Tefsir Çalışmalarında Oryantalist Etki

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 20 - 57, 15.06.2023

Abdullah Aygün

Öz

Oryantalistlerin İslâmiyat çalışmaları oldukça büyük bir birikim teşkil etmektedir. Bir kısmına vâkıf olduğumuz bu birikim içinde Kur’ân ve tefsirle ilgili olanlar önemli bir yere sahiptir. Sözü edilen çalışmaların doğrudan ya da dolaylı olarak Müslümanların aynı alandaki faaliyetlerine etkisinin olduğu bir gerçektir. Oryantalist çabaların bizim tefsir çalışmalarına tesirine daha fazla dikkat çekilmesi hedeflenen bu makalede, önce oryantalistlerin çalışma ve iddialarından etkilenmenin nedenleri üzerinde durulmuştur. Taklit ve özenti yanında üniversitenin, tercümelerin, zihnen devşirilmiş aydınların, Hindistan ve Mısır’daki sömürge dönemlerinin bu tesirde önemli rolü bulunduğu ifade edilmiştir. Daha sonra, ilk defa oryantalistlerce Kur’ân veya Kitâb-ı Mukaddes araştırmalarında kullanılmış yöntemlerin, ileri sürülmüş tezlerin tefsir çalışmalarına etkisi somut örneklerle anlatılmıştır. Bu örnekler, literatür taraması ve eşleştirme yöntemiyle elde edilmiştir. Çağdaş tefsir tarihi yazıcılığı, nüzûl sırasına göre meâl ve tefsir yazımı, Kur’ân’a tarihselci yöneliş, tefsirde semantik ve hermenötikten faydalanma, Kur’âncılık akımı söz konusu etkilenmenin en bariz olanlarıdır. Bahsedilen örnekler, Kur’ân’a yaklaşımlarda, tefsir eserlerinde, Kur’ân tarihi, tefsir tarihi ve bazı Kur’ân ilimleri çalışmalarında oryantalist etkiyi açıkça göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Oryantalistler, Tefsir Yöntemleri, Kur'an Tarihi, Kur'an İlimleri

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Orientalist Influence in Tafsīr Studies

Öz

The orientalists’ Islamic studies constitute a very large accumulation. Within this accumulation, the ones related to the Qur’ān and tafsīr have an important place. It is a fact that the mentioned studies have a direct or indirect effect on the activities of Muslims in the same field. In this article, which aims to draw more attention to the influence of orientalist efforts on our interpretation studies, firstly the reasons for being influenced by the works and claims of orientalists are discussed. Beside imitation and pretense, the university, translations, intellectually recruited intellectuals, and colonial periods in India and Egypt have an important role in this effect. Then, the effects of the methods first used in the Qur’ān or Bible research by orientalists and the theses put forward on the tafsīr studies are explained with concrete examples. These examples have been obtained from literature review, comparison, and matching. Contemporary tafsīr historiography, translation and tafsīr writing according to the order of their revelation, historicist orientation to the Qur’ān, utilizing semantics and hermeneutics in tafsīr, and the Qur’ānic movement are the most obvious ones of this influence. The examples mentioned clearly show the orientalist influence on the approaches to the Qur’ān, the works of tafsīr, and the studies on the history of the Qur’ān, the history of tafsīr, and some Qur’ānic sciences.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Orientalists, Tafsīr Methods, History of the Qur’ān, Qur’ānic sciences.

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Abdurrâzık, Ali. İslâmiyyet ve Hükümet (İslâm’da İktidarın Temelleri). çev. Ömer Rıza Doğrul. İstanbul: Kitabhâne-i Sevdâ, 1346/1927.
• Akk, Halid Abdurrahman. Usulü’t-tefsîr ve kavâiduh. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1986.
• Akpınar, Turgut. “Paret, Rudi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/168-169. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Albayrak, Halis. Kur’ân’ın Bütünlüğü Üzerine Kur’ân’ın Kur’ân’la Tefsiri. İstanbul: Şule Yayınları, 2018.
• Albayrak, İsmail. “Batıda Son Dönem Kur’ân Çalışmalarına Genel Bir Bakış”. Oryantalizmi Yeniden Okumak: Batı’da İslâm Çalışmaları Sempozyumu. 169-190. Ankara: DİB Yayınları, 2003.
• Albayrak, İsmail. “Harici-İbadi Tefsir Üzerine Genel Bir Değerlendirme”. Tefsire Akademik Yaklaşımlar. ed. M. Akif Koç. 1/133-181. Ankara: Otto Yayınları, 2020.
• Albayrak, İsmail. “Hint Alt Kıtası Tefsir Çalışmaları: Sir Seyyid Ahmed Han ve Hamîdüddin Ferâhî İle Emin Ahsen Islâhî Örneği”. Tefsire Akademik Yaklaşımlar. ed. M. Akif Koç. 2/241-281. Ankara: Otto Yayınları, 2020.
• Algar, Hamid. “The Problems of Orientalists”, Islamic Literature. 17/2 (1971), 95-106.
• Arıcan, Musa Kazım. “Spinoza’nın Teolojik-Politik İnceleme’sinin Felsefî ve Teolojik Bağlamda Okunuşu Üzerine”. Beytulhıkme. 2/1 (2012), 17-44.
• Arkoun, Muhammed. Târihiyyetü’l-fikri’l-Arabî el-İslâmî. Arapçaya çev. Salih Hâşim. Beyrut: el-Merkezü’s-Sekâfî el-Arabî, 1996.
• Atalay, Orhan. Yirminci Yüzyıl Tefsir Akımı -İctimâî Tefsir-. İstanbul: Beyan Yayınları, 2004.
• Aydın, Mehmet. “Fazlur Rahman ve İslâm Modernizmi”. İslâmî Araştırmalar. 9/4 (1990), 273-284.
• Aygün, Abdullah-İnan, Sümeyye. “Goldziher ve M. H. ez-Zehebî’nin Çağdaş Tefsir Tarihi Yazıcılığına Tesiri”. Bozok Üniveritesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 18/17 (2020), 119-146.
• Azami, Muhammed Mustafa. “Müslümanlar İslâmi Çalışmalar Üzerindeki Müsteşrik Otoritesini Niçin Reddetmelidirler?”. çev. Kevser Kıvanç Karataş. Uluslararası Oryantalizm Sempozyumu. 233-251. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2007.
• Behiy, Muhammed. İslâmî Düşüncede Oryantalist Etki. çev. İbrahim Sarmış. İstanbul: Ekin Yayınları, 1996.
• Baljon, J. M. S. Kur’ân Yorumunda Çağdaş Yönelimler. çev. Şaban Ali Düzgün. Ankara: Fecr Yayınları, 1994.
• Bekiroğlu, Harun. “Yakın Dönemde el-Burhan ve el-İtkan’a Yöneltilen Tenkitler”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 12/24 (2013), 157-188.
• Bell, Richard. Introduction to the Qur’ān. Edinburgh: Edinburgh University Press, 1953.
• Birışık, Abdülhamit. Hind Altkıtası Düşünce ve Tefsir Ekolleri. İstanbul: İFAV Yayınları, 2019.
• Birışık, Abdülhamit. Oryantalist Misyonerler ve Kur’ân: Batı Etkisinde Hint Kur’ân Araştırmaları. İstanbul: İnsan Yayınları, 2004.
• Bulut, Yücel. 1945 Sonrasında Oryantalizme Yöneltilmiş Eleştirilerin Değerlendirilmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2000.
• Bulutoğlu, Seval. Dilthey ve Gadamer’de Hermeneutiğin Kapsamı ve İşlevi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Büyükkara, Mehmet Ali. Çağdaş İslâmî Akımlar. İstanbul: Klasik Yayınları, 2021.
• Cantwell, Smith Wilfred, “The True Meaning of Scripture: An Empirical Historian’s Nonreductionist Interpretation of the Qur’ān”. The International Journal of Middle East Studies. 11/4 (1980), 487-505.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Oryantalizm ve Batıda Kur’ân ve Kur’ân İlimleri Üzerine Araştırmalar”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 31/1-4 (1989), 95-136.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. Ankara: DİB Yayınları, 1998.
• Cehaleteson. “M. İslâmoğlu Hocadan Buhari, Müslim ve İmam Şafii’ye Ciddi Tenkit”. YouTube. Yayın Tarihi 20 Ocak 2023. http://www.youtube.com/ watch? v=TOKt5KqoPks
• Dartma, Bahattin vd. Tefsir Tarihi ve Usulü. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2019.
• De Vaux, Bernard Carra. “Tefsir”. İslâm Ansiklopedisi. 12(1) /117. İstanbul: MEB Yayınları, 1974.
• De Vaux, Bernard Carra. el-Gazzâlî, Arapçaya çev. Adil Züaytir. Beyrut: el-Müessesetü’l-Arabiyye li’d-Dirasat ve’n-Neşr, 1984.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Tarihi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2013.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru’l-hadîs. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1964.
• Dirâz, M. Abdullah. “en-Nakdu’l-fennî li meşrû‘i tertîbi’l-Kur’âni’l-Kerîm hasebe nüzûlih”. Mecelletü’l-Ezher. 22 (1951), 784-796.
• Doğan, Mehmet Zeki-Güneş, Abdülbaki. “Tefsir Tarihine Kısa Bir Bakış”, İlahiyat. 2 (2019), 47-66.
• Doğrul, Ömer Rıza. “Kur’ân-ı Kerim’in Tercüme ve Tefsirine Giriş”. Tanrı Buyruğu. 10-11. İstanbul: Ahmet Halit Kitabevi, 1947.
• Ebû Zeyd, Nasr Hâmid. “İmam Şâfiî ve Ortayol İdeolojisinin Tesisi”. çev. Salih Özer. Sünni Paradigmanın Oluşumunda Şâfiî’nin Rolü. haz. M. Hayri Kırbaşoğlu. 101-172. Ankara: Otto Yayınları, 2020.
• Ebû Zeyd, Nasr Hâmid. İlahi Hitabın Tabiatı. çev. Mehmet Emin Maşalı. Ankara: Otto Yayınları, 2013.
• Ebû Zeyd, Nasr Hâmid. Söylem ve Yorum. çev. Muhammed Coşkun. İstanbul: Mana Yayınları, 2015.
• Efendioğlu, Mehmet. “Sahâbe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/491-500. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Elshakry, Marwa. “Bilim Batılı Olduğunda: Tarihyazımsal Yanılmalar”. çev. Mustafa Alican. Tarih Okulu Dergisi. 7/17 (2014), 987-1004.
• Emîn, Ahmed. Duha’l-İslâm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, ts.
• Fazlurrahman. Tarih Boyunca İslâmi Metodoloji Sorunu. çev. Salih Akdemir. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1995.
• Fazlurrahman. İslâm ve Çağdaşlık. çev. Alparslan Açıkgenç-M. Hayri Kırbaşoğlu. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1999.
• Gadamer, H. Georg. “Metin ve Yorum”. der. ve çev. Hüsamettin Arslan. Hermeneutik ve Humaniter Disiplinler. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2002.
• Gökberk, Ülker. “Yorumsama Kuramı Açısından Yazın Eleştirisi”, Dilbilim ve Dilbilgisi Konuşmaları. Ankara: T.D.K. Yayınları, 1980.
• Gökkır, Bilal. “Modern Dönemde Kur’ân Tarihinin Ortaya Çıkışı: Kur’ân’ın Korunmuşluğu Hususunda Oryantalist İddialar ve Müslümanlardan Cevaplar”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 27 (2012), 9-28.
• Gökkır, Bilal. “The Application of Western Comparative Religious and Linguistic Approaches to the Qur’ān in Turkey”. Islam and Christian-Muslim Relations. 14/3 (2003), 249-263.
• Gökkır, Necmettin. “Batıda Dini Metinlerin Eleştirel Tefsiri ve Kur’ân Çalışmalarına Yansıması”. Milel ve Nihal. 2/2 (2005), 19-64.
• Gökkır, Necmettin. “Kur’ân Araştırmalarına Batılı Yaklaşımlar ve Türkiye’ye Etkileri”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 10/19-20 (2012), 307-323.
• Gökkır, Necmettin. “Kur’ân Araştırmalarında Kullanılan Yeni Metot ve Teoriler”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 12 (2005), 75-103.
• Gökkır, Necmettin. “Modern Türkiye’de Kur’ân’a Yaklaşımlar”. Tefsire Akademik Yaklaşımlar. ed. M. Akif Koç. 187-222. Ankara: Otto Yayınları, 2020.
• Gökkır, Necmettin. “Tefsir Tarih Yazıcılığında Oryantalist Hegemoni: Taberî Tefsiri Matbuatı Örneği”, Kisbu İlahiyat Dergisi 2 (2019), 7-24.
• Gölcük, Şerafeddin. Kur’ân ve Mekke. İstanbul: İz Yayıncılık, 2011.
• Görener, İbrahim. “Modern Yorum Biliminin Kavramsal Çerçevesi ve Bunun Kur’ân Tefsiri İle Doku Uyuşması Sorunu”. İslâmî Araştırmalar. 19/1 (2006), 69-76.
• Görmez, Mehmet. Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
• Gözeler, Esra. “Corpus Coranicum Projesi: Kur’ân’ı Geç Antik Döneme Ait Bir Metin Olarak Okumak”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 53/2 (2012), 57-92.
• Gözeler, Esra. “Kur’ân ve Tefsir Üzerine Almanya’da Yapılan Doktora Tezleri (1834-2015)”. Kur’ân Araştırmalarında Akademik Tezler, İslâm Dünyası ve Batı Mukayesesi. ed. Bilal Gökkır vd. 1/641-667. İstanbul: İlim Yayma Vakfı Kur’ân ve Tefsir Akademisi, 2018.
• Gözeler, Esra. Kur’ân Âyetlerinin Tarihlendirilmesi. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2016.
• Güven, Şahin. “Kur’âniyyûn Ekolü -Temsilcileri, Tefsirleri ve Tefsirdeki Yöntemi”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 1/11 (2001), 385-408.
• Hatiboğlu, İbrahim. “Muhammed Fuâd Abdülbâkî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/526-527. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Izutsu, Toshihiko. Kur’ân’da Allah ve İnsan. çev. Süleyman Ateş. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, ts.
• Juynboll, G. H. A. Modern Mısır’da Hadis Tartışmaları. çev. Salih Özer. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2000.
• Kara, Ömer. “Tefsir Akademyasının Problemleri ve Bazı Çözüm Önerileri”. Kur’ân Araştırmalarında Akademik Tezler, İslâm Dünyası ve Batı Mukayesesi. ed. Bilal Gökkır vd. 1/357-384. İstanbul: İlim Yayma Vakfı Kur’ân ve Tefsir Akademisi, 2018.
• Karaalp, Cahit. “Yeni Bir Tefsir Tarihinin Niteliğine Dair Bazı Mülahaza ve Öneriler”. Yakın Doğu Üniversitesi İslâm Tetkikleri Merkezi Dergisi. 5/1 (2019), 137-172.
• Karagöz, Mustafa. “Başlangıçta Tefsir Hadisin Bir Bölümüydü” İddiasının Kaynağı ve Değeri”. Tefsir Tarihi Yazımı Sempozyumu. 35-74. Ankara: Araştırma Yayınları, 2015.
• Karagöz, Mustafa. “Dil Merkezli Tefsir Çalışmaları”. Tefsire Akademik Yaklaşımlar. ed. M. Akif Koç. 1/335. Ankara: Otto Yayınları, 2020.
• Karagöz, Mustafa. Tefsir Tarihi Yazımı ve Problemleri. Ankara: Araştırma Yayınları, 2015.
• Karakoç, Sezai. İslâmın Dirilişi. İstanbul: Diriliş Yayınları, 2016.
• Kattân, Mennâ b. Halil. Mebâhis fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Mektebetü’l-Meârif, 2000.
• Kesler, Fatih. Mekke Tefsir Ekolü. Ankara: Akçağ Yayınları, 2005.
• Kırca, Celal. “Osmanlı Modernleşmesinde Batı Düşüncesinin Kur’ân Yorumuna Etkisi Sorunu”. Osmanlı Toplumunda Kur’ân Kültürü ve Tefsir Çalışmaları, ed. Bilal Gökkır vd. 2/371-397. İstanbul: İlim Yayma Vakfı Yayınları, 2013.
• Kocaman, Ahmet. “Dilde Bağlam ve Anlam İlişkileri Üzerine”. Türk Dili. 39/332 (1979), 397-403.
• Koç, M. Akif. “Batılı Kur’ân ve Tefsir Araştırmalarının Türkiye’ye Etkisi Üzerine Bir Deneme”. Tefsire Akademik Yaklaşımlar, ed. M. Akif Koç. 2/91-128. Ankara: Otto Yayınları, 2020.
• Koç, M. Akif. “Oryantalistlerin Rivâyetlerin Güvenilirliği Konusundaki Farklı Yaklaşımları”. Oryantalizmi Yeniden Okumak: Batı’da İslâm Çalışmaları Sempozyumu. 329-335. Ankara: DİB Yayınları, 2003.
• Koçyiğit, Hikmet. “Kur’ân’ın Nüzûl Sırasına Göre Tefsir Edilmesi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 12/23 (2013), 183-201.
• Kurtuluş, Rıza. “Jeffery, Arthur”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/578-579. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Kutluay, İbrahim. “Müslüman Araştırmacıların Bazı Oryantalistlere Yönelttiği Tenkitler: Fuat Sezgin’in Goldziher Eleştirisi Özelinde”. 3.Uluslararası Ahmed-i Hânî Sempozyumu. 288-306. Ağrı: İbrahim Çeçen Üniversitesi Yayınları, 2019.
• Müslim, Mustafa. Kur’ân Çalışmalarında Yöntem Konulu Tefsire Metodik Bir Yaklaşım. çev. Salih Özer. Ankara: Fecr Yayınları, 1988.
• Okumuş, Mesut. “Kur’ân-ı Kerîm’in Kronolojik Okunuşunun Muhasebesi”, 1. Kur’ân Sempozyumu. Çorum: İslâmi İlimler Dergisi Yayınları, 2007.
• Okumuş, Mesut. Kur’ân’ın Kronolojik Okunuşu. Ankara: Araştırma Yayınları, 2009.
• Ömer, Ahmet Muhtar. “Bağlam Teorisi”. çev. Şahin Güven. Bilimname. 20/1 (2011), 197-208.
• Özcan, Zeki. Teolojik Hermeneutik. Bursa: Alfa Yayınları, 2000.
• Özkaya, Cevat. “Cemil Meriç’i Nasıl Hatırlamalı?”. Cemil Meriç Kitabı: Bu Ülkeyi Düşünmek. haz. Asım Öz. 23-42. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 2018.
• Özsoy, Ömer. “Çağdaş Bir Sorun Olarak ‘Kur’ân’ın Anlaşılması’ Sorunu”. Güncel Dini Meseleler Birinci İhtisas Toplantısı. 41-48. Ankara: DİB Yayınları, 2004.
• Özsoy, Ömer. “Türkiye’de Kur’ân Hermenötiği Tartışmaları”. Tefsire Akademik Yaklaşımlar. ed. M. Akif Koç. 2/223-239. Ankara: Otto Yayınları, 2020.
• Öztürk, Mustafa. “Cihad Âyetleri: Tefsir Birikimine, İslâm Geleneğine ve Günümüze Yansımaları” soru-cevap faslı, İslâm Kaynaklarında, Geleneğinde ve Günümüzde Cihad. 201-202. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2016.
• Paçacı, Mehmet vd. Kur’ân ve Hadis İlimleri. Ankara: Ankuzem, 2007.
• Paçacı, Mehmet. “Klasik Tefsir Neydi?”. İslâmî İlimler Dergisi. 2/1 (2007), 7-20.
• Paçacı, Mehmet. “Kur’ân ve Ben Ne Kadar Tarihseliz?”. İslâmî Araştırmalar. 9/1-2-3-4 (1996), 119-134.
• Paçacı, Mehmet. “Kur’ân ve Tarihsellik Tartışması”. Kur’ân’ı Anlamada Tarihsellik Sorunu Sempozyumu. haz. Muhammed Abay. 17-29. İstanbul: Bayrak Yayınları, 2000.
• Paçacı, Mehmet. “Oryantalizm ve Çağdaş İslâmcı Söylem”. İslâmiyât. 4/4 (2001), 91-110.
• Palmer, F. R. Semantik Yeni Bir Anlambilim Projesi. çev. Ramazan Ertürk. Ankara: Kitabiyat Yayınları, 2001.
• Paret, Rudi. Kur’ân Üzerine Makaleler. çev. Ömer Özsoy. Ankara: Bilgi Vakfı Yayınları, 1995), 114–115.
• Polat, Fethi Ahmet. Çağdaş İslâm Düşüncesinde Kur’ân’a Yaklaşımlar. İstanbul: İz Yayıncılık, 2018.
• Rippin, Andrew. “Tefsir Çalışmalarının Bugünkü Durumu”. çev. İsmail Albayrak. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 5/8 (2003), 139-156.
• Said, Edward W. Şarkiyatçılık. çev. Berna Ülner. İstanbul: Metis Yayınları, 2013.
• Salih, Velid A. “Arapça Tefsir Tarihi Yazımında Başlangıç Mülahazaları: Kitabi Yaklaşım”. çev. İsmail Albayrak. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 15/1 (2015), 271-309.
• Schacht, Joseph. “Hadislerin Yeniden Değerlendirilmesi”. çev. İshak Emin Aktepe. Hadis Tetkikleri Dergisi. 5/2 (2007), 135-144.
• Schacht, Joseph. The Origins of Muhammadan Jurisprudence. London: Oxford University Press, 1967.
• Serinsu, Ahmet Nedim. Tarihsellik ve Esbab-ı Nüzûl. İstanbul: Şule Yayınları, 1996.
• Soysaldı, Mehmet. Kur’ân’ı Anlama Metodolojisi. Ankara, Fecr Yayınları, 2001.
• Şahin, Hatice. “İslâmi Feminizm ve Feminist Kur’ân Okumaları Üzerine Genel Bir Değerlendirme”. Tefsire Akademik Yaklaşımlar. ed. M. Akif Koç. 1/297-322. Ankara: Otto Yayınları, 2020.
• Şâkir, Ahmed Muhammed. “Mukaddimetü’n-Nâşir”. Yahyâ b. Âdem, Kitâbu’l-harâc. 3-7. Kahire: el-Matbaatü’s-Selefiyye, 1384/1964.
• Şarkavî, Muhammed İffet. Çağdaş Dinî Düşünce Modern Dönem Tefsir Akımlarının Analitik İncelenmesi. çev. Orhan Atalay-Veysel Güllüce. İstanbul: Ravza Yayınları, 2019.
• Togan, Zeki Velidi. “Profesör A. Guillaume’in İstanbul Üniversitesinde ‘Garpte İslâm Tedkikleri’ Mevzuuna Dair Verdiği Konferanslar”. İslâm Tetkikleri Dergisi. 1/1-4 (1953), 119-145.
• Togan, Zeki Velidi. “XXII. Beynelmilel Müsteşrikler Kongresinin Mesaisi ve İslâm Tetkikleri”. İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi. 1/1-4 (1953), 1-38.
• Torrey, Charles Cutler. The Jewish Foundation of the Qur’ān. New York: Jewish Institute of Religion Pres, 1933.
• Turgay, Nurettin. “Etbâu’t-Tâbiîn Döneminde Tefsir Çalışmaları/Tefsir İlminin Tedvini”. Diyanet İlmi Dergi. 49/4 (2013), 33-48.
• Ullmann, Stephan. Semantics: An Introduction to the Science of Meaning. New York: Barnes & Noble, 1979.
• Uyanık, Mevlüt. “İslâm Aklının Eleştirisi ve İçtihad-Muhammed Arkun Örneği”. Kur’ân’ın Tarihsel ve Evrensel Okunuşu. 181-223. Ankara: Fecr Yayınları, 2011.
• Ünal, Ali. “Endonezya’da Tefsir Çalışmaları”. Tefsire Akademik Yaklaşımlar. ed. M. Akif Koç. 2/296, 298. Ankara: Otto Yayınları, 2020.
• Watt, W. Montgomery. “İslâm’ın Geleneksel Olarak Kendini Görüşü”. çev. Turan Koç. Bilgi ve Hikmet. 9 (1995), 76-91.
• Watt, W. Montgomery. “Oryantalistlerin İslâm Araştırmaları”. çev. Talip Küçükcan. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 7 (1992), 411-422.
• Watt, W. Montgomery. Hz. Muhammed Mekke’de. çev. Süleyman Kalkan. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2016), 135-169.
• Watt, W. Montgomery. İslâmi Tetkikler. çev. Süleyman Ateş. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1968.
• Watt, W. Montgomery. Kur’ân’a Giriş. çev. Süleyman Kalkan. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1998.
• Yaşar, Hakime Reyyan. “Kur’ân Çalışmalarında Kadın: İslâmî Feminizm Literatürünün Türkçe Akademik Tezlere Etkisi”. Kur’ân Araştırmalarında Akademik Tezler, İslâm Dünyası ve Batı Mukayesesi. ed. Bilal Gökkır vd. 1/517-523. İstanbul: İlim Yayma Vakfı Kur’ân ve Tefsir Akademisi, 2018.
• Yücel, Ahmet. “Oryantalistlerin Hadis ve Sünnet’e Yaklaşımları”. İslâm Geleneğinde ve Modern Dönemde Hadis ve Sünnet. ed. Bünyamin Erul. 553-590. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2020.
• Yücel, Ahmet. Oryantalist Hadis Literatürü. İstanbul: İFAV Yayınları, 2016.
• ez-Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Hadîs, 1976.