Keşanlı Zihnî Dîvânı’nın Müellif Nüshasındaki Arapça Şiirler ve Risalelerin İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 71 - 126, 15.06.2024

Hüseyin Avcı

https://doi.org/10.62297/idrak.1461728

Öz

Klasik Türk Edebiyatında kaleme alınan divanlar Türkçenin dışında Farsça ve Arapça yazılan manzum ve mensur çalışmaları da bünyesinde barındırmaktadır. Türkler, İslam dinine girişlerinden itibaren, özellikle de Selçuklu döneminde Arap ve Fârisî halklarla birlikte yaşamış, edebiyat alanında da hem Klasik Türk Edebiyatının başladığı dönem itibariyle hem de coğrafî-kültürel şartlar gereği Arap ve Fars Edebiyatından etkilenmişlerdir. Denilebilir ki Klasik Türk Edebiyatı, Arap Edebiyatı ve Fârisî Edebiyatı iç içe geçmiş, hem şekil hem de içerik anlamında birbirlerinin tesiri altında kalmışlardır. Keşanlı Zihnî Divanı hakkında günümüze dek muhtelif araştırmacılar tarafından çalışmalar yapılmıştır. Ancak divanın müellif nüshası da olan İspanya nüshası ilk olarak Muhammet Nalbat tarafından gündeme getirilmiş ve bir makaleyle tanıtılmıştır. İçeriğinde gazeller, kasideler, kıtalar ve mensur metinler barındıran müellif nüshasında diğer nüshalardan farklı olarak Arapça şiirler ve Arapça mensur bölümler de bulunmaktadır. Müellifin bizzat kaleme aldığı ve diğer nüshalarda bulunmayan bazı bilgiler de ihtiva eden bu nüsha şairin tüm çalışmalarını topladığı bir külliyat mahiyetindedir. Bu çalışmada divanda geçen söz konusu Arapça şiirler ve risaleler incelenecek ve Türkçeye tercümesi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk Edebiyatı, Keşanlı Zihni, Divan, Müellif Nüshası, Arapça Şiirler

Arabic Poems and Treatises in the Author's CopyEdition of Keşanlı Zihnî Diwvan

Öz

Abstract
Diwvans are written in Classical Turkish Literature include verse and prose works written in Persian and Arabic as well as Turkish. Turkish peopleTurks have lived together with Arab and Persian people since their conversion to Islam, especially during the Seljuks period, and in the field of literature, they have been influenced by Arabic and Persian Literature, both sincefrom the period when Classical Turkish Literature began and due to geographical-cultural conditions. It can be said that Classical Turkish Literature, Arabic Literature and Persian Literature have beenwere intertwined and beenwere under the influence of each other in terms of both form and content. Various researchers have workedbeen working on the Keşanlı Zihnîi Diwvan until today. However, the Spanish copy, which is at the same timealso the author's copy of the diwvan, was first brought upto the agenda by Muhammet Nalbat and introduced with an article. Unlike other copies, the author's copy, which contains ghazals, eulogies, stanzas and prose texts, also includes Arabic poems and prose sections in Arabic prose. The poet's poems are particularly characterized by their simple and fluent expression, whereas the Arabic expression used in his treatises is complex and inadequate. The sentence structures and adherence to syntax rules are weak. This copy, which is written by the author himself and contains some information that is not found in other copies, constitutes a comprehensive collection gathering all of the poet's work is a corpus in which all the works of the poet are collected. In this study, the aforementioned Arabic poems and treatises in the diwvan will be examined and translated into Turkish.
Keywords: Turkish Literature, Keşanlı Zihnî, Diwan, Author's Copy, Arabic Poems.

Anahtar Kelimeler

Turkish Literature, Keşanlı Zihni, Diwan, Author's Copy, Poems

Kaynakça

• Armutlu, Sadık. Klasik Arap, Fars ve Türk Edebiyatı İncelemeleri Şahsiyetler, Türler, Gelenekler (I-II). İstanbul: Kesit Yayınları, 2021.
• Bağdatlı İsmail Paşa. Keşfü’z-zunûn zeyli. haz. Şerafettin Yaltkaya. Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1972. Bursalı Mehmet Tahir. Osmanlı Müellifleri. çev. M. A. Yekta Saraç., Ankara: TÜBA Yayınları, 2016.
• Çınarcı, Mehmet Nuri. Şeyhülislâm Ârif Hikmet Beyin Tezkiretü’şşu’ârâsı ve Transkripsiyonlu Metni. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Erdem, Sadık. Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı-İnceleme-Tenkidli Metin-İndeks-Sözlük. Ankara: AKM Yayınları, 1994.
• Han, Mustafa. Keşanlı Zihnî Divânı - İnceleme-Tenkitli Metin. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Mehmed Süreyya. Sicill-i Osmânî., haz. Nuri Akbayar. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
• Nalbat, Muhammet. “Keşanlı Zihnî ve Dîvânı’nın Yeni Tespit Edilen Müellif Nüshası Üzerine”., Turkish Studies Dergisi, Yıl:17/, Sayı:2, (Haziran 2022), 659-681.
• Öztekin, Özge. “Zihnî Seyyid Mehmed Sa'îd Zihni Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. TEİS, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Erişim 15 Mart 2024. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zihni-seyyid-mehmedsaid-zihni
• Seyyid Abdülfettâh, Şefkat. Şefkat Tezkiresi (Tezkîre-i Şu’arâ-yı Şefkat-i Bagdâdî). haz.. Filiz Kılıç. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2017.
• Seyyid Mehmed Sa’îd Zihnî. Dîvân-ı Zihnî. İspanya Milli Kütüphanesi El Yazmaları Bölümü. MSS/12203. http://bdh-rd.bne.es/viewer.vm?id=0000258865&page=1
• Silâhdâr-zâde Mehmed Emin. Tezkire-i Silâhdâr-zâde.. çev. Furkan Öztürk. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2008.
• Şeyhülislam Arif Hikmet Bey. Tezkiretü’ş-Şu‘arâ. haz. Mehmet Nuri Çınarcı. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2019.
• Tuman, Mehmed Nâil. Tuhfe-i Nâilî., çev. Cemal Kurnaz -, Mustafa Tatçı. Ankara: Bizim Büro Yayınları, 2001.