OSMANLI’DAN GÜNÜMÜZE TÜRKİYE’NİN BATILILAŞMA SERÜVENİ

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 91 - 112, 24.06.2025

Elif Özdilek

https://doi.org/10.61349/iesbad.1627015

Öz

Modernleşme, Batı Avrupa'da 16. yüzyıldan itibaren başlayan ve 18. yüzyılda kapsamlı bir yaşam projesine dönüşen, önemli dönüşümlere ve zaman zaman devrimlere yol açan bir zihniyet ve eylem biçimini temsil eder. İlerleme ve kalkınma kavramları, modernleşmeyi teşvik etmede ve ona olumlu bir çağrışım kazandırmada çok önemli olmuştur. Şerif Mardin'e göre, Türkiye'deki modernleşme süreci Tanzimat reformlarıyla başlamıştır; Baykan Sezer ise Osmanlı İmparatorluğu'nun Batılı güçlere karşı gerilemesi ve yenilgisinin imparatorluk içinde batılılaşmanın yolunu açtığını savunur. Batı, üstünlük ve otorite açısından baskın bir konum elde ettikçe, kendine özgü ve örnek statüsüyle tüm dünyaya benzersizliğini ve üstünlüğünü ilan etti. 18. yüzyıla gelindiğinde Batı, elde ettiği avantajlar ve küresel sistemdeki konumu temelinde lider ve örnek bir rol elde etmişti. Sonuç olarak, istisnai olarak görülüyordu ve bu alanın dışında kalanlar "öteki" olarak görülüyordu. Artık diğer toplumlar için ev ödevi, Batıyı takip etmek ve onun geldiği seviyeyi yakalamak olmuştur. Türkiye için bu serüven Osmanlı’dan miras kalmış olup günümüze kadar ulaşmıştır.

Anahtar Kelimeler

Modernleşme , Batılılaşma , Osmanlı , Türkiye

TURKEY’S WESTERNIZATION ADVENTURE FROM THE OTTOMAN EMPIRE TO THE PRESENT

Öz

Modernization represents a mindset and a way of action that began in Western Europe in the 16th century and transformed into a comprehensive life project in the 18th century, leading to significant transformations and, at times, revolutions. The concepts of progress and development have been very important in encouraging modernization and giving it a positive connotation. According to Şerif Mardin, the modernization process in Turkey began with the Tanzimat reforms; Baykan Sezer argues that the decline and defeat of the Ottoman Empire against Western powers paved the way for Westernization within the empire. As the West gained a dominant position in terms of superiority and authority, it declared its uniqueness and superiority to the entire world with its unique and exemplary status. By the 18th century, the West had achieved a leading and exemplary role based on the advantages it had gained and its position in the global system. As a result, it was seen as exceptional and those who remained outside this area were seen as "others." The homework for other societies now became to follow the West and catch up with the level it had reached. This adventure for Türkiye was inherited from the Ottoman Empire and has survived to the present day.

Anahtar Kelimeler

Modernization , Westernization , Ottoman , Türkiye

Kaynakça

• Adanır, O. (2013). Osmanlı ve ötekiler. Doğu Batı Yayınları.
• Adıvar A. A. (1970). Osmanlı Türklerinde ilim. Remzi Kitabevi.
• Altun, F. (2011). Modernleşme kuramı / Eleştirel bir giriş. Küre Yayınları.
• Bellah, R. N. et al. (1992). The good society. Vintage Books.
• Berkes, N. (1999). The development of secularism in Turkey (1st edition). Routledge.
• Berman N. (1988). ‘Sovereignty in Abeyance: Self-Determination and International Law’, Wisconsin ILJ 51.
• Coşkun, İ. (1989). Modernleşme kuramı üzerine. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi sosyoloji dergisi, 3. Dizi-1. Sayı, 289-304.
• Davison, R. H. (2016). Reform in the Ottoman Empire, 1856-1876. Princeton University Press.
• Eisenstadt, S. N. (2007). Modernleşme, başkaldırı ve değişim. Doğu Batı Yayınları.
• Ergut, F. & Uysal, A. (2012). Tarihsel sosyoloji / Stratejiler - sorunsallar - paradigmalar. Dipnot Yayınları.
• Findley, C. V. (2019). Osmanlı İmparatorluğu’nda Bürokratik Reform. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Gencer, Bedri. (2014). İslam’da Modernleşme (1839-1939). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Genç, M. (2012). Osmanlı İktisadi Dünya Görüşünün İlkeleri. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3(1), 175-186.
• Georgeon, F. (2006). Osmanlı-Türk modernleşmesi 1900-1930. Yapı Kredi Yayınları.
• Hanioğlu, M. Ş. (1986). Bir siyasal örgüt olarak Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türklük (1889–1902). İletişim Yayınları.
• Hanioğlu, M. Ş. (1995). The Young Turks in Opposition. Oxford University Press.
• Inglehart, R. (1997). Modernization and postmodernization. Princeton University Press.
• İnalcık, H. (2011). Rönesans Avrupası & Türkiye’nin batı medeniyetiyle özdeşleşme süreci. İş Bankası Kültür Yayınları.
• Karakaş, Mehmet. (1998). Batı Gelişme Modeli ve Batı Dışı Toplum Olmanın Ötekiliği. Yeni Türkiye, Sayı 23-34, 1691-1702.
• Karakaş, Mehmet. (2020). Modernlik Küreselleşme ve Türkiye’nin Kimlikler Evreni. 2. Baskı, İstanbul: Küre Yayınları.
• Kızılçelik, S. (2016). Sosyoloji tarihi 3: Saint-Simon, Comte, Spencer, Le Play ve Tocqueville’in sosyal teorileri. Anı Yayıncılık.
• Kissinger, H. (2016). Dünya Düzeni. Boyner Yayıncılık.
• Landes, D. S. (1995). Kapitalizmin doğuşu. İnsan Yayınları.
• Lewis, B. (2000). Modern Türkiye’nin doğuşu. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mardin, Ş. (1997). Türk modernleşmesi makaleler 4. İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2019). Genesis of young Ottoman thought. Princeton University Press.
• McMeekin, S. (2019). Osmanlı’da son fasıl & savaş, devrim ve Ortadoğu’nun şekillenişi (1908-1923). Yapı Kredi Yayınları.
• Mirsepassi A., Amrita B., Weaver F. S. (2003). Localizing knowledge in a globalizing world: Recasting the area studies debate. Syracuse, NY: Syracuse University Press.
• Okumuş, E. (1999). Türkiye’nin laikleşme serüveninde Tanzimat. İnsan Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2001). İmparatorluğun en uzun yüzyılı. İletişim Yayınları.
• Öğün, S. S. (1995). Modernleşme, Milliyetçilik ve Türkiye. Bağlam Yayınları.
• Robertson, R. (1992). Globalization: social theory and global culture (1st Edition). SAGE Publications Ltd.
• Sarup, M. (1995). Post-yapısalcılık ve Post-Modernizm & Eleştirel bir giriş. Pharmakon Yayınları.
• Sezer, Baykan. (1996). Batıcılaşma ve Türkiye’de Siyaset Üzerine Notlar. Yeni Türkiye, 9.
• Shayegan, Daryush. Yaralı Bilinç (2020). Çev.Haldun Bayrı, İstanbul: Metis Yayınları.
• Tönnies, F. (1957). Community and society. (C. P. Loomis, Trans.). The Michigan State University Press.
• Tönnies, F. (2001). Community and civil society. (J. Harris ve M. Hollis, Trans.). Cambridge University Press.
• Turner, J. H., Beeghley, L., Powers, C. H. (2010). Sosyolojik teorinin oluşumu. (Ü. Tatlıcan, Çev.). Sentez Yayıncılık.
• Türkdoğan, O. (2012). Türk toplum sistemi ve yapısal sorunları. IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Ülken, H. Z. (2013). Türkiye’de çağdaş düşünce tarihi. İş Bankası Kültür Yayınları.
• Zürcher, E. J. (1995). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. İletişim Yayınları.