Öz
The origins of debates about free will and determinism can be traced back to the early periods of philosophy. However, new approaches to the basic principles of Newtonian physics, science and philosophy, and the Aristotelian system of thought, which has been accepted for centuries, have caused the problem in question to gain importance. According to this new Newtonian approach, the universe has a deterministic structure and every event that occurs in the universe depends on the adequacy of the principle of causality. When the determinist doctrine is accepted, the nature of human actions and whether they have a determinant have become important metaphysical questions. This study answers the questions of whether it is possible for us to accept the nature of free will in a deterministic and determined universe, and ultimately whether free will is possible. In this context, firstly the possibility of free will will be discussed through the terminological background and types of the concepts of determinism and indeterminism. Secondly, the question of whether free will and determinism are compatible with each other will be analyzed through compatibilism and incompatibilism approaches. Finally, it will be stated through the criticism of libertarianism that free will and determinism are incompatible.
Anahtar Kelimeler
Free Will Determinism Indeterminism Libertarianism Causality
Kaynakça
- Aşkın, Z. (2008). Determinizm-İndeterminizm Karşıtlığında Tarihsel Aklın Kategorial Çözümlenişi. Özne(9), 26-34.
- Cevizci, A. (2004). Felsefe Ansiklopedisi 2 . İstanbul : Etik Yayınları .
- Cevizci, A. (2020). Aydınlanma Felsefesi . İstanbul: Say Yayınları.
- Coşkun, S. (2016). Özgürlük Probelmi: Spinoza ve Kant. Dört Öge , 139-156.
- Çelik, H. C. (2017). Heisenberg, Nedensellik ve Determinizm. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 123-135.
- Esenyel, A. (2018). Determinzm . In A. K. Çüçen, Metafizik Kavram ve Problemleriyle Varlık Felsefesi (pp. 307-323). Bursa: Sentez Yayıncılık .
- Francis, P. (2004). Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü (Hakkı Hünler Çev.). İstanbul : Paradigma Yayıncılık .
- Ginet, C. (1990 ). On Action. New York: Cambridge University Press.
- Gökberk, M. (2019). Felsefe Tarihi . İstanbul : Remzi Kitabevi .
- Inwagen, P. v. (2014). Metaphysics. New York: Routledge.
- Kane, R. (1998). The Significance of Free Will. New York: Oxford University Press.
- Kane, R. (2003). Free Will: New Directions for an Ancient Problem. In R. Kane, Free Will (pp. 222-248). Oxford: Blackwell.
- Kant, I. (2018). Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi.(7. Baskı). (İ. Kuçuradi, Çev.). Türkiye Felsefe Kurumu .
- Kant, I. (2019). Prolegomena .(6. Baskı). (İ. Kuçuradi, Y. Örnek, Çev.). Türkiye Felsefe Kurumu .
- Mele, A. (2006). Free Will and Luck. New York: Oxford University Press.
- Onur, F. (2020). İrademiz Özgür Değil: Metafizik Bir Problem Olarak Özgür İrade. MetaZihin: Yapay Zeka ve Zihin Felsefesi Dergisi, 3(1), 13-40.
- Strawson, G. (2010). Freedom and Belief (Revised Edition). New York: Oxford University Press.
- Şeker, M. E., & Çilingir , L. (2020). Gerard’t Hooft’da ‘Determinizm ve Özgür İrade’ Probleminin İncelenmesi.
- Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, 112-130.
- Taslaman, C. (2006). Tanrı-Evren İlişkisi ve Mûcize Sorunu Açısından Determinizm, İndeterminizm ve Kuantum Teorisi . Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 163-186. Retrieved from https://www.canertaslaman.com/wpcontent/uploads/2011/10/caner_taslaman_makale_kuantum.pdf
Öz
Özgür irade ve determinizm tartışmaları felsefe tarihinin ilk çağlarına kadar götürülebilir. Ancak özgür iradenin mahiyetine ve imkanına dair tartışmalar modern bilimin doğuşu ile daha önemli bir meseleye dönüşmüştür. Newton fiziğinin, bilim ve felsefenin temel ilkelerine ve yüzyıllarca kabul görmüş Aristotelesçi düşünce sistemine getirdiği yeni yaklaşım söz konusu problemin önem kazanmasına neden olmuştur. Bu yeni yaklaşıma göre evren determinist bir yapıya sahiptir ve nedensellik ilkesi gereğince evrende gerçekleşen her olay birbirine bağlıdır. Evrende, açıklanabilir ve neden-sonuç ilişkisiyle birbirine bağlı olayların gerçekleştiği determinist öğreti kabul edildiğinde, insan eylemlerinin doğasının neliği ve onların bir belirleyicisi olup olmadığı önemli birer metafizik soru halini almıştır. Bu çalışma, özgür iradenin mahiyetini; determinist ve her haliyle belirlenmiş bir evrende olduğumuz kabulü sonucunda özgür iradenin mümkün olup olmadığı, determinizm ve özgür irade bağdaşabilir mi soru üzerinden incelemeyi amaçlamaktadır. Bu bağlamda ilk olarak; özgür iradenin imkânı için evrenin indeterminist ilkelerden mi oluşması gerektiği meselesi, determinizm ve indeterminizm kavramlarının terminolojik arka planı ve türleri üzerinden ele alınacaktır. İkinci olarak özgür irade ve determinizmi birbiri ile uyumlu mudur sorusu bağdaşırcılık ve bağdaşmazcılık yaklaşımları üzerinden analiz edilecektir. Son olarak özgür irade ve determinizmin bağdaşmaz olduğu liberteryenizm kritiği üzerinden verilecektir.
Anahtar Kelimeler
Özgür İrade Determinizm İndeterminizm Liberteryenizm Nedensellik
Kaynakça
- Aşkın, Z. (2008). Determinizm-İndeterminizm Karşıtlığında Tarihsel Aklın Kategorial Çözümlenişi. Özne(9), 26-34.
- Cevizci, A. (2004). Felsefe Ansiklopedisi 2 . İstanbul : Etik Yayınları .
- Cevizci, A. (2020). Aydınlanma Felsefesi . İstanbul: Say Yayınları.
- Coşkun, S. (2016). Özgürlük Probelmi: Spinoza ve Kant. Dört Öge , 139-156.
- Çelik, H. C. (2017). Heisenberg, Nedensellik ve Determinizm. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 123-135.
- Esenyel, A. (2018). Determinzm . In A. K. Çüçen, Metafizik Kavram ve Problemleriyle Varlık Felsefesi (pp. 307-323). Bursa: Sentez Yayıncılık .
- Francis, P. (2004). Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü (Hakkı Hünler Çev.). İstanbul : Paradigma Yayıncılık .
- Ginet, C. (1990 ). On Action. New York: Cambridge University Press.
- Gökberk, M. (2019). Felsefe Tarihi . İstanbul : Remzi Kitabevi .
- Inwagen, P. v. (2014). Metaphysics. New York: Routledge.
- Kane, R. (1998). The Significance of Free Will. New York: Oxford University Press.
- Kane, R. (2003). Free Will: New Directions for an Ancient Problem. In R. Kane, Free Will (pp. 222-248). Oxford: Blackwell.
- Kant, I. (2018). Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi.(7. Baskı). (İ. Kuçuradi, Çev.). Türkiye Felsefe Kurumu .
- Kant, I. (2019). Prolegomena .(6. Baskı). (İ. Kuçuradi, Y. Örnek, Çev.). Türkiye Felsefe Kurumu .
- Mele, A. (2006). Free Will and Luck. New York: Oxford University Press.
- Onur, F. (2020). İrademiz Özgür Değil: Metafizik Bir Problem Olarak Özgür İrade. MetaZihin: Yapay Zeka ve Zihin Felsefesi Dergisi, 3(1), 13-40.
- Strawson, G. (2010). Freedom and Belief (Revised Edition). New York: Oxford University Press.
- Şeker, M. E., & Çilingir , L. (2020). Gerard’t Hooft’da ‘Determinizm ve Özgür İrade’ Probleminin İncelenmesi.
- Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, 112-130.
- Taslaman, C. (2006). Tanrı-Evren İlişkisi ve Mûcize Sorunu Açısından Determinizm, İndeterminizm ve Kuantum Teorisi . Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 163-186. Retrieved from https://www.canertaslaman.com/wpcontent/uploads/2011/10/caner_taslaman_makale_kuantum.pdf
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Etik, Çağdaş Felsefe |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 31 Ocak 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 3 Kasım 2023 |
| Kabul Tarihi | 17 Ocak 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 |