Yetişkin Bireylerde Beslenme Okuryazarlığının Ev Dışı Beslenme ve Besin Tercihleri Üzerine Etkisinin Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 237 - 249, 30.09.2023

Dilşat Baş , Nihan Çakır Biçer , Kezban Esen Karaca , Binnur Okan Bakır

https://doi.org/10.52538/iduhes.1292678

Öz

Amaç: Bu çalışmada bireylerin beslenme okuryazarlığı düzeyinin ev dışında beslenme, eve dışarıdan yemek sipariş etme ve sağlıklı besin tercihleri üzerinde etkisinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem: Araştırma 18-65 yaş arasında 393 gönüllü birey ile yürütülmüştür. Çevrimiçi anket yöntemi kullanılarak katılımcıların beslenme okuryazarlığı düzeyi, ev dışı yemek yeme, eve yemek sipariş etme sıklığı ve tercihleri sorgulanmıştır. Beslenme okuryazarlığını değerlendirmek için ‘Kendini Algılayan Gıda Okuryazarlığı Ölçeği’ (SPFLS) kullanılmıştır.
Bulgular: Araştırmaya 288 kadın (%73.3) ve 105 erkek (%26.7) katılmıştır. SPFLS toplam puan ortalaması kadın katılımcıların 89.58±12.21 iken, erkek katılımcıların 87.12±15.08 olarak bulunmuştur. Ev dışı yemek sipariş verme sıklığına göre toplam SPFLS puanı karşılaştırıldığında sık yemek sipariş edenler ile hiç/nadir ve seyrek sipariş veren grubun toplam SPFL puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur (p0.001). SPFLS toplam puanı medyan değerin (90) üzerinde olan katılımcıların sağlıklı yiyecek tüketim sıklığı (sebze, meyve, tam tahıl ürünler ve kurubaklagiller), medyan değerin altında olan katılımcılara göre yüksek bulunurken (sırasıyla p0.001, p=0.002, p0.001), sağlıksız tercihlerin (gazlı içecekler, hazır meyve suyu ve meşrubat) tüketim sıklığı, iş/okul haricinde ev dışında yeme sıklığı ve eve yemek sipariş etme sıklığı düşük bulunmuştur (sırasıyla p=0.012, p=0.001, p=0.002 ve p=0.004).
Sonuç: Beslenme okuryazarlık düzeyi arttıkça sağlıklı tercihler yapma yönünde eğilimin arttığı görülmüştür. Halk sağlığı üzerinde değiştirilebilir bir risk faktörü olan beslenme okuryazarlığı düzeyinin yükseltilmesi ile toplum sağlığının iyileştirilebileceği ön görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Beslenme Okuryazarlığı, Ev Dışı Beslenme, Besin Tercihi, Hızlı Hazır Yemek, Sağlıklı Beslenme

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

Veri toplama sürecinde destek olan Dyt. Hüsniye Avcı ve Dyt. Öznur Uğur’a teşekkür ederiz.

Assessing the Effect of Nutritional Literacy in Adult Individuals on Out-of-Home Nutrition and Food Choices

Öz

Aim: In this study, it was aimed to evaluate the effect of nutritional literacy level of individuals on out-of-home nutrition, ordering food from home and healthy food preferences. Material and Metods: The study was carried out with 393 volunteers between the ages of 18-65. The nutritional literacy level of the mparticipants, the frequency and preferences of out-of-home nutrition, ordering food at homewere questioned by using the online questionnaire method. ‘The Self-Perceived Food Literacy Scale (SPFLS)’ was used to assess nutritional literacy.
Result: 288 women (73.3%) and 105 men (26.7%) participated in the study. The mean SFLPS total score was 89.58±12.21 for the female participants and 87.12±15.08 for the male participants. When the total SPFLS score was compared according to the frequency of ordering out-of-home nutrition, a statistically significant difference was found between the participants who ordered food frequently and those who ordered never/rarely and seldom (p;0.001). The frequency of healthy food consumption (vegetables, fruits, whole grain products and legumes) of the participants with a SPFLS total score above the median value (90) was found to be higher than those of the participants below the median value (respectively, p0.001, p=0.002, p0.001), while the frequency of consumption of unhealthy choices (sodas, instant juice and soft drinks), the frequency of out-of-home nutrition except for work/school, and the frequency of ordering food at home were found to be lower (respectively, p=0.012, p=0.001, p=0.002 ve p=0.004).
Conclusion: It was observed that as the nutritional literacy level increased, the tendency to make healthy choices increased. It is foreseen that public health can be improved by increasing the level of nutrition literacy, which is a changeable risk factor on public health. It is foreseen that public health can be improved by increasing the level of nutrition literacy, which is a modifiable risk factor on public health.

Anahtar Kelimeler

nutrition literacy, out-of-home nutrition, food choice, fast food, healty eating

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Adams, J., Goffe, L., Brown, T., Lake, A. A., Summerbell, C., White, M., Wrieden,W., Adamson, A. J. (2015). Frequency and socio-demographic correlates of eating meals out and take-away meals at home: cross-sectional analysis of the UK national diet and nutrition survey, waves 1–4 (2008–12). International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 12(1), 1-9.
• Aihara, Y., Minai, J. (2011). Barriers and catalysts of nutrition literacy among elderly Japanese people. Health promotion international, 26(4), 421-431.
• Andrade, G. C., Louzada, M. L. D. C., Azeredo, C. M., Ricardo, C. Z., Martins, A. P. B., Levy, R. B. (2018). Out-of-home food consumers in Brazil: what do they eat?. Nutrients, 10(2), 218.
• Aşıcı, M. (2009). Kişisel ve sosyal bir değer olarak okuryazarlık. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(17), 9-26.
• Baysal, A. (2012). Beslenme. Ankara: Hatiboğlu Yayınevi.
• Bes-Rastrollo, M., Basterra-Gortari, F. J., Sanchez-Villegas, A., Marti, A., Martínez, J. A., Martínez-González, M. A. (2010). A prospective study of eating away-from-home meals and weight gain in a Mediterranean population: the SUN (Seguimiento Universidad de Navarra) cohort. Public health nutrition, 13(9), 1356-1363.
• Carbone, E. T.,Zoellner, J. M. (2012). Nutrition and health literacy: a systematic review to inform nutrition research and practice. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 112(2), 254-265.
• Choi, M. K., Kim, T. Y., Yoon, J. S. (2011). Does frequent eating out cause undesirable food choices? Association of food away from home with food consumption frequencies and obesity among Korean housewives. Ecology of food and nutrition, 50(3), 263-280.
• Cimbaro, M. A. (2008). Nutrition literacy: Towards a new conception for home economics Education (Doctoral dissertation, University of British Columbia).
• Demirel, O., Hatırlı, S. A. (2020). Türkiye’de Ev-Dışı Yemek Yeme Alışkanlığının Analizi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 16(4), 976-988.
• Duman, E., Yıldız, T. A., Keser, A., Ok, M. A. 19-64 Yaş Arası Bireylerde Beslenme Okuryazarlığının ve Beslenme Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi. Uluslararası Gazi Sağlık Bilimleri Kongresi, 15-17 Aralık 2021, Çevrimiçi Kongre.
• Er Döngel, H. (2020). Yetişkin Bireylerin Beslenme Okuryazarlığı Durumu ve Yaşam Kalitesi İlişkisinin Belirlenmesi: Kütahya Örneği (Doctoral tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü).
• Fuglestad, P. T., Jeffery, R. W., Sherwood, N. E. (2012). Lifestyle patterns associated with diet, physical activity, body mass index and amount of recent weight loss in a sample of successful weight losers. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 9(1), 1-10.
• Guthrie, J. F., Lin, B. H., Frazao, E. (2002). Role of food prepared away from home in the American diet, 1977-78 versus 1994-96: changes and consequences. Journal of nutrition education and behavior, 34(3), 140-150.
• Guttersrud, Q., Dalane, J. Q., Pettersen, S. (2014). Improving measurement in nutrition literacy research using Rasch modelling: examining construct validity of stage-specific ‘critical nutrition literacy’scales. Public health nutrition, 17(4), 877-883.
• Gönül, S., Karlı, B. (2020). Antalya ilinde hanehalklarının ev dışı gıda tüketimi ve tüketici eğilimleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 25 (1), 10-19. DOI: 10.37908/mkutbd.618516
• Hatırlı Adem, S., Yiğit, A. G. (2019). Isparta İlinde Ev Dışı Gıda Tüketim Tercihleri: Süleyman Demirel Üniversitesi Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(18), 412-424.
• Janssen, H. G., Davies, I. G., Richardson, L. D., Stevenson, L. (2018). Determinants of takeaway and fast food consumption: a narrative review. Nutrition research reviews, 31(1), 16-34.
• Kearney, J. M., Hulshof, K. F. A. M., Gibney, M. J. (2001). Eating patterns–temporal distribution, converging and diverging foods, meals eaten inside and outside of the home–implications for developing FBDG. Public health nutrition, 4(2b), 693-698.
• Lachat, C., Nago, E., Verstraeten, R., Roberfroid, D., Van Camp, J., Kolsteren, P. (2012). Eating out of home and its association with dietary intake: a systematic review of the evidence. Obesity reviews, 13(4), 329-346.
• Larson, N., Neumark-Sztainer, D., Laska, M. N., Story, M. (2011). Young adults and eating away from home: associations with dietary intake patterns and weight status differ by choice of restaurant. Journal of the American Dietetic Association, 111(11), 1696-1703.
• Ljubičić, M., Matek Sarić, M., Colić Barić, I., Rumbak, I., Komes, D., Šatalić, Z., Guiné, R. P. (2017). Consumer knowledge and attitudes toward healthy eating in Croatia: a cross-sectional study. Arhiv za higijenu rada i toksikologiju, 68(2), 153-158.
• McClain, A. C., Ayala, G. X., Sotres-Alvarez, D., Siega-Riz, A. M., Kaplan, R. C., Gellman, M. D., Gallo, L. C., Horn, L. V., Daviglus, M.L., Perera, M.J., Mattei, J. (2018). Frequency of intake and type of away-from-home foods consumed are associated with diet quality in the Hispanic Community Health Study/Study of Latinos (HCHS/SOL). The Journal of nutrition, 148(3), 453-463.
• Mozaffarian, D. (2016). Dietary and policy priorities for cardiovascular disease, diabetes, and obesity: a comprehensive review. Circulation, 133(2), 187-225.
• National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (2016). Food literacy: How do communications and marketing impact consumer knowledge, skills, and behavior? Workshop summary. National Academies Press.
• Poelman, M. P., Dijkstra, S. C., Sponselee, H., Kamphuis, C., Battjes-Fries, M. C., Gillebaart, M., Seidell, J. C. (2018). Towards the measurement of food literacy with respect to healthy eating: the development and validation of the self perceived food literacy scale among an adult sample in the Netherlands. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 15(1), 1-12.
• Rolls, B. J., Engell, D., Birch, L. L. (2000). Serving portion size influences 5-year-old but not 3-year-old children's food intakes. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 100(2), 232.
• Selçuk, K. T., Çevik, C., Baydur, H., Meseri, R. (2020). Validity and reliability of the Turkish version of the self-perceived food literacy scale. Progress in Nutrition, 22(2), 671-677.
• Silk, K. J., Sherry, J. Winn, B., Keesecker, N., Mildred, A., Horodynski Sayir, A. (2008). Increasing nutrition literacy: testing the effectiveness of print, web site, and game modal- ities. Journal of Nutrition Education and Behavior, 40, 3-10.
• Wellard-Cole, L., Davies, A., Allman-Farinelli, M. (2022). Contribution of foods prepared away from home to intakes of energy and nutrients of public health concern in adults: A systematic review. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 62(20), 5511-5522
• Willett, W., Rockström, J., Loken, B., Springmann, M., Lang, T., Vermeulen, S., Garnett, T., Tilman, D., DeClerck,F., Wood, A., Jonell,M.,Clark, M., Gordon, L. J., Fanzo, J., Hawkes, C., Zurayj, R., Rivera, J. A., De Vries, W., Sibanda, L. M., Afshin, A., Chaudhary, A., Herrero, M., Agustina, R., Branca, F.,Lartey, A., Fan, S., Crona, B., Fox, E., Bignet, V.,Troell, M., Lindahl, T.,Singh, S., Cornell, S.E., Reddy, K. S., Narain, S., Nishtar,S., Murray, C. J. (2019). Food in the Anthropocene: the EAT–Lancet Commission on healthy diets from sustainable food systems. The Lancet, 393(10170), 447-492.
• World Health Organization. “Body Mass Index (BMI)”, https://www.who.int/data/gho/data/themes/topics/topic-details/GHO/body-mass-index, (15 Kasım 2022).
• World Health Organization. (2003). Diet, nutrition, and the prevention of chronic diseases: report of a joint WHO/FAO expert consultation (Vol. 916). World Health Organization.
• Yıldırım, M., Kızıltan, G., Ok, M. A. (2021). Beslenme Okuryazarlığı Nedir?. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi-BÜSBİD, 6, 1-13.
• Zang, J., Luo, B., Wang, Y., Zhu, Z., Wang, Z., He, X., Wang, W.,Guo, Y.,Chen, X.,Wang, C., Guo, C., Zou, S.,Jia, X., Wu, F. (2018). Eating out-of-home in adult residents in Shanghai and the nutritional differences among dining places. Nutrients, 10(7), 951.
• Zoellner, J., Connell, C., Bounds, W., Crook, L., Yadrick, K. (2009). Peer reviewed: nutrition literacy status and preferred nutrition communication channels among adults in the lower Mississippi Delta. Preventing chronic disease, 6(4), 1-11.