Hadis Alanındaki Takrîbü’l-Mezâhib Literatürünün Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 87 - 115, 15.06.2022

Ayşe Nur Duman

Öz

Takrîbü’l-mezâhib kavramı, “itikadî mezheplerin birbirine yaklaştırılması” anlamına gelmektedir. Bu kavram, özellikle Ehl-i sünnet ve Şîa’nın birbirleri hakkında doğru bilgi edinmeleri, olumsuz düşünce ve değerlendirmelerden uzak durmaları ve ortak amaçlar etrafında beraber hareket etmelerini ifade eder. Tarih boyunca belirli dönemlerde Sünnî ve Şiîler arasında yakınlaşma meydana gelmiş ya da iki mezhebi ortak paydalarda buluşturmayı hedefleyen birtakım çalışmalar yürütülmüştür. Takrîbü'l-mezâhib düşüncesinin kurumsal ve sistematik bir kimlik kazanması ise yirminci yüzyılın ortalarında meydana gelmiştir. 1950'li yıllarda Mısır ve Lübnan'da başlayan takrîbü'l-mezâhib faaliyetleri bugün Tahran'da aktif bir şekilde devam ettirilmektedir. Ehl-i sünnet ve Şîa arasındaki yakınlaşmanın gerçekleşmesi için yapılan faaliyetlerin en önemlilerinden biri ise iki ekolün hadis kaynaklarında yer alan müşterek rivayetleri bir araya getiren kitapların telif edilmesidir. Bu çalışmada ilk olarak takrîbü'l-mezâhib düşüncesi ve tarihi seyri hakkında bilgi verilecek, ardından Sünnî-Şiî birlikteliğinin gerçekleşmesi amacıyla hazırlanan ve iki ekolün hadis kaynaklarında yer alan müşterek rivayetlerin derlendiği hadis kitapları incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Ehl-i sünnet, Şia, Takrîbü'l-mezâhib, Sünnî-Şiî Birlikteliği

Kaynakça

• Arıkan, Adem, “Şiîlerin Takrîbi ve Suûdilerin Teklifi”, e-Makalât Mezhep Araştırmaları, 2013, cilt: VI, sayı 2, s. 275-292.
• Bulaç, Ali, “Hadis Rivayetinde Adalet ve Şii-Sünni Yakınlaşması”, https://www.haksozhaber.net/hadis-rivayetinde-adalet-ve-sii-sunni-yakinlasmasi-29435h.htm. Erişim tarihi: 12.03.2022.
• Demirel, Serdar, “Şîa ve Ehl-i sünnet’in Hadislerde Takrîbi”, https://www.haksozhaber.net/sia-ve-ehli-sunnetin-hadislerde-takribi-24790yy.htm. Erişim tarihi: 12.03.2022.
• Demirel, Serdar, “Şîa ve Ehl-i sünnet’in Hadislerde Takrîbi (2)”, https://www.haksozhaber.net/sia-ve-ehli-sunnetin-hadislerde-takribi-2-24806yy.htm. Erişim tarihi: 12.03.2022.
• Emînî, Seyyid Muhsin Hüseynî, el-Ehâdîsü’l-kudsiyyetü’l-müştereke beyne’s-Sünne ve’ş-Şîa, Tahran: el-Mecma‘u’l-âlemî li’t-takrîb beyne’l-mezâhibi’l-İslâmiyye, 2005.
• Esedî, Muhammed Ali, Câmi‘u’l-beyân fi’l-ehâdîsi’l-müştereke havle’l-Kur’ân, Tahran: el-Mecma‘u’l-âlemî li’t-takrîb beyne’l-mezâhibi’l-İslâmiyye, 2005.
• Ferâhânî, Ali Rıza, el-Ed‘iyetü’l-me‘sûratü’l-müştereke, Tahran: el-Mecma‘u’l-âlemî li’t-takrîb beyne’l-mezâhibi’l-İslâmiyye, 2006.
• Hakyemez, Cemil, “Nasıl Bir Şiî-Sünnî Birlikteliği?”, Eski Yeni: Üç Aylık Düşünce Dergisi, 2012, sayı: 25, s. 70-80.
• Hakyemez, Cemil, “Sünnî-Şiî İlişkilerinde Temel Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, İç Tehdit ve Riskler Işığında İslam Dünyasının Geleceği, 2016, s. 89-124.
• Hakyemez, Cemil, “Mezhepleri Yakınlaştırma (Takrîbü’l-Mezâhib) Çalışmalarının Değerlendirilmesi”, Journal of Islamic Research, 2018, 29 (2), s. 288-309.
• Kâim, Mehdî Muntazar, el-Ehâdîsü’l-müştereke havle İsa el-Mesîh, Tahran: el-Mecma‘u’l-âlemî li’t-takrîb beyne’l-mezâhibi’l-İslâmiyye, 2005.
• Kâim, Mehdî Muntazar, Musa el-Kelîm fi’l-ehâdîsi’l-müştereke beyne’s-Sünne ve’ş-Şîa, Tahran: el-Mecma‘u’l-âlemî li’t-takrîb beyne’l-mezâhibi’l-İslâmiyye, 2007.
• Kaplan, Doğan, “İran’da Şiî-Sünnî Yakınlaştırma Çalışmaları”, e-Makâlât Mezhep Araştırmaları, VI/2 (Güz 2013), s. 257-274.
• Muhtârî, Ali, el-Ehâdîsü’l-ahlâkiyyetü’l-müştereke, I-III, Tahran: el-Mecma‘u’l-âlemî li’t-takrîb beyne’l-mezâhibi’l-İslâmiyye, 2006.
• Nâsırî, Muhammed Emir, el-Ehâdîsü’l-müştereke havle’l-İmâmü’l-Mehdî, Tahran: el-Mecma‘u’l-âlemî li’t-takrîb beyne’l-mezâhibi’l-İslâmiyye, 2006.
• Necâd, Rüstem, el-Emrü bi’l-ma‘rûf ve’n-nehyü ani’l-münker inde’l-ferîkayn, Tahran: el-Mecma‘u’l-âlemî li’t-takrîb beyne’l-mezâhibi’l-İslâmiyye, 2006.
• Necâd, Rüstem, el-Hâc fi’l-ehâdîsi’l-müştereke beyne’s-Sünne ve’ş-Şîa, Tahran: el-Mecma‘u’l-âlemî li’t-takrîb beyne’l-mezâhibi’l-İslâmiyye, 2009.
• Rûdbârî, Mustafa Hüseynî, el-İmâmân el-Hasan ve’l-Hüseyin fî ehâdîsi’l-müştereke beyne’s-Sünne ve’ş-Şîa, Tahran: el-Mecma‘u’l-âlemî li’t-takrîb beyne’l-mezâhibi’l-İslâmiyye, 2007.
• Tarik, Ramazan, “Türkiye’de Takrîbü’l-Mezâhib Alanında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi”, Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2019, cilt: VIII, sayı: 2, 605-20.
• Tarik, Ramazan, “İslam Düşüncesinde Mezhepleri Yakınlaştırma Girişimleri (Takribü’l-Mezâhib: Mısır Örneği)”, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İÜSBE, İstanbul, 2018.
• Teshîrî, Muhammed Ali – Kânsû, Mahmûd, el-Hâc mu‘tayâtuhu, ahkâmuhu ve’l-ehâdîsi’l-müştereke fîhi, Tahran: el-Mecma‘u’l-âlemî li’t-takrîb beyne’l-mezâhibi’l-İslâmiyye, 2003.
• Teshîrî, Muhammed Ali – Kânsû, Mahmûd, Salâtü’l-cum‘a mu'tayâtuhâ, ahkâmuhâ ve'r-rivâyâtü'l-müştereke fîhâ, Tahran: el-Mecma‘u’l-âlemî li’t-takrîb beyne’l-mezâhibi’l-İslâmiyye, 2003.
• Teshîrî, Muhammed Ali – Kânsû, Mahmûd, es-Savm mu‘tayâtuhu, ahkâmuhu ve’r-rivâyâtü’l-müştereke fîhi, Tahran: el-Mecma‘u’l-âlemî li’t-takrîb beyne’l-mezâhibi’l-İslâmiyye, 2003.
• Üzüm, İlyas, “Sünnî-Şiî Yakınlaşması: Dârü’t-Takrîb Tecrübesi”, İslam Araştırmaları Dergisi, Sayı 2, 1998, 171-185.
• Üzüm, İlyas, “Takrîbü’l-mezâhib”, DİA, İstanbul 2010, XXXIX, 467-9.