Sağlık İnanç Modeli Bileşenleri ile Kadınların Serviks Kanseri ve Pap Smear Tarama Testi Bilgilerinin ve Tarama Testi Davranışlarının İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 149 - 159, 26.05.2023

Aylin Polat Aslı Kalkım

https://doi.org/10.52538/iduhes.1261991

Öz

Araştırmanın amacı; serviks kanserine ve papsmear tarama testine yönelik kadınların bilgilerinin ve taramaya katılma davranışlarının sağlık inanç modeli ile incelenmesidir. Tanımlayıcı, kesitsel türdeki araştırma İzmir’in Bornova ilçesinde bulunan bir Halk Eğitim Merkezinde, Şubat-Haziran 2019 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini, Halk Eğitim Merkezinde eğitim alan kadınlar (n=926), örneklemini; 350 kadın oluşturmuştur. Araştırmada Birey Tanıtım Formu ve Rahim Ağzı Kanseri ve Pap Smear Testi Sağlık İnanç Modeli Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizi SPSS 22.0 programı ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada sayı, yüzdelik dağılım, ortalama ve standart sapma, bağımsız gruplarda t testi, Mann-Withney U testi ve tek yönlü varyans analizi kullanılmıştır. Kadınların yaş ortalaması 39,47 (SD=13.10)’dur. Serviks kanserine ilişkin bilgisi olduğunu belirtenlerin oranı % 45,7; Papsmear testini bilenler %60,3 ve papsmear testi yaptıranların oranı %54,9’dur. Serviks kanserine ilişkin bilgisi olduğunu ifade eden kadınların yarar algıları, sağlık motivasyonları ve önemseme algıları istatistiksel açıdan anlamlı şekilde yüksek bulunmuştur (p<0,005). Serviks kanserine ilişkin bilgi sahibi olmayanların ise engel algıları istatistiksel açıdan anlamlı olarak yüksek bulunmuştur (p<0,001). Papsmear taramasına yönelik bilgi sahibi olanların algıladıkları yarar istatistiksel açıdan anlamlı olarak yüksek olduğu saptanmıştır (p<0,005). Pap smear taramasına ilişkin bilgisi olmayanların ise engel algıları istatistiksel açıdan önemli şekilde yüksek bulunmuştur (p<0,001). Pap smear tarama testine katılmayan kadınlarda engel algısı istatistiksel açıdan anlamlı şekilde yüksek olarak belirlenmiştir ( p < 0,001). Sonuç olarak, araştırmada kadınların istendik düzeyde papsmear taramasına katılmadığı belirlendi. Araştırma sonucunda hastalığa ilişkin bilginin yarar algısını, önemsemeyi ve motivasyonu arttırdığı; hastalık ve tarama testine ilişkin bilgi eksikliğinin ise kadınların engellerini arttırdığı görülmüştür. Ayrıca engel algısı yüksek olan kadınlarda tarama testini yaptırmamanın daha yaygın olduğu belirlenmiştir. Bu doğrultuda tarama programlarının etkin bir şekilde uygulanabilmesi için koruyucu sağlık hizmetlerinde çalışan sağlık profesyonelleri tarafından serviks kanseri ve tarama testine ilişkin özellikle birinci basamak sağlık hizmeti verilen kurumlarda sağlık eğitimleri ile kadınları bilgilendirmek ve farkındalık sağlamak oldukça önemlidir. Özellikle bireylerin tarama testi yaptırma davranışında etkili olan engelleri öğrenerek, uygun girişimlerde bulunmalıdır.

Anahtar Kelimeler

kadın sağlığı, serviks kanseri, papsmear, sağlık inanç modeli, hemşirelik

Kaynakça

• Akyuz, A., Guvenc, G., Acikel, C.H. Health Belief Model Scale for Cervical Cancer and Pap Smear Test:psychometric testing. Journal of Advanced Nursing. 2010; 67(2):428–437.
• Aldohaian, A.I., Alshammari, S.A., Arafah, D.M. Using the health belief model to assess beliefs and behaviors regarding cervical cancer screening among Saudi women: a cross-sectional observational study. BMC Women's Health. 2019; 19(6):1-16.
• Altıntaş, H.K., Aslan, G.K. Kadınların Meme ve Serviks Kanserinin Erken Tanısına Yönelik Sağlık İnançlarının Değerlendirilmesi. HUHEMFAD-JOHUFON. 2020;7(3):249-261.
• Aşılar, H.R., Köse, S., Yıldırım, A. Kadınların Servikal Kanser ve “Pap Smear” Testine İlişkin Bilgi, İnanç ve Davranışları. Türkiye Klinikleri J Nurs Sci. 2015;7(2):102-111
• Bal, M.D. Kadınların Pap Smear Testi Yaptırma Durumlarının Sağlık İnanç Modeli Ölçeği ile Değerlendirilmesi. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2014;4(3):133-138.
• Basak, D., Acikgoz, İ. Promoting Attendance at Cervical Cancer Screening: Understanding the Relationship with Turkish Womens’ Health Beliefs. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention. 2013;14(1):333-40.
• Cangol, E., Sogut,S., Berberoglu, U., Dolu, I. Evaluation of Women Having Pap Smear Test by Health Belief Model Scale. International Journal of Caring Sciences. 2020; 13(1):333-42.
• Cetisli, E.N., Top, D.E., Işık, G. Cervical Cancer and Pap Smear Test Health Beliefs and Health Promoting Lifestyle of Women in Turkey. International Journal of Caring Sciences. 2016;9(2):630-39.
• Çiftçi, N., Kadıoğlu, H. Türkiye’de Sağlık İnanç Modeline Dayalı Geliştirilen ve Türkçeye Uyarlanan Ölçekler. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2020;8(6):2015-21.
• Erdoğan, M., Ersin, F., Kıssal, A. Kadın Sağlık Personelinin Servikal Kansere Yönelik Algıları ve Bunu Etkileyen Faktörler. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi. 2016;18(2-3):31-43.
• Gözüm S., Çapık C. Sağlık Davranışlarının Geliştirilmesinde Bir Rehber: Sağlık İnanç Modeli. DEUHYO ED. 2014;7(3):230-37.
• Hemşirelik Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 2011. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/04/20110419-5.htm Erişim tarihi: 07.03.2023
• Kazancı, F., Yapar, D., Yalcınkaya, C., Onan, M.A. Is there still a necessity for awareness and information about HPV infection and vaccine for adolescent in developing countries? Journal of Obstetrics and Gynaecology. 2022;42(7): 3073-3079
• Kazankaya, F., Güneri, S.E., Ertem, G. Kadınların Pap Smear Testi Yaptırma Durumlarının Sağlık İnanç Modeli Yaklaşımı ile Değerlendirilmesi. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 2023; 8(1): 137-44.
• Kılıçsokan P., İlhan, N. Bir Aile Sağlığı Merkezine Başvuran Kadınların Pap Smear Testi Yaptırma Durumları ile Serviks Kanserine ve Pap Smear Testine Yönelik Sağlık İnançları. Jinekoloji - Obstetrik ve Neonatoloji Tıp Dergisi. 2020; 17(2):323-27.
• Kızılırmak, A., Kocaöz, S. Bir Universitedeki Kadınların Serviks Kanseri ve Pap Smear Testine İlişkin Sağlık İnançlarını Etkileyen Faktörler. Sted. 2018;27(3):165-75.
• Öztürk Y., Gürsoy E. Kadınların Pap Smear Tarama Testini Yaptırmalarının Önündeki Engeller. Sted. 2020; 29(1):61-68.
• Phan, N.H.D., Nguyen,T.T., Vo, N.T., Le, T.T.T., Tran, T.H.B., Truong, B.K., Le, T.H.A., Lao, T.D. Epidemiology, Incidence, Mortality of Cervical Cancer in Southeast Asia and their Relationship: An Update Report. Asian Journal of Pharmaceutical Research and Health Care. 2020;12(3):97-101.
• Putri, S.I., Fajriah, A.S., Asiyah, S., Ellina, A.D. The Health Belief Model and Cervical Cancer Examination Behavior of Women. in The International Virtual Conference on Nursing, KnE Life Sciences, 2022:726–737.
• Siraj, F., Radzijohari M., Bakar, N.A., Sahazudin, F. Health Belief Model and Its Association with Cervical Cancer Screening Among Malaysian Women. Indian Journal of Public Health Research & Development. 2019; 10(7): 1145-1151.
• Sumarmi, S., Hsu, Y., Cheng, Y., Lee, S. Factors associated with the intention to undergo Pap smear testing in the rural areas of Indonesia: A health belief model. Reprod Health. 2019;18:138-147.
• Sung, H., Ferlay, J., Siegel,J.L., Laversanne, M., Soerjomataram, I., Jemal, A., Bray, F. Global Cancer Statistics 2020: GLOBOCAN Estimates of Incidence and Mortality Worldwide for 36 Cancers in 185 Countries. CA: A Cancer Journal for Clinicians. 2021;71:209-49.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Kanser Dairesi Başkanlığı. https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/kanser-taramalari Erişim tarihi:07.03.2023
• Uludağ, G., Gamsızkan, Z., Sungur, M.A. Kadınların Serviks Kanseri ve Taraması İle İlgili Sağlık İnançlarının Değerlendirilmesi. DÜ Sağlık Bil Enst Derg. 2020;10(3):357-62.
• Yaslı G. Türkiye’de Servikal Kanser Tarama Programı Saha Değerlendirmesi. Sağlık ve Toplum 2022; 32(3):14-22.