İmam Mâtürîdî’nin Ulûhiyet Bağlamında Yahudi Teolojisine İlişkin Eleştirileri

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 95 - 122, 15.06.2021

Recep Önal

Öz

İslâm dininde Allah’ın birliği, “tevhid” olarak tanımlanmıştır. Bu doğrultuda Kur’an’da Yahudilerin tevhide aykırı anlayışları benimseyip bu inançtan saptıklarına dikkat çekilmiştir. Kur’an’ın bu yaklaşımı, Müslümanların Yahudi inançlarına olan bakış açılarının temelini oluşturmuştur. Müslümanlar ile Yahudiler arasında yaşanan teolojik tartışmalarda Müslümanların, eleştirdikleri konuların başında ise Yahudilerin ulûhiyet anlayışları gelmektedir. Bu eleştirilerin temel hareket noktası İslam’daki Allah tasavvurudur. Çünkü Kur’an’da hiçbir şeyin Allah’ın dengi ve benzeri olamayacağı, beşerî vasıflarla nitelendirilemeyeceği açıkça belirtilmiştir (İhlâs 112/4). İmam Mâtürîdî’nin (ö. 333/944) Yahudilik eleştirisinin merkezinde de bu ayetler bulunmaktadır. Mâtürîdî’ye göre beşeriyetin ilk dini, tevhid dinidir. Ancak bu dine inanan topluluklar çeşitli sebeplerle tevhid inancını bozmuşlardır. Bu inancı bozanların arasında Yahudiler de bulunmaktadır. Bunun en önemli göstergesi de Yahudilerin antropomorfik Tanrı anlayışlarıdır. Buna göre Yahudilik, öz itibariyle ilahî bir din iken zamanla tahrif edilerek bu özden uzaklaşmıştır. Bu bakımdan Allah, bozulan ilahî dinleri aslına döndürmek için peygamberler göndermiştir. Bütün peygamberler, insanları sadece Allah’ı birlemeye ve ibadeti sadece O’na has kılmaya çağırmışlardır. Bu inancı aslına uygun şekilde koruyan tek din ise İslam’dır. Bu nedenle Mâtürîdî, dinlerini tahrif eden Yahudileri tenkid edip, ulûhiyet anlayışlarındaki sapmalarını ispata çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler

İslam, Yahudilik, Ulûhiyet, Tevhid, Mâtürîdî

Critique Of Imam Māturīdī On Jewısh Theology In The Context Of The Divinity

Öz

Allah’s unity in the Islam is defined as “monotheistic”. In this respect, the perception of God of Jews was criticized in the Qurʾān that they perceive which are contrary to the monotheism. This approach of the Qurʾān is the basis of Muslims’ views on Jewish beliefs. That is, in the theological debates between Muslims and Jews, the divinity understanding of Judaism which is contrary to Muslim’s divinity understanding, is the topic that is criticized most by the Muslims. The main point of these criticisms is the perception of Allah in Islam. Because it is clearly stated in the Qurʾān that nothing is equal to Him. These verses are also at the centre of Judaism criticism of Māturīdī. According to Māturīdī, the first religion of humanity is the religion of tawhid. However, some communities that were the followers of this belief distorted the belief of monotheism for various reasons. Among these distorters are Jews. Māturīdī criticized the Jews who distorted monotheism belief their God and he tried to prove deviations in the perception of divinity of Jews.

Anahtar Kelimeler

Islam, Judaism, Divinity, Tawhīd, Māturīdī

Kaynakça

• Adam, Baki. Yahudi Kaynaklarına Göre Tevrat. İstanbul: Pınar Yay., 2002.
• Adam, Baki. Yahudilik ve Hıristiyanlık Açısından Kur’an’ın Tartışmalı Konuları. İstanbul: Pınar Yay., 2011.
• Adam, Baki. “Müslümanların Yahudilere Yönelttiği Teolojik Eleştiriler”, Dinler Tarihi Araştırmaları. 4 (2004): 103-118.
• Armstrong, Karen. Tanrının Tarihi. çev. Oktay Özel vd., Ankara: Ayraç Yay., 2008.
• Aydın, Fuat. Dinleri Tarihinde Okumak. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2007.
• Aydın, Fuat. “Bir Sessizliğin ya da Yhvh’nin Tarihi”. Usûl 2 (2004): 103-128.
• Behiy, Muhammed. İslam Düşüncesinin İlahi Yönü. çev. Sabri Hizmetli, İstanbul: Fecr Yay., 1992.
• Besalel, Yusuf. Yahudilik Ansiklopedisi. İstanbul: Gözlem Yay., 2002.
• Demirci, Kürşat. Dinler Tarihinin Meseleleri. İstanbul: İnsan Yay., 2002.
• Demirci, Muhsin. Kur’an’ın Temel Konuları. İstanbul: İFAV Yay., 2000.
• Firestone, Reuven. Yahudiliği Anlamak: İbrahim’in Çocukları. çev. Çağlayan Erendağ vd., İstanbul: Gözlem Yay., 2004.
• Gündüz, Şinasi. Din ve İnanç Sözlüğü. Konya: Vadi Yay., 1998.
• Güner, Osman. Resulullah’ın Ehl-i Kitap’la Münasebetleri. Ankara: Fecr Yay., 1997.
• Gürkan, Salime Leyla. Yahudilik. İstanbul: İSAM Yay., 2008.
• Işık, Hidayet. Âmirî’ye Göre İslam ve Öteki Dinler. İstanbul: İz Yay., 2006.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer. Hadislerle Kur’an-ı Kerim Tefsiri. çev. B. Karlığa vd., İstanbul: Çağrı Yay., 2002.
• İbn Meymûn, Ebû İmrân Mûsâ b. Ubeydillâh el-Kurtubî el-İsrâîlî. Delâletü’l-Hâirîn. nşr. Hüseyin Atay, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1974.
• Kaufman, Francine vd. “Yahudi Kaynaklarına Göre Yahudilik”, Din Fenomeni. haz. Mehmet Aydın, Konya: Din Bilimleri Yay., 2000, s. 262-283.
• Kurt, Ali Osman. Erken Dönem Yahudi Tarihi: Yahudiliğin Mimarı Ezrâ. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yay., 2007.
• Kutluay, Yaşar. İslam ve Yahudi Mezhepleri. İstanbul: Anka Yay., 2004.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Mahmûd. Kitâbü’t-Tevhîd Tercümesi. çev. Bekir Topaloğlu, Ankara: İSAM Yay., 2009.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Mahmûd. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. ed. Bekir Topaloğlu vd., İstanbul: Dâru’l-Mizân, 2004-2010.
• Önal, Recep. Ebû Mansûr el-Mâtürîdî’ye Göre İslam Dışı Dinler. Bursa: Emin Yayınları, 2013.
• Önal, Recep. “Mâtürîdî’nin Yahudilerle Polemiği: Tahrif Bağlamında Kutsal Kitap İnançlarına Yönelik Eleştirileri”, İslami Araştırmalar. 27/3 (2016): 333-352.
• Shahak, İsrael. Yahudi Tarihi Yahudi Dini. çev. A. Emin Dağ, İstanbul: Anka Yay., 2004.
• Taşpınar, İsmâil. Duvarın Öteki Yüzü. İstanbul: Gaye Kitapevi, 2003.
• Topaloğlu, Bekir. Te’vîlâtul-Kur’an’dan Tercümeler. İstanbul: Acar Matbaacılık, 2003.
• Tunçbilek, H. Hüseyin. “İslâm’ın Dışındaki Monoteist Düşünce ve İnançlarda Ulûhiyet Anlayışı”, MARİFE 3/1 (Bahar 2003): 119-140.
• Wolfson, H. Austtryn. Kelâm Felsefeleri. çev. Kasım Turhan, İstanbul: Kitapevi, 2001.