrîzâde Mustafa Itrî in Segâh makam
will be analyzed with musical analysis methods, and by virtue of the results to
be obtained, it will be tried to shed light on this period in terms of ritual's
composing and makam.

Anahtar Kelimeler

17th century, Mevlevi, Âyîn-i Şerîf (the ritual of Sufis), Analysis

Kaynakça

• AYANGİL, Ruhi (2002), “XVII. Yüzyılda Türk Mûsikîsi”, Genel Türk Tarihi Ansiklopedisi, Cilt. 7, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 43-58.
• ÇEVİKOĞLU, Timuçin (2008), Döndükçe Gönülde Aşk Tazelenir, Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Konya.
• KARADENİZ, Şirin (2013), “Mevlevi Âyinlerinin Kompozisyon Açısından İncelenmesi”, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• TURA, Yalçın (1983), “Dînî Türk Mûsıkîsi Ders Notları”, Yayınlanmamış Ders Notları, İstanbul.
• (1934), “Mevlevî Âyinleri”, Türk Mûsikîsi Klasiklerinden, İstanbul Konservatuarı Neşriyatı, Haşım Matbaası, İstanbul.