ENGELLİLERİN KENT İÇİNDEKİ MOBİLİTESİ: KADIKÖY VE ÜSKÜDAR İLÇELERİNDE ERİŞİLEBİLİRLİK ÇALIŞMALARI

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 81 - 94, 30.08.2020

Abdulkadir Dicle Tuncer Toprak

Öz

Engelli bireyler fiziksel, sosyal, ekonomik, kültürel açıdan dezavantajlı duruma geçmiş halde bu toplumda yaşamaktadırlar. Engelli bireyler ya da başka bir deyişle dezavantajlı bireyler bizim gibi avantajlı sayılan bireyler gibi doğuştan gelen insan ve toplumda birey olmanın gerekliliklerinden olan ulaşım hakkı, seyahat hakkı ve kamu hizmetlerine erişme hakkı gibi haklara sahiptirler. Engelli bireylerin bu hakları kullanması için gerekirse mekânsal tasarımlarda gidilmesi kaçınılmazdır. Bu mekânsal tasarımlarda amacına ulaşması için minimum ölçülerde ulusal ve uluslararası standartlara dayanması zorunluluğu vardır. Bu tasarımları yaparak engelli bireylerin sosyal açıdan hayata katılımlarını artırmak devletin vatandaşlarına karşı sorumluluklarındandır. Bu çalışmada engellilik ve erişebilirlik kavramları düzleminde dünya, Türkiye ve İstanbul Metropoliten alanı’nda yaşayan niceliksel değerleri ve yasal haklarının tarihsel gelişimi üzerinde durulmuş olup; kent içi toplu ulaşım sistemlerinde engellilerin erişebilirliğine yönelik tasarım ilkeleri kapsamında İstanbul’un prestijli ulaşım projelerinden olan Marmaray Hattı ,Üsküdar –Çekmeköy Metro Hatları ayrıca Kadıköy-Pendik Yht (16Y) ve Pendik- Üsküdar (16A) Otobüs Hatları ele alınarak toplu ulaşım sistemlerinde engellilerin erişebilirliğine yönelik yapılan düzenlemelerin eksik standartlara uygun olup olmadığı tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Dezavantajlı Bireyler, Erişebilirlik, Mekansal Tasarım, Marmaray

Kaynakça

• Akbulut, F., Demirel A., (2016), Kentsel Ulaşım Hizmetlerinin Planlanması ve Yönetiminde Sürdürülebilir Politika Önerileri. İİBF Dergisi, Sayı:11 (Kastamonu Üniversitesi, KASTAMONU), 336-355
• Akçay,S., (2016) Erişebilirlik,Beyoğlu İlçesi Erişebilirlik Örneği(Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşir Üniversitesi, İSTANBUL)
• Arat,Y., Sayar G., (2017), İmaj Yapı Tasarımında Evrensel Tasarım İlkelerinin Rolü; Konya Bilim Merkezi Örneği. Mühendislik Bilimleri Ve Tasarım Dergisi,Özel Sayı:11 (Necmettin Erbakan Üniversitesi, KONYA), 145155
• Aygün, E., Korkut, A., ve Kiper, T. (2018). Engelli Bireyler İçin Kentsel Dış Mekanlara Erişilebilirliğin İncelenmesi: Tekirdağ Örneği. Artium, 6(2), 20-32.
• Connell, B. R., Jones, M., Mace, R., Mueller, J., Mullick, A., Ostroff, E., and Vanderheiden, G. 1996. Development and validation of principles of universal design. Proceedings of the Rehabilitative Engineering and Assistive Technology Society of North America, 96, 435-437.
• Demirkol Ş ve Zengin, B. (2009). Turizm İşletmeleri. İçinde,“Seyahat İşletmeleri, 47-89.
• Deniz, T., (2016), Türkiye’de Ulaşım Sektöründe Yaşana Değişimler Ve Mevcut Durum, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 36, 135-156
• Dostoğlu, N., Şahin, E., & Taneli, Y. (2009). Evrensel Tasarım: Tanımlar, Hedefler, İlkeler, Tasarıma Kapsayıcı Yaklaşım-Herkes için Tasarım. Mimarlık dergisi, 347.
• Engelliler Hakkında Kanun (2005/01/07) Resmi Gazete(Sayı:25868). Erişim adresi: (https://kms.kaysis.gov.tr/Home/kurum/24304011) Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü (2011), Yerel Yönetimler için Ulaşılabilirlik Temel Bilgiler El Kitabı (4. Baskı), Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Engelliler İçin Evrensel Standartlar Kılavuzu. DEB Akreditasyon Merkezi, İstanbul. Erişim Adresi: https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/9260/mod_resource/content/0/engelliler-icin-evrensel-standartlarkilavuzu.pdf (27.04.2020).
• Enginöz, E.B. (2015). Herkes İçin Tasarım: Erişilebilir Mimarlık. Mimarlık Dergisi, (381), 48-52.
• Genç, Y., (2015). Engellilerin Sosyal Sorunları ve Beklentileri (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İSTANBUL).
• Hacıhasanoğlu, I. (2003). Evrensel tasarım. Tasarım+ Kuram dergisi, 2(3), 93-101.
• Karabulut, F.Y. ve Helvacı, C. (2017). Büyük Şehirlerde Ulaşım Sistemleri ve Sorunları: İzmir İli Özelindeki Sorunlara Çözüm Önerileri. Planlama Dergisi, 27(3), 215-221
• Sosyal Hizmetler Hakkında Kanun. (1983/27/05) Resmi Gazete (Sayı:18059) Erişim adresi (https://kms.kaysis.gov.tr/Home/kurum/24304011#) T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı (2010). Ulaşılabilirlik Stratejisi ve Ulusal Eylem Planı (20102011)." TC Resmi Gazete 27757 (2010).
• Tiyek, R., Eryiğit, B. H., & Baş, E. (2016). Engellilerin erişilebilirlik sorunu ve TSE standartları çerçevesinde bir araştırma. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(2), 225-261.
• Tuğcu, B.İ. (2016). Bilgi teknolojilerindeki gelişmelerin iş yaşamı koşulları üzerindeki etkileri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• TS 9111/ Kasım 2011. Engelliler ve Hareket Kısıtlılığı Bulunan Kişiler İçin Binalarda Ulaşılabilirlik Gerekleri. Erişim: http://hissedilebiliryuzeyler.com/pdf/tse9111.pdf (15.05.2020) 93
• A. Dicle ve T. Toprak Engellilerin Kent İçindeki Mobilitesi TS No:12576, Kabul Tarihi: 08.04.1999, 1999. Türk Standartları Enstitüsü (TSE), Şehir İçi Yollar –Özürlü ve Yaşlılar İçin Sokak, Cadde, Meydan ve Yollarda Yapısal Önlemler ve İşaretlemelerin Tasarım Kuralları