Annelik Fonksiyonu ve Dindarlık İlişkisi Üzerine Nicel Bir Araştırma

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 2, 1 - 31, 15.06.2025

Sebiha Yıldız , Ali Rıza Aydın

https://doi.org/10.62297/idrak.1658757

Öz

Bu araştırmada, bir kadından anne olarak beklenen görevlerin ve sorumlulukların neler olduğu sorusundan hareketle annelik kavramı, anlaşılabilir ve ölçülebilir bir çerçevede incelenmek üzere “annelik fonksiyonu” kavramıyla ilişkilendirilmiştir. Annenin bebek bakımına, öz bakımına, anne-bebek bağlanmasına, psikolojik durumuna, sosyal desteğe, ev işlerine ve annelik rolüne uyumuna işaret eden annelik fonksiyonu ile dindarlık arasında bir ilişki bulunup bulunmadığı araştırılmıştır. Aynı zamanda, sosyodemografik değişkenlerin annelik fonksiyonu ve dindarlık üzerinde etkili olup olmadığı sorusuna da yanıt aranmaktadır. Bu bağlamda, annelik fonksiyonu ve dindarlık ilişkisi, özellikle İslamiyet perspektifi ile irdelenerek, Kur’an ve hadislerde annelik kavramının konumu ve değeri üzerinde durulmuştur. Annelik fonksiyonu kavramı da İslamiyet bağlamında ayetler ve hadisler ışığında incelenmiştir.
Araştırmanın çalışma grubunu, Türkiye’nin farklı bölgelerinden seçilmiş 0-2 yaş arası bebeğe sahip 272 anne oluşturmaktadır. Belirlenen hipotezleri test etmek amacıyla Kişisel Bilgi Formu, Barkin Annelik Fonksiyonu Ölçeği (BIMF) ve İçsel Dini Motivasyon Ölçeğinden meydana gelen anket formu kullanılmıştır. Analiz sonuçları, annelik fonksiyonu ile dindarlık arasında pozitif yönlü anlamlı bir ilişki olduğunu göstermiştir. Ayrıca, annenin yaşı yükseldikçe annelik fonksiyonu ve dindarlık düzeylerinin azaldığına dair negatif yönlü bir ilişki tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra, ekonomik koşulları elverişli olan annelerin annelik fonksiyonu puanları, ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanan annelere göre daha yüksek çıkmıştırAraştırmanın verileri annelik süreçlerinde özellikle annelik fonksiyonu üzerinde dini motivasyonun ve sosyodemografik unsurların etkili olduğunu göstermesi bakımından önem taşımaktadır. Sonuçlar, annelik sürecinin sadece fiziksel ve duygusal boyutlarını değil, aynı zamanda manevi ve toplumsal unsurları da içerdiğini ortaya koymaktadır. Bu araştırmanın, birey ve toplum hayatındaki yeri ve önemi tartışmasız kabul edilen annelik üzerine sonraki çalışmalara kapı aralayacağı düşünülebilir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi , Dindarlık , Dini Motivasyon , Annelik , Annelik Fonksiyonu

A Quantitative Study of The Relationship Between Maternal Functioning and Religiosity

Öz

In this study, the concept of motherhood was linked to the concept of 'maternal functioning' based on the question of what are the duties and responsibilities expected of a woman as a mother, in order to be analysed in an understandable and measurable framework. It was investigated whether there was a relationship between maternal functioning, which refers to the mother's adaptation to infant care, self-care, mother-infant attachment, psychological state, social support, housework and motherhood role, and religiosity. At the same time, it will be examined whether socio-demographic variables have an effect on maternal functioning and religiosity. In this context, the relationship between maternal functioning and religiosity is examined particularly from the perspective of Islam, and the position and value of the concept of motherhood in the Qur'an and Hadith are highlighted. The concept of motherhood is also analysed in the light of verses and hadiths in the context of Islam.
The study group of the research consists of 272 mothers with babies aged 0-2 years selected from different regions of Turkey. A questionnaire consisting of a personal information form, the Barkin Maternal Functioning Scale (BIMF) and the Intrinsic Religious Motivation Scale was used to test the hypotheses. The results of the analyses showed that there was a significant positive relationship between maternal functioning and religiosity. In addition, a negative correlation was found that the higher the mother's age, the lower the levels of maternal functioning and religiosity. In addition, the maternal functioning scores of mothers with favourable economic conditions were higher than those of mothers who had difficulty meeting their needs.
The data from the study are important because they show that religious motivation and socio-demographic factors are effective in the motherhood process, especially in maternal functioning. The results show that the motherhood process includes not only physical and emotional dimensions, but also spiritual and social elements. It can be assumed that this study will open the door to further studies on motherhood, whose place and importance in the life of the individual and society is accepted as undisputed.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion , Religiosity , Religious Motivation , Motherhood , Maternal Functioning

Kaynakça

• Ahn, Sukhee-Youngblut, JoAnne M. "Predictors of Women's Postpartum Health Status in The First 3 Months After Childbirth". Asian Nursing Research 1/2 (2007), 136-146.
• Akdoğan, Ali. Geleneksel Toplumdan Modern Topluma Geçişte Dini Hayat. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2002.
• Allport, Gordon W - Ross, J. Michael. "Personal Religious Orientation and Prejudice”. Journal of Personality and Social Psychology 5/4 (1967).
• Ataş, Ayşe Nur-Özerdoğan, Nebahat. “Doğum Sonu Dönemde Fonksiyonel Durum ve Yorgunluk”. Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi (2021), 47-54.
• Aydın, Rüveyde vd. “Attempts To Strengthen Maternal Functioning in The Postpartum Period: A Literature Review”. Journal of Human Sciences 13/3 (2017), 5751-5759.
• Aydın, Rüveyde. Barkin Annelik Fonksiyonu Ölçeğinin Uyarlanması ve Psikometrik Özelliklerinin İncelenmesi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Ayten, Ali. “Affedicilik ve Din: Affetme Eğilimi ve Dindarlıkla İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Araştırma”. M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi. 37/2 (2009), 111-128.
• Ayten, Ali. Empati ve Din. İstanbul: İz Yayıncılık, 2010.
• Balcı, Fatma Arvas. "Öznel İyi-Olma Hali ile Dini İnançlar Arasındaki İlişki Üzerine Bir İnceleme". Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26/2 (2017), 165-201.
• Barkin, Jennifer L. vd. "Assessment of Functioning in New Mothers". Journal of Women's Health 19/8 (2010), 1493-1499.
• Barkin, Jennifer L. vd. "Development of The Barkin Index of Maternal Functioning". Journal of Women's Health 19/12 (2010), 2239-2246.
• Barkin, Jennifer L. vd. “Correlates of postpartum maternal functioning in a low-ıncome obstetric population”. Journal of the American Psychiatric Nurses Association 23/2 (2017), 149-158.
• Benli, Tuğba Enise vd. “Impact of Delivery Mode and Maternal Postpartum Functional State on Breastfeeding Self-Sufficiency”. J Clin Med Kaz. 6/60 (2020), 73-78. https://doi.org/10.23950/jcmk/9266
• Certel, Hüseyin. Din Psikolojisi. Ankara: Berikan Yayınları, 2016.
• Chamgurdani, Fatemeh Karami vd. "The Effect of Counseling with A Skills Training Approach on Maternal Functioning: A Randomized Controlled Clinical Trial". BMC Women's Health 20/51 (2020).
• Chamgurdani, Fatemeh Karami vd. "The Effect of Counseling with A Skills Training Approach on Maternal Functioning: A Randomized Controlled Clinical Trial" . BMC Women's Health 20 (2020), 4.
• Cirhinlioğlu, Fatma Gül –Ok, Üzeyir. “Kadınlar Mı Yoksa Erkekler Mi Daha Dindar?” Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks 3/1 (2011), 121-141.
• Cirhinlioğlu, Zafer vd. Dindarlık, Ruh Sağlığı ve Modernite. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2013.
• Cochran, William Gemmell. Sampling Techniques. John Wiley& Sons, 1977.
• Diyanet. Erişim 14 Mart 2025. https://kuran-ikerim.org/
• Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb Nesâî, Kitâbu Sünen-i Kübra, (Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, I-VI, 1991), “Cihâd”, 12.
• Ejder Apay, Serap –Pasinlioğlu, Türkan. “Kesitsel Bir Çalışma: Kadınların Doğum Sonrası Fonksiyonel Durumlarının İncelenmesi”. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi 1 (2009), 24-28.
• Ergin, Rümeysa. Çalışan Kadınlarda Annelik ve Dindarlık Algısı. Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Fathi, Fahimeh vd. “Maternal Self-Efficacy, Postpartum Depression, and Their Relationship With Functional Status İn Iranian Mothers”. Women Health 58/2 (2018), 188-203.
• Fawcett, Jacqueline vd. “Development of The Inventory of Functional Status After Childbirth”. J Nurse Midwifery 33/6 (1988), 252-260.
• Göcen, Gülüşan. Şükür Pozitif Psikolojiden Din Psikolojisine Köprü. İstanbul: Dem Yayınları, 2014.
• Göcen, Gülüşan. Şükür ve Psikolojik İyi Olma Arasındaki İlişki Üzerine Bir Alan Araştırması. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
• Günay, Ünver-Çelik, Celaleddin. Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi. Adana: Karahan Kitabevi, 2006.
• Günay, Ünver. Erzurum ve Çevre Köylerinde Dini Hayat. İstanbul: Erzurum Kitaplığı, 1999.
• Gürkan, Özlem Can-Ekşi, Zubeyde. “Effects Of Antenatal Education Program On Postpartum Functional Status and Depression”. Clinical and Experimental Health Sciences 7/4 (2017), 133-138.
• Havizari, Shiva vd. "The Relationship of Childbirth Experience With Maternal Functioning and Mental Health of Iranian Women: A Cross-Sectional Study". Research Square. https://doi.org/10.21203/rs.2.16953/v1
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Hökelekli, Hayati. Psikolojiye Giriş. Bursa: Emin Yayınları, 2008.
• Karaşahin, Hakkı. Dinî Hayat, Gördes Örneği. Ankara: Birleşik Yayınları, 2007.
• Karataş, Pınar –Ejder Apay, Serap. “Lohusaların Doğum Şekline Göre Doğum Sonu Fonksiyonel Durumlarının Karşılaştırılması”. Sakarya Tıp Dergisi 11/4 (2021), 781-793.
• Kavas, Erkan. "Dini Tutum-Stresle Başa Çıkma İlişkisi". Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 37 (2013). Kayıklık, Hasan. Din Psikolojisi: Bireysel Dindarlık Üzerine. Adana: Karahan Kitabevi, 2011.
• Kılıç, Emine Doğan –Cesur, Büşra. “The Relationship Between Postpartum Anxiety And Maternal Function İn Mothers”. Cumhuriyet Medical Journal. 45/4 (2023), 36-47.
• Kılıç, Emine. Annelerde Postpartum Anksiyete ve Annelik Fonksiyonu Arasındaki İlişki. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Kızılgeçit, Muhammed. Yalnızlık Umutsuzluk ve Dindarlık Üzerine Psiko-Sosyal Bir Çalışma. Ankara: Gece Kitaplığı, 2015.
• Kimter, Nurten. Benlik Saygısı ve Din. Ankara: Akademisyen Yayınları, 2018.
• Koç, Mustafa. “Demografik Özellikler ile Dindarlık Arasındaki İlişki Yetişkinler Üzerine Ampirik Bir Araştırma”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/2 (2010), 217-248.
• Köktaş, M. Emin. Türkiye’de Dinî Hayat. İstanbul: İşaret Yayınları, 1993.
• Köse, Ali –Ayten, Ali. Din Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2014.
• Kristeva, Julia. “Motherhood Today”. Colloque Gypsy V (Erişim 13 Mart 2025).
• Kuran Yolu Erişim 14 Mart 2025. https://www.islamveihsan.com/
• Kuran Yolu Erişim 14 Mart 2025. https://www.kuranmeali.com/index.php
• Kurt, Abdurrahman. “Dindarlığı Etkileyen Faktörler”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/2 (2009), 1-26.
• Kurt, Aylin vd. “Being Mother of A Child With Food Allergy: Stress, Resilience And Maternal Function”. Selçuk Sağlık Dergisi 4/2 (2023), 221 – 234.
• McVeigh, Carol – Chaboyer, Wendy. "Reliability and Validity of The Inventory of Functional Status After Childbirth When Used in An Australian Population". Nursing & Health Sciences 4/3 (2002), 107-112.
• Mehmedoğlu, Ali Ulvi. Kişilik ve Din. İstanbul: Dem Yayınları, 2004.
• Mercer, Ramona T. – Ferketich, Sandra L. "Predictors of Family Functioning Eight Months Following Birth". Nursing Research 39/2 (1990), 76-83.
• Mercer, Ramona T. "The Process of Maternal Role Attainment Over The First Year". Nursing Research 34/4 (1985), 198-203. (Erişim 14 Mart 2025).
• Mirghafourvand, Mojgan - Bagherinia, Marzieh. "Relationship Between Maternal Self-Efficacy and Functional Status Four Months After Delivery in Iranian Primiparous Women". Journal of Psychosomatic Obstetrics & Gynecology 39/4 (2018), 321-328.
• Mirghafourvand, Mojgan vd. “Physical Activity During Pregnancy And Its Relationship with The Functional Status of Primiparous Women Six Weeks After Childbirth: A Cohort Study”. J. Clin. Diagn. Res. 12 (2018), 12–16.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb, Kitâbu sünen-i kübra, Dâru’lkütübi’l-ilmiyye, Beyrût, I-VI, 1991.
• Nişancı, Zübeyir –Aysan, Ümmügülsüm. “Türkiye’de Sosyodemografik ve Sosyokültürel Göstergelere Göre Dindarlık Seviyeleri”. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi 39/2 (2019), 303-328.
• Oruç, Mine. Doğum Sonu Dönemde Kadınların Annelik Fonksiyonu ile Maternal Bağlanma İlişkisinin İncelenmesi. Antalya: Akdeniz Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Özkan, Sevgi – Sevil, Ümran, Ümran. "Doğum Sonrası Fonksiyonel Durum Envanterinin Geçerlilik Güvenilirlik Çalışması". TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni (2007).
• Schleifer, Aliah. Motherhood in Islam. Epub: Islamic Texts Society, 1986.
• Shamasbi, Sevda Gholizadeh vd. "The Relationship Between Maternal Functioning and Mental Health After Childbirth in Iranian Women". International Journal of Environmental Research and Public Health 17/5 (2020), 1558. https://doi.org/10.3390/ijerph17051558
• Shapiro,Samuel Sanford-Wilk, Martin B. "An Analysis of Variance Test For Normality (Complete Samples)". Biometrika 52/3-4 (1965), 591-611.
• Stark, Rodney-Glock, Charles Y. American Piety: The Nature of Religious Commitment. California: Univ of California Press, 1970.
• Şahin, Meryem vd. “Dindarlık ve Biliş: İçsel Dini Motivasyon ile Eleştirel Düşünme ve İkili Düşünme Arasındaki İlişkiler”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 27/1 (2023). Şanlı, Yasemin-Öncel, Selma. “Kadınların Doğum Sonrası Fonksiyonel Durumları ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi”. Turk J Society Obstet Gynecol 2 (2014), 105-114.
• Şengül, Fatma. Dindarlık ve Ruh Sağılığı ilişkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Taplamacıoğlu, Mehmet. “Yaşlara Göre Dini Yaşayışın Şiddet ve Kesafeti Üzerinde Bir Anket”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/1-4 (1962), 141-152.
• Tarhan, Nevzat. Kadın Psikolojisi. İstanbul: Nesil Yayınları, 2016.
• Timurturkan, Meral. "Özel Sektörde Çalışan Yönetici Kadınların Annelik Anlatıları: Deneyimler, Beklentiler ve Annelik İdeolojileri". İnsan ve Toplum 10/1 (2020), 107-143.
• Tokur, Behlül. Stres-Dindarlık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011.
• Tura, Hatice. Dindarlık, Affetme ve Psikolojik İyi Oluş İlişkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Turan, Yahya. Kişilik ve Dindarlık. İstanbul: Ensar Yayınları, 2017.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Doğum İstatistikleri, 15 Mayıs 2024.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Doğum İstatistikleri, 15 Mayıs 2023.
• Uysal, Veysel. “Dini Hayat ve Şahsi Özellikler (Bir Alan Araştırması)”. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 2 (1995), 165-180.
• Uysal, Veysel. Geleneksellik-Çağdaşlık Bağlamında Türkiye'de Dindarlık ve Kadın. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2006.
• Vapur, Mualla. Anneliğe Uyum ve Dindarlık İlişkisi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Vural, Muhammet Enes. Yetişkinlerde Alçakgönüllülük, Dindarlık ve Psikolojik İyi Oluş İlişkisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Wang, Tsae-Jyy. “Concept Analysis of Functional Status”. Int J Nurs Stud. 41/4 (2004), 457-462. https://doi.org https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2003.09.004
• Yapıcı, Asım. Ruh Sağlığı ve Din, Psiko-Sosyal Uyum ve Dindarlık. Adana: Karahan Kitabevi, 2007.
• Yapıcı, Asım. Toplumsal Cinsiyet, Din ve Kadın. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2016.
• Yıldız, Mualla. “Dindarlığın Tanımı ve Boyutları Üzerine Psikolojik Bir Çalışma”. Tabula Rasa 1/1 (2001), 19-42.
• Yılmaz, Büşra. Primiparların Annelik Fonksiyonlarının Emzirme Öz-Yeterlilik ve Maternal Bağlanmalarına Etkisi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Yoğurtçu, Fatma. Yetişkinlerde Dindarlık ve Ruh Sağlığı. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.