A Singer Jāriya (Slave Woman) Who Was Influential on Caliph Yazīd II: Hubāba

Yıl 2024, , 1 - 33, 15.06.2024

Nadir Karakuş

https://doi.org/10.62297/idrak.1422632

Öz

Despite being one of the shortest rulers in Islamic history, the Umayyads were the state that reached the widest borders. This important state, which managed to spread from near Paris to the borders of China, collapsed after about ninety years due to some negativities and weakness in administration. Although there have been many studies on the decline of the Umayyads, ranging from the tribal tribalism to the politics of the mawālīs, there has been no noteworthy study on how their penchant for entertainment and debauchery led to the collapse of the state. We have attempted to address this issue through Hubābah, a singer concubine, and in this process, we have tried to discuss the negative effects of the Umayyad caliph Yazid II’s fondness for Hubābah on the collapse of the state. Within the scope of the article, it is also tried to evaluate how his decisions that he would be on the path of ‘Umar II came to naught in a short time because of a singing woman. These events, which attracted the attention of not only Western sources but also our classical works, were prepared based on the aforementioned line and made some remarkable inferences. These findings have shown us that the deep influence of the singer Hubāba on Yazīd II paved the way for the collapse of the state. The subject of this study also aims to shed light on the political and cultural events of this period, and some events have been tried to be discussed in this direction.

Anahtar Kelimeler

History of Islam, Umayyads, Yazīd II, Hubābah, Collapse

Halife II. Yezid Üzerinde Etkin Bir Şarkıcı Cariye: Hubâbe

Öz

İslâm tarihinin en kısa süren iktidarlarından birisi olmasına rağmen en geniş sınırlara ulaşan devlet, Emevîler olmuştur. Paris yakınlarından Çin hudutlarına kadar yayılmayı başaran bu önemli devlet, bazı olumsuzluklar ve yönetim zafiyeti sebebiyle yaklaşık doksan yıl sonra, sona ererek yıkılmıştır. Emevîlerin inkırazı ile ilgili kabile asabiyetinden mevâlî politikasına kadar pek çok konuda araştırma yapılmasına rağmen, onların eğlence ve sefahata olan meyillerinin devletin yıkılmasına sebep olduğuna dair kayda değer bir çalışma olmamıştır. Bu konu, şarkıcı bir cariye olan Hubâbe üzerinden ele alarak makalemiz oluşturulmaya çalışılmış, bu süreçte Emevî halifesi II. Yezid’in Hubâbe’ye olan düşkünlüğünün devletin inkırazına yaptığı olumsuzluklar ele alınmaya çalışılmıştır. Onun Ömer b. Abdülaziz’in yolunda olacağına dair aldığı kararların şarkıcı bir kadın yüzünden nasıl kısa bir sürede boşa çıktığı da makalenin kapsamı içerisinde değerlendirilmeye çalışılmıştır. Sadece batılı kaynakların değil klasik eserlerimizin de oldukça ilgisini çeken bu olaylar, bahsedilen çizgi esas alınarak hazırlanmış ve bazı dikkat çekici çıkarımlarda bulunmuştur. Bu bulgular da bize şarkıcı Hubâbe’nin II. Yezîd üzerindeki derin etkisinin devletin yıkılışına zemin hazırladığını göstermiştir. Ele alınmaya çalışılan konu, bu dönemin siyasi ve kültürel olaylarına da ışık tutmayı gaye dinmiş, bu doğrultuda bazı olaylar da ele alınmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi, Emevîler, II. Yezîd, Hubâbe, Çöküş

Kaynakça

• Aycan, İrfan. “Musikî”. Emevîler Dönemi Bilim, Kültür ve Sanat Hayatı. ed. İrfan Aycan. 155-200. Ankara: Otto Yayınları, 2017.
• Barthold, V. Moğol İstilâsına Kadar Türkistan. nşr. Hakkı Dursun Yıldız. Ankara: TTK Yayınları, 1990.
• Belâzurî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ. Ensâbu’l-Eşrâf. thk. Süheyl Zekkâr-Riyâd Ziriklî. Mısır: Dâru’l-Meârif, 1959.
• Brockelmann, Carl. “İbn Süreyc”. İslam Ansiklopedisi. 5/824-825. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. Câmiu’s-Sahîh. thk. Muhammed Zuheyr b. Nâsırunnâsır. Beyrut: Dâru Tavki‘n-Necât, 1422/2001.
• Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb. el-Beyân ve’t-Tebyîn. thk. Abdüsselam Muhammed Harun. Mısır: Mektebetü'l-Hanci, 1975.
• Câhız. et-Tâc fi Ahlâki’l-Mulûk. thk. Ahmed Zeki Paşa. Kahire: Matbaatü’l-Emîra, 1914.
• Clarke, L. “Elegy (Marthiya) on Husayn: Arabic and Persian”. al-Serat 12 (1986), 13-28.
• Dayf, Şevki. el-Fen ve’l- Mezahib fi’ş-Şi’iri’l-Arab. Kahire: Daru’l-Mearif, ts.
• Demircan, Adnan. “İbn Teymiyye’ye Göre Yezîd b. Muâviye’nin Durumu”. Harran Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 2 (1996), 129-147.
• Dîneverî, Ebû Hanîfe. Ahbâru’t-Tıvâl. thk. Abdülmun’îm Âmir. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî, 1960.
• Doğan, Yusuf. “Emevîler Döneminde Mizahı Etkileyen Faktörler”. İstem 4/8 (2006), 209-236.
• Dûrî, Abdülazîz. The Rise of Historical Writing among the Arabs. çev. Lawrence Conrad. Princeton: Princeton University Press, 1983.
• Ebü’l-Fidâ. el-Yevâkît ve’d-Darb fî Târih-i Haleb. b.y.: y.y., ts.
• el-Askalânî, İbn Hacer. el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe. thk. Âdil Ahmed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• el-Iş, Yûsuf. ed-Devletü’l-Ümeviyye. Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1985.
• el-Kurtubî, İbn Abdilber. el-İstîâb fî Ma’rifeti’l-Ashâb. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. Beyrut: Dâru’l-Ceyl, 1412/1992.
• Farmer, Henri George. A History of Arabian Music. London: Luzac Publishing, 1929.
• Gibb, Hamilton A. R. “Arab-Byzantine Relations under the Umayyad Caliphate”. Dumbarton Oaks Papers 12 (1958, 219-233.
• Grant, Michael. Roma’dan Bizans’a. çev. Z. Zühre İlkgelen. İstanbul: Homer Kitabevi Yayınları, 2000.
• Halife b. Hayyât. Târîhu Halife b. Hayyât. thk. Ekrem Ziya el-Ömerî. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1397.
• Hitti, Philip K. Arap Tarihinin Mimarları. çev. Ali Zengin. İstanbul: Risale Yayınları, 1995.
• Hitti, Philip K. History of the Arabs. London: Macmillan Publishing, 1984.
• Hodgson, Marshall G. S. “İslâmî Muhalefet, 692-750”. İslâm’ın Serüveni. çev. Metin Karabaşoğlu. 1/189-230. İstanbul: İz Yayınları, 1993.
• İbn Abdilhakem, Ebû Muhammed Abdullah. Sîretü Ömer b. Abdülazîz. çev. Mustafa Gerçekçioğlu . Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2022.
• İbn Abdürabbih, Ebû Ömer Şihâbüddîn Ahmed. el-İkdü’l-Ferîd. thk. Abdülmecid er-Ruhaynî. Beyrut. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1404/1983.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kāsım Alî b. el-Hasen. Tarîhu Dımaşk. thk. Amr b. Ğarâme el-Amrî. Kahire: Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• İbn Haldun, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed. Kitâbü’l-İber ve Dîvânu Mübtede’ ve’l-Haber fî Tarîhi’l-Arab ve’l-Berber ve Âsirihim min Zevi’ş-Şe’ni’l-Ekber. thk. Halil Şahâde. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1408/1985. İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed. Vefeyâtü’l-A’yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zaman. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru Sadr, 1900-1904.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl. el-Bidâye ve’n-Nihâye. thk. Abdullah et-Türkî. b.y., Dâru Hicr, 1418/1997.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh. eş-Şi’r ve’ş-Şuarâ. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1423.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh. Kitâbü Uyûni’l-Ahbâr. Kahire: y.y, 1343-49/1925-30.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed. Muhtasar-ı Târih-i Dımaşk. thk. Ruveyha en-Nahhâs vd. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1402/1984.
• İbn Sâ’d, Ebû Abdillah Muhammed. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410/1990.
• İbn Tağrîberdî, Ebü’l-Mehâsin Cemâlüddîn Yûsuf. en-Nücûmu’z-Zâhire fî Mülûk Mısr ve’l-Kahire. nşr. M. Hüseyin Şemseddin Beyrut: Vezâretü’s-Sekâfe ve’l-İrşâd, 1992.
• İbnü’l-Adîm, Ebü’l-Kāsım Kemâlüddîn Ömer. Buğyetü’t-Taleb fî Târîhi Haleb. thk. Süheyl Zekkâr. by: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbnü’l-Adîm, Ebü’l-Kāsım Kemâlüddîn Ömer. Zübdetü’l-Haleb fî Târîhi Haleb. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1996.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân. el-Muntazam fî Tarihi’l-Mülûk ve’l-Ümem. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ-Mustafa Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1412/1992.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed. el-Kâmil fi’t-Tarih. thk. Ömer Abdüsselâm et-Tedmûrî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1417/1997.
• İbnu'l-Kelbî, Ebu'l-Munẑir Hişâm b. Muḥammed el-Kelbî. Nesebu Meʿad ve'l-Yemeni'l-Kebîr. nşr. Nâcî Ḥasen. ʿÂlemu'l-Kutub, Mektebetu'n-Nahḍa, 1408/1988.
• İsfahânî, Ebü’l-Ferec Ali b. Hüseyin. Kitâbü’l-Egānî. thk. İhsan Abbas vd. Beyrut: Dâru Sâdır, 1429/2008.
• Kalkaşendî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed. Subhu’l-A’şâ fî Sınaâti’l-İnşâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, ts.
• Karakuş, Nadir. Bir İhtilalcinin Anatomisi. İstanbul: Neva Yayınları, 2017.
• Kehhâle, Ömer Rızâ. Alâmü’n-Nisâ fî Âlemeyi’l-Arab ve’l-İslâm. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1404/1984.
• Kılıç, Mustafa. “İslâm Kültür Tarihinde Mûsikî: Başlangıçtan Emevîlerin Sonuna Kadar”. Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 31 (1989), 399-454.
• Kılıç, Ünal. “Kabile Asabiyeti Bakımından Yezîd b. Abdülmelik’in Hilafeti”. C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/1 (2010), 51-69.
• Kılıç, Ünal. “Yezîd II”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/515-516. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Mes’ûdî, Ebü’l-Hasen Alî b. el-Hüseyn. Mürûcu’z-Zeheb. thk., M. Muhyiddin Abdülhamid. Beyrut: Mektebetü'l-İslamiyye, 1988.
• Nevevî, Yahyâ b. Şeref. Tehzîbü’l-Esmâ ve’l-Lugāt. nşr. F. Wüstenfeld. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts. Nüveyrî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Abdilvehhâb. Nihâyetü’l-Ereb fî Fünûni’l-Edeb. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Vesâik, 1423.
• Ostrogorsky, Georg. Bizans Devleti Tarihi. çev. Fikret Işıltan. Ankara: TTK Yayınları, 2019.
• Prokopius. Bizans’ın Gizli Tarihi, çev. Orhan Duru (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2001.
• Savaş, Rıza. “Emevîler Devri Eğlence Hayatından Kesitler ve Dönemin Bazı Kadın Şarkıcıları”. İstem 4/8 (2006), 51-61.
• Sıbt İbnü’l-Acemî. Kunûzü’z-Zeheb fî Târîh-i Haleb. Halep: Dâru’l-Kalem, 1417.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî. Mir’âtü’z-Zamân fî Tevârîhi’l-A’yân. thk. Muhammed Berekât vd. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2013.
• Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân. Tarihu’l-Hulefa. Beyrut: Dâru Sadr, 1997.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk (Târîhu’t-Taberî). Beyrut: Dâru’t-Turâs, 1387.
• Ukaylî, Ömer b. Süleyman. “Vak’atü’l-Harre fî ahdi Yezîd b. Muâviye”. Mecelletü Külliyyeti’l-Âdâb 13/1 (Riyad 1986), 159-189.
• Vasiliev, A. A. Bizans İmparatorluğu Tarihi. çev. Arif Müfit Mansel (Ankara: Maarif Matbaası Yayınları, 1943.
• Watt, W. Montgomery. İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri. çev. Ethem Ruhi Fığlalı. İstanbul: Sarkaç Yayınları, 1998.
• Welhausen, Julius. Arap Devleti ve Sukutu. çev. Fikret Işıltan. Ankara: AÜ İlâhiyat Fakültesi Yayınları, 1963.
• Ya’kûbî. Tarihu’l-Ya’kûbî. thk. Abdülemir Mühennâ. Beyrut: Dâru Sâdır, 1993.
• Yâkût el-Hamevî. Mu’cemü’l-Büldân. thk. Ferîd Abdülazîz el-Cündî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410/1990.
• Yâkût el-Hamevî. Mu’cemü’l-Üdebâ: İrşâdü’l-Erîb ilâ Ma’rifeti’l-Edîb. thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1414/1993.
• Zehebî. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. thk. Şuayb el-Arnaûd. b.y., Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.
• Zeydan, Corci. İslâm Uygarlıkları Tarihi. çev. Nejdet Gök. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.