1888 Tarihli ve 36067 Numaralı Evkaf Defterine Göre Siirt Vakıflarının Mülk Varlığı

Yıl 2022, , 91 - 106, 29.10.2022

Recep Ayhan

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1075273

Cited By: 1

Öz

İslâm dünyasında önemli bir yeri olan vakıflar Osmanlı Devleti’nde de etkin olmuş ve devletin hemen her alanında faaliyet gösteren bir müessese haline gelmiştir. Osmanlı Devleti’nde vakıflar toplumsal, ekonomik ve kültürel hayatın en önemli unsurlarından birini oluşturmuştur. Birçok Osmanlı şehrinde cami, medrese, çeşme ve han gibi yapılar kurulan vakıflar aracılığıyla faaliyetlerini uzun bir süre devam ettirmiştir. Vakıfların ayakta kalmasında gelir kaynaklarının önemli bir payı bulunmaktaydı. Bu gelir kaynakları arasında dükkân, arsa, tarla, han, hamam, hane, bağ ve bahçe gibi taşınmaz mülkler yer almaktaydı. Bunlardan elde edilen gelirler sayesinde vakıflar işleyişlerini kesintisiz bir şekilde sürdürme imkanı bulmuştur. Siirt, incelenen dönemde birçok vakfın bulunduğu bir Osmanlı şehriydi. Şehirde cami, mescit, medrese, çeşme, kuyu ve han gibi yapılara ait vakıflar mevcuttu. Şehirdeki bu vakıflar için gelir sağlayan çok sayıda taşınmaz mülk vardı. Siirt’teki vakıfların mülk varlığına ilişkin bilgi veren kaynakların başında evkaf defterleri gelmektedir. Bu defterlerden biri 1888 tarihli ve 36067 numaralı evkaf defteridir. Defterde Siirt vakıflarının isimlerinin yanı sıra vakıflara ait mülkler ve bu mülklerin bulunduğu yerler de kaydedilmiştir. Çalışmada bu defterden istifade ile Siirt’teki vakıfların mülk varlığını ortaya koymak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Siirt, Vakıf, Mülk Varlığı, Evkaf Defteri

Kaynakça

• BOA, Osmanlı Arşivi. Evkaf Defterleri [EV.d]. Defter No. 36067.
• 1266/1850, 1269/1853, 1285/1868 ve 1305/1888 Tarihli Devlet Salnâmeleri.
• 1292/1875 Tarihli Diyarbakır Vilayet Salnâmesi ve 1310/1892 Tarihli Bitlis Vilayet Salnâmesi.
• Ayhan, R. (2022). 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Siird (1847-1900). (1. Baskı). Gece Kitaplığı Yayınları.
• Azimli, M. (2007). İlk Fethinden Osmanlı’ya Siirt’in Siyasi Tarihi. Uluslararası Siirt Sempozyumu, İzmir, Türkiye.
• Baltacı, C. (1977). Medrese ve Elemanları. Diyanet Dergisi, 16 (3), 133-141.
• Bayartan, M. (2008). Osmanlı Şehirlerinde Vakıflar ve Vakıf Sisteminin Şehre Kattığı Değerler. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 10 (1), 157-175. https:// dergipark.org.tr/tr/pub/iuoba/issue/1204/14168.
• Baykara, T. (1988). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyasına Giriş I, Anadolu’nun İdari Taksimatı. (1. Baskı). Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Bizbirlik, A. (2002). 16. Yüzyıl Ortalarında Diyarbekir Beylerbeyliği’nde Vakıflar (972 Tahriri Işığında). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çadırcı, M. (2013). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. (3. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çelik, A. (2012). Siirt ve Çevresindeki Ziyaret Yerleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Darkot, B. (1997). Siird. İslâm Ansiklopedisi. (C. 10, ss. 619-621). Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Demlikoğlu, U. (2018). 1526 Tarihli Tahrir Defterine Göre Siirt Vakıfları. Asia Minor Studies, 6 (12), 91-105. https://dergipark.org.tr/tr/pub/asm/issue/38814/412663.
• Demlikoğlu, U. (2018). 988 ve 1112 Numaralı Tapu Tahrir Defterlerine Göre Siirt Vakıfları (1526-1566). Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (44), 40-61. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sufesosbil/issue/39035/431589.
• Devellioğlu, F. (2015). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. (31. Baskı). Aydın Kitabevi Yayınları.
• Eyice, S. (1993). Çeşme. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C. 8, ss. 277-287). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Günay, H. M. (2012). Vakıf. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C. 42, ss. 475-479). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Günay, R. (2009). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Diyarbakır’da Sosyal ve Ekonomik Hayat (Ahkâm-Şikâyet Kayıtlarına Göre). [Yayımlanmamış doktora tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Güneri, H. (1971). Vakıf Suları ve Su Vakıfları. Vakıflar Dergisi, (9), 67-79.
• İpşirli, M. (2003). Medrese (Osmanlı Dönemi). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C. 28, ss. 327-333). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Karal, E. Z. (2011). Osmanlı Tarihi, Islahat Fermanı Devri 1861-1876. (7. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kılıç Karatay, S. (2020). Kilis İli Yemeni Sanatı. Sanat Dergisi, (35), 189-196. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunigsfd/issue/53335/642114.
• Kayapınar, H. (2002). Kuyular. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C. 26, ss. 510-513). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kazancıoğlu, H. (2016). Cevrî Usta’ya Ait Bir Vakfiye. Vakıflar Dergisi, (46), 83-96. https://dergipark.org.tr/tr/pub/vakiflar/issue/27242/286408.
• Kazıcı, Z. (2014). Osmanlı’da Vakıf Medeniyeti. Kayıhan Yayınları.
• Kucak, Ö. (2016). XIX. Yüzyılın Son Çeyreğinde Siirt ve Havalisindeki Vakıfların Arazi Varlıkları. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4 (6-7), 13-26. https://dergipark.org.tr/tr/pub/susbid/issue/26950/285061.
• Ortaylı, İ. (2018). Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880). (3. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özcan, G. (2017). Osmanlı Şehirciliği ve Vakıflar. (1. Baskı). Yeditepe Yayınevi.
• Öztürk, N. (1983). Menşe’i ve Tarihi Gelişimi Açısından Vakıflar. (1. Baskı). Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü III. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Parlatır, İ. (2011). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. (3. Baskı). Yargı Yayınevi.
• Paydaş, K. (2007). Selçuklular Döneminden Safeviler’e Ortaçağ’da Siirt. Uluslararası Siirt Sempozyumu, İzmir, Türkiye.
• Polat, E. (2006). H. 1310 (M. 1892) ve H. 1316.1317.1318 (M. 1898.1899.1900) Tarihli Bitlis Vilâyeti Sâlnâmelerinin Transkripsiyon ve Değerlendirmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Seçkin, B. S. (2006). Başlangıçtan Günümüze Siirt Tarihi. (2. Baskı). İstanbul Siirtliler Derneği Yayıncılık.
• Siirt İl Yıllığı. (1967). (1. Baskı). Ajans Türk Matbaacılık Sanayii.
• Siirt İl Yıllığı. (1973). (1. Baskı). Ajans Türk Matbaacılık Sanayii.
• Tuncel, M. (1992). Bitlis. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C. 6, ss. 225-228). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Tuncel, M. (2009). Siirt. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C. 37, ss. 173-175). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yediyıldız, B. (2012). Vakıf (Tarih). Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C. 42, ss. 479-486). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yılmazçelik, İ. (2014). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Diyarbakır (1790-1840). (2. Baskı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.