SÂMÎ GÖÇLERİNİN, ARAP DİLİ MELEKESİNİN KORUNMASI VE GELİŞMESİ SÜRECİNDEKİ ETKİLERİ

Yıl 2021, Sayı: 27, 57 - 82, 31.07.2021

Nurullah İrven

Öz

Arap dili ve belagati, çok derin geçmişe sahip, dillerdendir. Sami dil ailesinden olan Arap dili, kendi grubunun içindeki, neredeyse tüm dilsel hususiyetleri barındırmasıyla, farklı bir yere sahiptir. Cahiliye şiirlerinin söylendiği dönemde, Hicâz ve Necid bölgeleri en fasih Arapçanın kullanıldığı yerlerdi. Buralarda Yemen tarafından gelen, Kahtânî Araplar ile Arap Yarımadasının kuzeyinden gelen, Adnânî Araplar yaşamaktaydı. Adnânî ve Kahtânî Arapların kullandıkları dil, Cahiliye döneminde edebi sahada birleşmişti. Bu da Kureyş lehçesidir. Kureyş lehçesi, Arapların, diğer Arap lehçelerindeki, güzel kelime ve terkipleri, kendinde toplamasıyla adeta, anonim bir dil halini almıştı. Arap dili, Kur’ân-ı Kerim’in, belagat mucizesi olarak nüzulüyle birlikte, varmış olduğu edebi zirve halinin, ulaşılmaz seviyesini yaşamıştır. Edebi yönden bu müthiş seviye, ilk olarak, Cahiliye dönemi insanında görüldüğü bilinmektedir. Arapçanın ulaşmış olduğu, bu üstün meziyetin meydana gelmesinde, bir takım faktörlerin varlığı, söz konusudur. Arap dilinin korunma ve gelişim sürecinde, coğrafi, iklimsel, jeolojik gibi bir takım etkenler öne çıkmaktadır. Yine tarihî geçmişe baktığımızda, kültürel ve sosyal hareketlerin de bu anlamda, etkilerinin olduğunu söyleyebiliriz. Sosyal hareketliliğin en önemli unsuru olarak, Sâmî kavimlerin göçlerini göstermek mümkündür. Tüm bu faktörleri, iç ve dış etkenler olarak değerlendirebiliriz. Bunların hepsini, tek platformda değerlendirmek, bu çalışmamızın hacminden çok daha fazla olabileceğinden, mevzuyu kısmen ele almayı, uygun bulduk. Bu itibarla çalışmamız, dış etken olarak değerlendirdiğimiz Sâmî göçlerinin, Arap dili melekesinin korunması ve gelişmesi sürecindeki etkilerini, ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sami Göçler, Sami Diller, Arap Dili Melekesi, Cahiliye Dönemi, Kureyş Lehçesi

Teşekkür

Teşekkür ederiz.

Kaynakça

• A’zami, M. M., (2014) Vahyedilişinden Derlenişine Kur’ân Tarihi Eski ve Yeni Ahitle Karşılaştırmalı Bir Araştırma, İz Yayıncılık, trc. Ömer Türker-Fatih Serenli, 3. Bsk İstanbul.
• Abdulvehhâb, Lutfî,(ts.) el-Arab fi ‘Usûri’l-Kadime, Dâru’l-Marife, el-Camiyye, 2 bsk, byy.
• Bergstrasser, Gotthelf, (2006) Sami Diller Tarihi, (haz. Hulusi Kılıç- Eyüp Tanrıverdi), Anka Yayınları, İstanbul.
• Cumahî, Muhammed b. Sellâm b. Ubeydullâh, (ts.) Tabakâtu Fuhûli’ş-Şu’arâ, Dâru’l Medenî, Cidde.
• Çağatay, Neşet,(1957) İslâmdan Önce Arap Tarihi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Mars T. Ve S. A. S. Matbaası, Ankara.
• Demirayak, Kenan, (2011) Bakırcı, Selami, Arap Dili Grameri Tarihi, yey, Erzurum.
• E‘lem, Ebu’l-Haccâc Yusuf b. Süleyman b. ‘Îsâ eş-Şementerî el-Endelûsî, Eş’aru’ş-Şu’arâ-i’l-Câhiliyyîn-i’s-Sitte, yey, byy, ts.
• Ebû Mucâhid ‘Abulazîz b. Abdulfettah b. Abdurrahim, (1974) Dirasât-un Fî Usûli’l-Luğâti’l-‘Arabiyye, Nşr. El-Câmi-‘at-u’l-İslamiyye bi’l-Medînet-i’l-Munevvera, yıl 6, Sayı 3.
• Erik Hornung, Mısır Tarihi, Kabalcı Yayınevi, (1. Bsk.), İstanbul, 2014.
• Fârâbî, Ebû Nasr,(1986) Kitabu’l-Hurûf, Dâru’l-Meşrık, thk. Muhsin Mehdi, Beyrut.
• Hitti, PH. K. (2011) Siyasi Kültürel İslam Tarihi, trc. Salih Tuğ, MÜİFY, İstanbul.
• İbn el-Kesîr Ebu’l-Fidâ İsmail b, Ömer el-Kuraşî el-Basrî, (1419) Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm, thk. Muhammed Huseyn Şemseddin, Dâru’l-Kutubi’-‘İlmiyye, Beyrut.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed ‘Abdullah b. Muslim b. Kuteybe ed-Dîneverî, (1423)eş-Şi’r veş-Şu’arâ, Dâru’l-Hadîs, Kahire.
• Köroğlu, Kemalettin (2013), Eski Mezopotamya Tarihi Başlangıcından Perslere Kadar, İletişim Yayıncılık, 8. Bsk. İstanbul.
• Mansel, Arif Müfit, (1999) Ege Yunan Tarihi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Mehrân, Muhammed el-Beyyûmî, (ts.) Dirasat fi Tarihi’l-Arab el-Kadîm, Dâru’l-Marife el-Camiiyye.
• Memiş, Ekrem, (2015) Eski Çağda Mezopotamya (En Eski Çağlardan Asur İmparatorluğu’nun Yıkılışına Kadar), Ekin Yayın Evi, 3. Bsk. Bursa.
• Merzubani, Ebu ‘Ubeydillah b. Muhammed b. ‘İmran b. Musa el-Merzubani, el-Muvaşşah fi Meahizi’l-‘Ulema ale’ş-Şuara, yey, byy. ts.
• Öztürk, Levent, (1995) "Etiyopya", TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul.
• Salih, Abdulaziz, Tarihu ŞibhiCezireti’l-‘Arabiyye, Mektebetu el-Encelû, el-Mısriyye,
• Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahman b. Ebîbekr (1974), el-İtkân fi ‘Ulûmi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Ebû Fadl İbrahim, el-He’y’etu’l-Mısriyye el-‘Âmme li’l-Kitâb, Mısır.
• Zeydân, Corcî, el Arab Kable’l-İslâm, thk. Huseyn Mûnis, Dâru’l-Hilâl, Kahire, ts.
• http://worldarkeoloji.blogspot.com/2016/02/hititler-etiler.html 29. 07. 2018, saat 15 00