Aliya Izetbegović as a Balkan Thinker and Statesman: His Understanding of Humanity and Education

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 2, 392 - 404, 15.12.2024

Ahmet Dağ

https://doi.org/10.62297/idrak.1553085

Öz

As a Muslim living in Europe and a descendant of the Ottoman legacy, Aliya Izetbegović embodied the traces of both Eastern and Western civilisations in his thought and philosophy. He synthesised the cultural and intellectual relationship between these two ancient civilisations within his worldview and philosophy. Aliya reflected the coexistence of a positivist-materialist civilisation on one hand and a civilisation that, despite modernity, retained its mystical and emotional essence on the other. Influenced by Islam, which integrates the duality of the worldly and the spiritual, as well as matter and meaning, Aliya saw the manifestation of this unity in humanity itself. Criticising the reductionist and soulless view of humanity in the West, particularly the Hobbesian perspective, he argued that human beings transcend factual realities and scientific paradigms. Growing up in a positivist and materialist educational system, Aliya believed in the necessity of uniting secular and religious sciences. Viewing the weakness and fragmentation of the Islamic world as rooted in issues of humanity and education, Aliya envisioned the establishment of a strong society, state, and civilisation based on a moral understanding of humanity and education. This article examines Aliya Izetbegović’s perspectives on humanity and education, drawing on his writings and secondary sources. Following a literature review, the study employs qualitative research methods, particularly textual analysis. Within the context of the global world’s challenges in general, and those of the Islamic world in particular, this study explores Aliya’s understanding of humanity and education as a Balkan thinker and statesman navigating between East and West. The findings reveal that Aliya’s educational philosophy was grounded in a human-centred and Islamic approach, aimed at bridging cultures and addressing fundamental societal issues.

Anahtar Kelimeler

Aliya, Humanity, Morality, Education, Culture, Society

Bir Balkan Düşünürü ve Devlet Adamı Olarak Aliya İzzetbegoviç’in İnsan ve Eğitim Anlayışı

Öz

Hem Avrupa’da yaşaması hem de Müslüman olması sebebiyle Izzetbegoviç, Osmanlı mirasının bir ferdi olarak Doğu-Batı medeniyetlerinin ve coğrafyasının izlerini taşır. O, iki kadim medeniyet arasındaki kültürel ve entelektüel ilişkiyi zihin dünyasında ve kendi felsefesinde cisimleştirir. Bir yanda pozitivist-materyalist uygarlığın içinde yaşayan diğer yanda tüm birikimiyle mistik ve duygusal cihetini yitirmemiş medeniyetin izleklerini taşımaktadır. İnsan anlayışı bakımından dünyeviliği-uhreviliği, madde-mana dualitesini kendinde bulunduran İslam’dan etkilenen Aliya için madde-mana birlikteliğinin tezahürü insanda ortaya çıkar. Batının tek boyutlu ve Hobbesçu insan algısının ruhsuzluk içerdiği söyleminden hareketle insanın olgular düzlemini ve bilimsel paradigmaları aşan bir varlık olduğunu düşünür. Pozitivist ve materyalist bir eğitim sistemi içinde büyüyen Aliya, beşerî ilimlerle dini ilimlerin birliktelik içermesi gerektiğini düşünen biriydi. İslam dünyasının zayıflığı ve dağınıklığının nedenini insan ve eğitim sorunu olduğunu düşünen bilge düşünür Aliya, ahlaka dayanan insan ve eğitim anlayışıyla güçlü bir toplum, devlet ve medeniyetin kurulacağını düşünmekteydi. Bu makalede genelde küresel dünyanın özelde İslam dünyasının sorunlarına- Doğu-Batı arasındaki bir Balkan düşünürü ve devlet adamı olan Aliya İzzetbegoviç bağlamında- İnsan ve Eğitime incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

İnsan, Ahlak, Eğitim, Kültür, Toplum

Kaynakça

• Akın, Mahmut Hakkı – Faruk Karaarslan. Aliya İzzetbegoviç Özgürlük Mücadelesi ve İslam Düşünürü. İstanbul, Pınar Yayınları, 2018.
• Aydın, Mustafa. “Aliya İzzetbegoviç’te Ütopya ve Dram”. Doğu-Batı Arasında İslam Birliği İdeali. ed. Merve Akkuş Güvendi. 41-53. İstanbul: Üsküdar Belediyesi, 2013.
• Aydoğan, İsmail. “Aliya Izzetbegoviç’in Eğitim Tasavvuru”. Hece Aylık Edebiyat Dergisi 229/1 (Ocak 2016), 506-511.
• Çetin, Yalçın. “Aliya İzzetbegoviç’in Adalet Anlayışı Üzerine”. Antakiyat/Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/2 (Aralık 2020), 178-196.
• Dağ, Ahmet. “Aliya İzzetbegoviç’te Kadın Anne ve Çocuk”. Fikir Coğrafyası. Erişim 5 Haziran 2021. https://fikircografyasi.com/makale/aliya-izzetbegovicte-kadin-anne-ve-cocuk.
• Dalkılıç, Melike. Bir Çağdaş İslam Düşünürü Olarak Aliya İzzetbegoviç. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Delagic, Lejla – Ushama, Thameem. “Alija Izetbegović ‘s Contributions to Socio-Political and Religious Thought”. Hamdard Islamicus 45/4, (December 2022), 42.
• Düzgün, Şaban Ali. “Aliya İzzetbegoviç ve Kurucu İrade Olarak İslam”. Kelam Araştırmaları 7/1 (Ocak 2009), 61.
• Göktürk, İsmail. “Göklerin Öğrencisi Olmak: Aliya’nın Perspektifinden İdeal İnsan”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 9/2 (Aralık 2019), 199-214.
• Hacımeyliç, Kazım. “Aliya İzzetbegoviç’in Hayatı ve İslam Dünyasına Bakışı”. Doğu-Batı Arasında İslam Birliği İdeali. ed. Merve Akkuş Güvendi. İstanbul: Üsküdar Belediyesi, 2013.
• Izzetbegoviç, Aliya. On Life, People and Freedom. ed. Sharif H. Banna. USA: Claritas, 2023.
• İzzetbegoviç, Aliya. Konuşmalar. çev. Fahrettin Altun-Rıfat Ahmetoğlu. İstanbul: Küre Yayınları, 2004.
• İzzetbegoviç, Aliya. Özgürlüğe Kaçışım: Zindandan Notlar. çev. Hasan Tuncay Başoğlu. İstanbul: Küre Yayınları, 2006.
• İzzetbegoviç, Aliya. İslam Deklarasyonu. çev. Rahman Ademi. İstanbul: Küre Yayınları, 2007.
• İzzetbegoviç, Aliya. Doğu-Batı Arasında İslam. çev. Salih Şaban. İstanbul: Yarın Yayınları, 2011.
• İzzetbegoviç, Aliya. Tarihe Tanıklığım. çev. Alev Erkilet-Ahmet Demirhan. İstanbul: Klasik Yayıncılık, 2017.
• Kara, İsmail. Aliya İzzetbegoviç ve Nurettin Topçu'da İnsan, Toplum ve Din. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Toktaş, Fatih. “Yenilikçi Müslüman Düşünür Olarak Aliya İzzetbegoviç”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 44/2 (Aralık 2016), 7-45.