KAOS TEORİSİ VE BEHÇET NECATİGİL’İN “KARIŞIK TARİFE” ADLI ŞİİRİ

Yıl 2021, Sayı: 27, 1 - 14, 31.07.2021

Gökhan Tunç

Öz

Kaos teorisi, fizik dünyasında büyük bir bakış açısı değişikliği meydana getirmiş ve dünyanın, evrenin, düzenli, öngörülebilir şekilde işleyen determinist karaktere sahip olduğuna ilişkin Newtoncu düşünceyi derinden sarsmıştır. Kaos teorisi, klasik bilimin evren anlayışına karşı çıkarken tutarlı, öngörülebilir yapılara karşılık kaotik ve dinamik sistemleri esas almıştır. Dünyaya ve evrene ilişkin yargılarımızda büyük değişime yol açan kaos teorisinin sosyal bilimlerde etkisinin görülmemesi beklenemez. Nitekim bahsedilen bağlamda Batı dünyasında kaos teorisini merkeze alarak edebî metinleri farklı açılardan yorumlayan birçok çalışma yapıldığı gözlemlenebilmektedir. Bu makalede ise modern Türk edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Behçet Necatigil’in, geleneksel şiir anlayışını sorgulayıp sarsan “Karışık Tarife” adlı eserinin kaos teorisi ile yorumlanması amaçlanmaktadır. Bu çabada ilk olarak kaos teorisi açıklanacak ve bu teoriden genelde edebî ürünlerde özelde ise şiir türünde nasıl yararlanılabileceğine yönelik bir model önerisinde bulunulacaktır. Daha sonra bahse konu olan şiir, “düzensizlik içinde düzen”, “doğrusal olmamak” ve “başlangıç noktasına bağımlılık” gibi kaos teorisinin bakış açısının sunduğu imkânlarla değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kaos teorisi, Behçet Necatigil, modern Türk şiiri, edebî metin, Karışık Tarife

Kaynakça

• Akay, Hasan (2009). Doğrandıkça Artan Ekmek, Akademik Kitaplar, İstanbul.
• Âşık Veysel (2001). Dostlar Beni Hatırlasın: Hayatı ve Bütün Şiirleri, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• Bauman, Zygmunt (2003). Modernlik ve Müphemlik, (çev. İsmail Türkmen), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Cebeci, Oğuz (2013). Metafor ve Şiir Dilinin Yapısal Özellikleri, İthaki Yayınları, İstanbul.
• Gleick, James (1997). Kaos, (çev. Fikret Üçcan), TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, Ankara.
• Hayles, N. Katherine (1991). “Introduction: Complex Dynamics in Literature and Science” Chaos and Order: Complex Dynamics in Literature and Science, (ed. N. Katherine Hayles), The University of Chicago Press, Chicago and London.
• Necatigil, Behçet (1975). Kareler Aklar, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Necatigil, Behçet (2009). Şiirler, (yay. haz. Ali Tanyeri-Hilmi Yavuz), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Necatigil, Behçet (2012). Bile/Yazdı: Poetika, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Polvinen, Merja (2008). Reading the Texture of Reality: Chaos Theory, Literature and the Humanist Perspective. University of Helsinki, Helsinki.
• Prigogine, Ilya; Stengers, Isabelle (1998). Kaostan Düzene, (çev. Senai Demirci), İz Yayıncılık, İstanbul.
• Prigogine, Ilya (1999). Kesinliklerin Sonu: Zaman, Kaos ve Doğa Yasaları, (çev. Süheyla Sarı), Sarmal Yayınevi, İstanbul.
• Ruelle, David (2006). Rastlantı ve Kaos, (çev. Deniz Yurtören), TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları, Ankara.
• Tunç, Gökhan (2018). Kavramlar ve Kuramlarla Modern Türk Şiiri İncelemeleri, Hece Yayınları, Ankara.
• Tunç, Gökhan (2020). Şiir ve Bellek: Modern Türk Şiirinde Bellek Metaforları, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Uçar, Semra (2010). Kaos Teorisinin Felsefi Özellikleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.