Teorik ve Pratik Yönleriyle Mechûl Râvi

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 41 - 86, 15.06.2022

Nurullah Kağıt

Öz

Râvinin adâletine yönelik bir kusur olarak görülen cehâletü’r-râvî, râvinin hadis rivâyetinde meşhûr olmaması ve bu nedenle adâlet durumunun mechûliyet arz etmesidir. Bu vasıftaki bir râvi mechûl olarak anılmış ve rivâyetinin hükmü hususunda farklı görüşler ileri sürülmüştür. Bu çalışmada meselenin teknik boyutu ele alınarak, muhaddisler ve Hanefî usûlcülere göre mechûl râvînin kavramsal çerçevesi ve rivâyetinin hükmü tespît edilmiş ve İbn Hacer’in Takrîbu’t-Tehzîb adlı eseri özelinde Kütüb-i sitte’deki mechûl râvilere dair yapılan bir istatistik çalışmasının sonuçları kısa değerlendirmesiyle birlikte aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cehâletü’r-râvî, Mechûl râvî, Mestûr, Mechûlü’l-ayn, Mechûlü’l-hâl

Kaynakça

• Ahmed Muhammed Şâkir. el-Bâ‘isü’l-hasîs şerhu İhtisâri ulûmi’l-hadîs. nşr. Fâzıl Mahmud. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1432/20011.
• Ahmed Naim. Hadis Usûlü. İstanbul: Ravza Yayınları, 2009 (Tecrid-i sarih tercümesi mukaddimesi).
• Ahsîkesî, Hüsâmüddîn Muhammed b. Muhammed b. Ömer. Muntehabü’l-Hüsâmî (en-Nâmî adlı şerhi ile birlikte). Pâkistan: Mektebetü’l-Büşrâ, 1433/2012.
• Ali el-Kârî. Şerhu şerhi Nuhbeti’l-Fiker. nşr. Muhammed Nizar Temîm, Heysem Nizar Temîm. Beyrut: Dâru’l-Erkam, ts.
• Âşıkkutlu, Emin. “Meçhul”. DİA, 28. cilt. İstanbul, 2003. Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü, İstanbul: İFAV, 2013.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mesûd b. Muhammed el-Ferrâ. et-Tehzîb fî fıkhi’l-İmâm eş-Sâfiî. nşr. Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Ali Muhammed Muavvad. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997.
• Bikâ`î, Burhâneddîn İbrahim b. Ömer. en-Nüketü’l-vefiyye bi mâ fî şerhi’l-Elfiyye. nşr. Mâhir Yasin el-Fahl. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1428/2007.
• Buhârî, Alâüddîn Abdülazîz b. Ahmed. Keşfu’l-esrâr ‘an Usûli Fahri’l-İslâm el-Pezdevî. nşr. Abdullah Mahmud Muhammed Ömer. 4 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997.
• Cessâs, Ahmed b. Ali er-Râzî. el-Fusûl fi’l-Usûl. nşr. Uceyl Câsim en-Neşemî. 4 cilt. Kuveyt: 1414/1994.
• Cezâirî, Tâhir b. Sâlih b. Ahmed. Tevcîhu’n-nazar ilâ usûli’l-eser. nşr. Abdulfettâh Ebû Gudde. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1430/2009.
• Cüveynî, Ebu’l-Me‘âlî Abdülmelik b. Abdullah b. Yusuf. el-Burhân fî usûli’l-fıkh. nşr. Abdülazîm ed-Dîb. 2 cilt. Katar: 1399.
• Dârekutnî, Ali b. Ömer. Sünenü’d-Dârekutnî. nşr. Şuayb Arnavut v.d. 6 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1424/2004.
• Debûsî, Ebû Zeyd Ubeydulah b. Ömer. Takvîmü’l-edille fî usûli’l-fıkh. nşr. Halîl Muhyiddîn el-Meys. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421/2001.
• Ebû Gudde, Abdülfettah. Hamsü resâil fî ulûmi’l-hadîs. Beyrut: Dâru’l-Beşâir, 1431/2010.
• Emîr es-San‘ânî. Tavzîhu’l-efkâr li me‘ânî tenkîhi’l-enzâr. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. 2 cilt. Medine: el-Mektebetü’s-Selefiyye, ts.
• Eren, Mehmet. Hadis İlminde Ricâl Bilgisi ve Kaynakları. İstanbul: İSAM, 2012.
• Gavrî, Seyyid Abdülmâcid. ʻİlmu’r-Ricâl: Taʻrîfuhû ve kütübühû. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1433/2012.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali b. Sâbit. el-Kifâye fî ma‘rifeti usûli ilmi’r- rivâye. nşr. Ebû İshak İbrahim ed-Dimyâtî. 2 cilt. Kâhire: Dâru’l-Hüdâ, 1423/2003.
• Irâkî, Zeynüddîn Abdurrahîm b. el-Hüseyin. et-Takyîd ve’l-Îzâh şerhu Mukaddimeti İbni’s-Salâh. nşr. Muhammed Rağib et-Tabbâh. Beyrut: Dâru’l-Hadîs, 1405/1984.
• Irâkî, Zeynüddîn Abdurrahîm b. el-Hüseyn. Şerhu’t-Tebsıre ve’t-tezkire. nşr. Abdüllatif el-Hümeym, Mâhir Yâsin Fahl. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1423/2002.
• Itr, Nûreddîn. Menhecü’n-nakd fî ulûmi’l-hadîs. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1399/1979.
• İbn Cemâ‘a, Bedreddîn Muhammed b. İbrahim. el-Menhelü’r-revî fî muhtasari ulûmi’l-hadîsi’n-nebevî. nşr. Muhyiddîn Abdurrahman Ramazan. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1406/1986.
• İbn Emîru Hâc. et-Takrîr ve’t-Tahbîr. nşr. Abdullah Mahmud Muhammed Ömer. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1999.
• İbn Hacer el-‘Askalânî. Fethu’l-bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, nşr. Muhibbuddîn el-Hatîb. 13 cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1379.
• İbn Hacer. Nüzhetü’n-nazar. thk. Abdullah b. Dayfullah. Medine: Câmi‘atü Tayba, 1422/2001.
• İbn Hacer. Takrîbu’t-Tehzîb. nşr. Muhammed Avvâme. Beyrut: Dâru’l-Yüsr, 1433/2012.
• İbn Hacer. Tehzîbu’t-Tehzîb. 4 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1435/2014.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Sa‘îd el-Endülûsî. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. nşr. Ahmed Muhammed Şâkir. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Âfâk el-Cedîde, ts.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî. Lisanü'l-Arab. 15 cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhim, Fethu’l-gaffâr bi şerhi’l-Menâr, 3 cilt. Mısır: 1355/1936.
• İbn Receb el-Hanbelî. Şerhu İleli’t-Tirmizî. nşr. Nûreddîn Itr. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Melâh, 1398/1978.
• İbnü’l-Hanbelî, Radıyyüddîn Muhammed. Kafvu’l-eser fî safvi ulûmi’l-eser. nşr. Abdulfettah Ebû Gudde. Beyrut: Mektebü’l-Matbû`âti’l-İslâmiyye, 1430.
• İbnü’l-Kayyım el-Cevziyye. Zâdü’l Me‘âd fî hedy-i hayri’l-‘ibâd. nşr. Şuayp Arnavut, Abdülkadir Arnavut. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1430/2009.
• İbnü’s-Salâh, Ebû Amr eş-Şehrezûrî. Ulûmü’l-hadîs. nşr. Nûreddîn Itr. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1406/1986.
• Kâkî, Kıvâmüddîn Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Hucendî. Câmiu’l-esrâr fî şerhi’l-Menâr. nşr. Fadlurrahman Abdulgafûr el-Efgânî. 5 cilt. Mekke: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1426/2005.
• Kandemir, M. Yaşar. “İbn Hacer el-Askalânî”. DİA, XIX, 524. İstanbul, 1999.
• Kaya, M. Fatih, Hadis Usûlünde ihtilât. İstanbul: Rıhle Kitap, 2011.
• Küçük, Râşit. “Abâdile”. DİA, I. cilt. İstanbul, 1988.
• Leknevî, Abülhayy. er-Ref‘ ve’t-tekmîl fi’l-cerh ve’t-ta‘dîl. thk. Abdülfettah Ebû Gudde. Beyrut: Mektebü’l-Matbû‘âti’l-İslâmiyye, 1425/2004.
• M. Tâhir Nûr Velî. el-Hülâsa fî kütübi ricâli’l-hadîs. Mekke, ts.
• Molla Fenârî. Fusûlü’l-bedâyi‘fî usûli’ş-şerâ´i‘. 2 cilt. İstanbul: Âsitâne kitabevi, ts.
• Motzki, Harald. İsnâd ve Metin Bağlamında Hadis Tarihlendirme Metotları. trc. Bekir Kuzudişli. İstanbul: İz yayıncılık, 2011.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Abdullah b. Ahmed. Keşfu’l-esrâr şerhu’l-musannif ‘ale’l-menâr (Nûru’l-envâr ile birlikte). 2 cilt. İstanbul: el-Mektebetü’l-Hanîfiyye, ts.
• Nevevî, et-Takrîb ve’t-teysîr li ma‘rifeti süneni’l-beşîri’n-nezîr. nşr. Muhammed Osman el-Haşt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1405/1985.
• Nevevî, Muhyiddîn b. Şeref. Ravzatü’t-tâlibîn ve ‘umdetü’l-müftîn. nşr. Züheyr eş-Şâviş. 12 cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1412/1991.
• Pezdevî, Fahru’l-İslam Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed. Kenzu’l-vusûl ilâ ma‘rifeti’l-usûl (Keşfu’l-esrâr ile birlikte). 4 cilt. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418/1997.
• Râfiî, Abdülkerîm b. Muhammed. el-Azîz şerhu’l-Vecîz. nşr. Ali Muhammed Muavvad, Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 13 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1997.
• Sehâvî, Şemsüddîn Ebu’l-Hayr Muhammed b. Abdurrahman. Fethu’l-muğîs bi şerhi Elfiyeti’l-hadîs. nşr. Abdulkerîm b. Abdullah, Muhammed b. Abdullah. 5 cilt. Riyâd: Dâru’l-Minhâc, 1426.
• Serahsî, Ahmed b. Ebû Sehl. Usûlü’s-Serahsî. nşr. Ebu’l Vefâ el-Efgânî. 2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414/1994.
• Süyûtî, Abdurrahman b. Ebî Bekir. Tedrîbu’r-râvî fî şerhi Takrîbi’n-Nevâvî. nşr. Nazar Muhammed el-Faryâbî. Beyrut: Müessesetü’r-Reyyân, 1430/2009.
• Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. er-Risâle. nşr. Abdülfettâh Kebbâre. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1431/2010.
• Şahyar, Ayşe Esra Ağırakça. Zayıf Hadis. İstanbul: Akademi Yayınları, 2011.
• Şeybânî, Muhammed b. el-Hasan. el-Asl. nşr. Muhammed Boynukalın. 12 cilt. Beyrut: Dâru İbni Hazm, 1433/2012.
• Tânevî, Muhammed Ali. Keşşâfü ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-ulûm. nşr. Ali Dehruc. Mektebetü Lübnan, 1416/1996.
• Tîbî, Hüseyn b. Abdullah. el-Hülâsa fî usûli’l-hadîs. nşr. Subhî es-Sâmerrâî. Âlemü’l-Kütüb, 1405/1985.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed. Dîvânü’d-Du‘afâ ve’l-Metrûkîn. nşr. Hammad b. Muhammed el-Ensârî. Mekke: Mektebetü’n-Nehda, 1387/1967.
• Zekeriyyâ el-Ensârî, Ebû Yahya Zeynüddîn. Fethu’l-bâkî bi şerhi Elfiyeti’l-İrâkî. nşr. Hâfız Senâüllah ez-Zâhidî. Beyrut: Dâru İbn-i Hazm, 1420/1999.
• Zemâhşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf ‘an hakâiki gavâmidi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. nşr. Âdil Ahmed Abdulmevcûd v.d. 6 cilt. Riyad: Mektebetü’l-Ubeykân, 1418/1998.
• Zerkeşî, Muhammed b. Bahadır eş-Şâfiî. el-Bahru’l-muhît fî usûli’l-fıkh. nşr. Abdulkadir Abdullah el-‘Ânî. 6 cilt. Dâru’s-Safve, 1413/1992.
• Zerkeşî. en-Nüket ‘alâ mukaddimeti İbni’s-Salâh. nşr. Muhammed Ali Semek. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1425/2004.