TÜRKİYE’DEKİ HABER AJANSLARININ ÇERÇEVELEME PRATİKLERİ ÜZERİNE BİR VAK’A ANALİZİ: İMAMOĞLU ÖRNEĞİ

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 3, 303 - 333, 28.09.2025

Selahattin Bölükbaşı

Öz

Dijital dönüşüm, medya sistemlerinde içerik üretiminden bilgi dolaşımına kadar tüm süreçleri yeniden yapılandıran, görünürlük politikalarını ve habercilik normlarını kökten değiştiren bir paradigmadır. Haberin seçimi ve sunumu, olayların nesnel gerçekliğinden çok; medya aktörlerinin, kurumsal dinamiklerin ve toplumsal bağlamın belirlediği söylemsel pratiklerle şekillenmektedir. Bilginin toplumsal gerçekliği; onu üreten kurumların, taşıyan teknolojilerin ve dolaşıma sokan aktörlerin kesişiminde sürekli olarak yeniden tanımlanmaktadır. Haberin üretimi, seçimi ve dolaşıma sokulması süreçlerini anlamlandırmada eşik bekçiliği kuramı, bu süreci kavramsallaştırmada işlevsel bir kuramsal çerçeve sunmaktadır. Geleneksel haber yapım modelleri, filtreleme mekanizmalarıyla açıklanırken, dijitalleşmeyle birlikte bu yapıların çok katmanlı bir biçimde dönüşüme uğradığı gözlemlenmektedir. Özellikle ajans haberciliği; içerik üretimi ve haberin dolaşımı üzerindeki belirleyici rolünü sürdürmektedir. Ancak bu işlev, dijital çağın dinamikleri doğrultusunda biçimsel ve işlevsel olarak sürekli bir dönüşüm göstermektedir. Bu bağlamda, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu hakkında verilen tutuklanma kararına ilişkin haberlerin; Anadolu Ajansı (AA), Demirören Haber Ajansı (DHA), İhlas Haber Ajansı (İHA) ve Anka Haber Ajansı (ANKA) tarafından nasıl çerçevelendiği analiz edilmiştir. Araştırmada Robert Entman’ın çerçeveleme kuramı temel alınmış; haber metinleri dört temel işlev doğrultusunda çözümlenmiştir. Buna ek olarak, John B. Thompson’un temsil kuramı esas alınarak haber görselleri analiz edilmiş; metinsel ve görsel öğelerin birlikte kurduğu söylemsel yapı ortaya konmuştur. Böylece ajansların olaylara ilişkin inşa ettikleri anlam çerçeveleri karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Analiz sonuçlarına göre AA, tutuklama kararını teknik bir dille sunarak olayın siyasi yönünü arka plana atmıştır. DHA, resmi sürece odaklansa da temsil düzeyinde siyasal bir ton ima etmiştir. İHA, sert ve suçlayıcı bir çerçeve kurarken ANKA ise eleştirel bir yaklaşım benimseyerek haberi muhalif bir söylemle yapılandırmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dijitalleşme , Eşik Bekçiliği , Ajans Haberciliği , Çerçeveleme Analizi , AA , DHA , İHA , ANKA.

Kaynakça

• Anadolu Ajansı (AA). (2017, Kasım 10). Büyük Önder Atatürk’ü Anıyoruz. https://www.aa.com.tr/tr/pg/foto-galeri/anadolu-ajansi-arsivinden-ataturk/0?utm_source=chatgpt.com
• Anadolu Ajansı (AA). (2021, Nisan 5). AA’nın Temelini Atan İki İsim: Halide Edip Adıvar ve Yunus Nadi Abalıoğlu. https://www.aa.com.tr/tr/kurumsal-haberler/aanin-temelini-atan-iki-isim-halide-edip-adivar-ve-yunus-nadi-abalioglu/2198353
• Anadolu Ajansı (AA). (2025, Mart 24). İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu, Yolsuzluk Soruşturması Kapsamında Tutuklandı. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/ibb-baskani-ekrem-imamoglu-yolsuzluk-sorusturmasi-kapsaminda-tutuklandi/3517679?utm_source=chatgpt.com
• Anka Haber Ajansı (ANKA). (2025, Mart 23). Ekrem İmamoğlu Medya A.Ş. Soruşturması Kapsamında Tutuklandı.https://ankahaber.net/haber/detay/ekrem_imamoglu_medya_as_sorusturmasi_kapsaminda_tutuklandi_228632
• Anka Haber Ajansı (ANKA). (2025, Mayıs 24). Tarihçe. https://ankahaber.net/Tarihce
• Agence France-Press (AFP). (2025, Mayıs 6). About AFP. https://www.afp.com/en/agency/about/about-us
• Associated Press (AP). (2025, Mayıs 6). About Us. https://www.ap.org/about/
• Allcott, H., & Gentzkow, M. (2017). Social Media and Fake News in the 2016 Election. Journal of Economic Perspectives, 31(2), 211-236.
• Bengi, S. H. (2019). Anadolu Ajansı Örneği. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 6(3), 789-814.
• Boyd-Barrett, O. (2008). News Agencies in the Era of the Internet. Media Asia, 35(3), 163-169. https://doi.org/10.1080/01296612.2008.11726880
• Bloomberg. (2025, Mayıs, 06). About Bloomberg. https://www.bloomberg.com/company/
• Bruns, A. (2007). Produsage: Towards a Broader Framework for User-Led Content Creation. Creativity & Cognition 6, Washington DC.
• Bruns. A. (2018). Gatewatching and News Curation: Journalism, Social Media and the Public Sphere. Peter Long.
• Cumhuriyet Halk Partisi (CHP). (2025, Haziran 28). İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu: Özgeçmişi. https://chp.org.tr/ozgecmis/ekrem-imamoglu
• Çakır, A. (2023). Haber Ajanslarının Oluşumu ve Osmanlı Devleti’ne Girişine Dair Tarihsel Bir Okuma. E. Güven & İ. Kılınç (Ed.), Yeni Çağda Dönüşen Gazetecilik: Gazetecilikte Yeni Yaklaşımlar, İçinde. Eğitim Yayınevi.
• Çokluk, N. (Ed.). (2021). Atatürk ve Kitle İletişimi. Der yayınları.
• Doğan, C. S. (2022). Enformasyonel Kapitalizm, Veri ve Gazetecilik: Türkiye’de Dijital Kullanıcı Verilerinin Haber Sitelerinde Kullanımı. Yayınlanmış Doktora Tezi. Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı.
• Demirören Haber Ajansı (DHA). (2022, Haziran 21). Türkiye’nin Lider, Avrupa’nın 4. Büyük Medya Organizasyonu. https://www.demiroren.com.tr/faaliyet-alanlari/medya/haber-ajansi/
• Demirören Haber Ajansı (DHA). (2022, Mayıs 6). Osmanlı’nın İlk Telsiz-Telgraf İstasyonunun 116 Yıllık Fotoğrafları Ortaya Çıktı. https://www.dha.com.tr/gundem/osmanlinin-ilk-telsiz-telgraf-istasyonunun-116-yillik-fotograflari-ortaya-cikti-2092550
• Demirören Haber Ajansı (DHA). (2025, Mart 23). İmamoğlu’na “Terör ve Yolsuzluk” Soruşturmasında Tutuklama Talebi; Mahkemeye Sevk Yazıları Ortaya Çıktı. https://www.dha.com.tr/gundem/imamogluna-teror-ve-yolsuzluk-sorusturmasinda-tutuklama-talebi-mahkemeye-sevk-yazilari-ortaya-cikti-2606015
• Deutsche Presse-Aguntur (DPA). (2025, Mayıs 6). About Us. https://www.dpa.com/en/about-dpa
• Encyclopaedia Britanicca. (2024, Mayıs 5). Thomson Reuters Corporation. https://www.britannica.com/topic/Thomson-Reuters
• Entman, R. M. (1993). Framing: Toward Clarification of a Fractured Paradigm. Journal of Communication, 43(4), 51-58. Doi: https://doi.org/10.1111/j.1460-2466.1993.tb01304.x
• Entman, R. M. (2004). Projections of Power: Framing News, Public Opinon and U.S. Foreing Policy. University of Chicago Press.
• Fuchs, C. (2014). Social Media: A Critical Introduction. Sage Publications.
• Galtung, J., & Ruge, M. H. (1965). The Structure of Foreign News. Journal of Peace Research, 2(1), 64–91.
• Giddens, A. (2012). Sosyoloji. (Ed. Güzel, C.). Kırmızı Yayınları.
• Gitlin, T. (1982). The Whole World is Watching: Mass Media in the Making and Unmaking of the New Left. University of California Press.
• Goffman, E. (1974). Frame Analysis: An Assay on the Organization of Experience. Northeastern University Press.
• Güngör, N. (2010). Cumhuriyet Döneminde İletişim Kurumlar, Politikalar. Siyasal Kitabevi.
• Güngör, N. (2020). İletişim: Kuramlar ve Yaklaşımlar. Siyasal Kitabevi.
• Güngör, N. (2021). İletişime Giriş. Siyasal Kitabevi
• Griessner, C. (2013). News Agencies and Social Media: A Relationship with a Future? Austria Press Agency. Hariman, R., & Lucaites, J. L. (2007). No Caption Needed: Iconic Photographs, Public Culture and Liberal Democracy. The University of Chicago Press.
• Harcup, T., & O’Neill, D. (2001). What’s news? Galtung and Ruge revisited. Journalism Studies, 2(2), 261-280. Doi: 10.1080/14616700118449
• Harcup, T., & O’Neill, D. (2017) What is News? News Values Revisited (again). Journalism Studies, 18:12, 1470-1488, Doi: 10.1080/1461670X.2016.1150193
• İhlas Haber Ajansı (İHA). (2025 Haziran 22). Hakkımızda https://www.ihlashaberajansi.com.tr/kurumsal/hakkimizda/#:~:text=T%C3%BCrkiye'nin%20g%C3%B6r%C3%BCnt%C3%BCl%C3%BC%20haber%20servisi,ile%2081%20ilde%20hizmet%20vermektedir.
• İhlas Haber Ajansı (İHA). (2025, Mart 23). İBB’deki Yolsuzluk ve Terör Soruşturması: Ekrem İmamoğlu Tutuklandı. https://www.iha.com.tr/haber-ibbdeki-yolsuzluk-ve-teror-sorusturmasi-ekrem-imamoglu-tutuklandi-1190973
• Iyengar, S. (1996). Framing Responsibility for Political Issues. The Annals of the Amerikan Academy of Political and Social Science, 546(1), 59-70. https://doi.org/10.1177/0002716296546001006
• Karasar, N. (2020). Bilimsel Araştırma Yöntemi Kavramlar İlkeler Teknikler. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Lakoff, G. (2004). Don’t Think of Elephant! Know Your Values and Frame the Debate. Chelsea Green Publishing.
• Lewis, P. L. (2018). Wired Ottomans: A Sociotechnical History of Telegraph and the Modern Ottoman Empire 1855-1911. Yayımlanmış Doktora Tezi. University of California.
• Mattelart, A. (2000). Networking the World 1794-2000 (Çeviri: L. Carey-Libbrecht & J. A. Cohen,). University of Minnesota Press.
• Napoli, P. M. (2022). Social Media and the Public Interest: Governance of News Platforms in the Realm of Individual and Algoritmic Gatekeepers. Media and Communication, 10(1), 216-226.
• Papacharissi, Z. (2015). Affective Publics: Sentiment, Technology and Politics. Oxford University Press.
• Sütçü, S. S. (2014). Yeni Medya ve Enformasyona Özgürce Ulaşma Bağlamında Gazetecinin Bilişimciye Dönüşümü. Yeni Türkiye Yayıncılık. 924-928.
• Telegrafnoe Agentstvo Sovetskogo Soyuza (TASS). (2024, Mayıs 5). About TASS. https://tass.com/today
• Tekeli, S. (2005). Atatürk ve Anadolu Ajansı. Anadolu Ajansı Yayınları.
• Thompson, J.B. (2005). Political Scandal: Power and Visibility in the Media Age. Polity Press.
• Thomson, T. J. (2019). To See and Be Seen: The environments, Interactions and Identities Behind News Images. Rowman & Littlefield.
• Thomson Reuters. (2024, Mayıs 4). Trust Principles. https://www.thomsonreuters.com/en/about-us/trust-principles
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Wardle, C., & Derakshan, H. (2017). Information Disorder: Toward on Interdisciplinary Framework for Research and Policymaking. Council of Europe.