Toplum Sağlığı Işığında Koruma Basamaklarının Rolü

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 2, 17 - 20, 27.08.2025

İlayda Kömürcü

Öz

Sağlık, yalnızca hastalıkların yokluğu değil, bedensel, sosyal ve ruhsal yönden tam bir iyilik hâlidir. Sağlığın korunması, bu bütüncül iyilik halini sürdürmek için birincil, ikincil, üçüncül ve dördüncül koruma düzeyleriyle ele alınmaktadır. Birincil koruma hastalıkların oluşumunu engellerken; ikincil koruma erken tanı ve müdahale ile hastalıkların ilerlemesini önler. Üçüncül koruma, hastalık sonrası komplikasyonların azaltılması ve rehabilitasyonla işlevselliğin korunmasını hedefler. Dördüncül koruma ise, aşırı tıbbi müdahalelerin önlenmesiyle hastanın gereksiz zarar görmesini engeller. Bu çok katmanlı yaklaşım, bireylerin yaşam kalitesini artırmak ve toplum sağlığını geliştirmek için kritik öneme sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık , Toplum Sağlığı , Birincil Koruma , İkincil Koruma , Üçüncül Koruma , Dördüncül Koruma Sorumlu

The Role of Levels of Prevention in the Light of Public Health

Öz

Health is defined not merely as the absence of disease, but as a state of complete physical, mental, and social well-being. The preservation of health is approached through four levels of prevention: primary, secondary, tertiary, and quaternary. Primary prevention aims to avert the onset of disease, while secondary prevention focuses on early diagnosis and prompt intervention to halt disease progression. Tertiary prevention targets the reduction of complications and the maintenance of functionality through rehabilitation. Quaternary prevention seeks to avoid unnecessary medical interventions and minimize potential harm to the patient. This multilayered framework is essential for enhancing individual quality of life.

Anahtar Kelimeler

Health , Public Health , Primary Prevention , Secondary Prevention , Tertiary Prevention , Quaternary Prevention

Kaynakça

• Busse R, Scheller-Kreinsen D, Zentner A. Tackling chro- nic disease in Europe: strategies, interventions and chal- lenges: WHO Regional Office Europe; 2010.
• Akdeniz, M., & Kavukçu, E. (2017). Quaternary prevention: First, do not harm. Turkish Journal of Family Practice, 21(2), 74-81.
• Akgül, N., (2008). Sivas İl Merkezi Birinci Basamak Sağlık Kurumlarında Çalışan Sağlık Personelinin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları ve Öz-Etkililik- Yeterlilik Düzeylerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Bonita, R., Beaglehole, R., Kjellström, T. and Kjellstrom, T., - (2000). Basic Epidemiology. 2. Basım. World Health Organization.
• Centers for Disease Control and Prevention and The Merck Company Foundation. The State of Aging and Health in America 2007. The Merck Company Foundation, Whitehouse Station, NJ 2007. Available at: http://www.cdc.gov (10 Nisan 2015’te Erişilmiştir).
• Çalıkuşu H, Usluer İ, Tanrıverdi M, Kronik hastalıklarda koruyucu rehabilitasyon yaklaşımları ve fiziksel aktivite Bezmialem Vakıf Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı
• Kisling LA, Das JM. Prevention strategies. StatPearls [Internet]: StatPearls Publishing; 2021. Maville, J. A. ve Huerta, C. G. (2013). Theoretical foundations of health promotion. J. A. Maville, ve C. G. Huerta (Ed.), Health promotion in nursing içinde (38-52), Third Edition, USA: Delmar Cengage Learning
• Mckenzie, J.F. and Seabert, M.D., (2012). Prevention: Primary, Secondary and Tertiary, içinde S.E. Boslaugh (Ed.), Encyclopedia of Epidemiology. (ss. 838- 840), 1. Basım, Sage Publications. Nejla U. Yaşlılarda düşmeye yol açan faktörler ve ko- ruyucu rehabilitasyon yaklaşımları. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi. 2018;5(2):267-74
• Okay, A., (2009). Sağlık İletişimi. İstanbul, MediaCat Kitapları, Temizkan, S.P. ve Çiçek, D., (2015). Sağlık Turizmi Kavramı ve Özellikleri, içinde S.P. Temizkan (Ed.), Sağlık Turizmi. (ss.9-36), 1.Baskı, Ankara, Detay Yayıncılık
• Porta, M. (2008). Dictionary of epidemiology. 5.Basım, Oxford University Press. Preventive Health Measurements in Geriatric Period Öztürk A, Özenç S, Canmemiş S, Bozoğlu E, 2015 https://ttb.org.tr/mevzuat_goster.php?Guid=5f5d8700-a285-11e7-9205-300896da83fe
• Scherrenberg M, Wilhelm M, Hansen D, et al. The futu- re is now: a call for action for cardiac telerehabilitation in the COVID-19 pandemic from the secondary pre- vention and rehabilitation section of the European As- sociation of Preventive Cardiology. Eur J Prev Cardiol. 2021;28(5):524-40.
• Wills, J. and Jackson, L., (2014). Health and Health Promotion, içinde J. Wills (Ed.), Fundamentals of Health Promotion for Nurses. (ss. 4-20), Second Edition, John Wiley and Sons, Incorporated. World Health Organization, (1946). Multilateral Agreements, 1946-1949, 119-138.