Türkiye’de İktisat Politikalarinin Temel Dinamikleri: Olaylar ve Olgular Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2021, ICOMEP ÖZEL SAYISI, 149 - 179, 20.12.2021

İlhan Eroğlu , Fatih Yeter , Nalan Kangal

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.982593

Cited By: 2

Öz

Ülkelerin uygulamış oldukları iktisat politikalarının küresel gelişmelerin ışığında cereyan ettikleri gözlenmektedir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerin takip etmiş oldukları iktisat politikaları küresel şartların etkisi altında şekillenmektedir. Küreselleşme, finansallaşma hareketlerinin hız kazandığı 1980 sonrası süreçte sermayenin uluslararası serbest dolaşımı ile yatırımlarını finansa edecek kadar yeterli tasarrufları bulunmayan az gelişmiş ülkelerin finansman ihtiyacının diğer ülkelerin tasarruf fazlalığı ile karşılanmasının yolu açılmıştır.
Türkiye ekonomisine 1923’ten günümüze bu perspektif içerisinde bakıldığında küresel ekonomideki ana eğilimlerin dışında kalmadığı görülmektedir. Türkiye’nin iktisat politikalarının tarihsel süreci incelendiğinde, yukarıda ifade edilen tipik gelişmekte olan ülke modeline uyduğu ve küresel şartların Türkiye’nin iktisat politikalarını şekillendirdiği görülmektedir. Bu doğrultuda, Türkiye Cumhuriyeti Devleti kuruluşundan bu yana önce askeri alanda sonrasında siyasi alanda vermiş olduğu bağımsızlık mücadelesini iktisadi alanda da vermiştir. Ancak, askeri ve siyasi alanda verilen mücadeledeki başarıyı iktisadi alanda gösterememiştir. Türkiye halen iktisadi performansında büyük oranda dışa bağımlı bir ülke konumunun dışına çıkamamıştır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’nin kuruluşundan günümüze izlemiş olduğu iktisat politikalarına yön veren temel dinamikleri, olaylar ve olgular ışığında değerlendirmektir. Araştırmada ortaya çıkan sonuç, Türkiye’nin dışa bağımlı yapısı ve temel makro göstergelerinin ortaya koyduğu kırılgan ekonomisi ile iktisat politikaları üretiminde kendi siyasi, sosyal ve iktisadi gerçekleri yanında küresel ölçekteki gelişmeleri de dikkate alan bir iktisat politikası üretmenin gerekli olduğudur.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Ekonomisi, İktisadi Dönüşüm, Krizler

Kaynakça

• Atatürk Araştırma Merkezi, (2006) Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri – II. Erişim Tarihi: 13.12.2019, https://atam.gov.tr/wp-content/uploads/S%c3%96YLEV-ORJ%c4%b0NAL.pdf
• Acemoglu, Daron ve Murat Üçer (2015). The Ups and Downs of Turkish Growth, 2002-2015. NBER.
• Alpay, Yalın ve Alkin, Emre (2017) Olaylarla Türkiye Ekonomisi, İstanbul: Hümanist Kitap Yayıncılık.
• Başkaya, Fikret (2001). Azgelişmişliğin sürekliliği. İstanbul: İmge Kitabevi.
• Boratav, Korkut (2005). Türkiye İktisat Tarihi, 1908-2002, (9. Baskı), İstanbul: İmge Yayınevi
• Boratav, K. (2013). Emperyalizm, sosyalizm ve Türkiye, İstanbul: Yordam Kitap
• Buluş, Abdülkadir (2009). Türk İktisat Politikalarının Tarihi Temelleri, Konya: Tablet Kitabevi Yayınları
• Buluş, Abdülkadir ve Kangal, Nalan (2018) 1923-1929 Dönemi: Cumhuriyetin İlk Yıllarında Para ve Kur Politikaları, (Ed) İlhan Eroğlu, Baki Demirel, Tolga Dağlaroğlu, 1923’ten Günümüze Türkiye’de Para, Kredi ve Kur Politikaları içinde (s. 1-25), Bursa: Ekin Kitabevi.
• Demirel, Baki. (2018) 1980-1990 Ekonomik ve Finansal Liberalizasyon Dönemi, (Ed) İlhan Eroğlu, Baki Demirel, Tolga Dağlaroğlu, 1923’ten Günümüze Türkiye’de Para, Kredi ve Kur Politikaları içinde (s.121-146) Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Doğruel, Fatma ve Doğruel A. Suud (2005). Türkiye’de Enflasyonun Tarihi, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Eğilmez, M. (2012). Kendime Yazılar: Reel Efektif Döviz Kuru Endeksi Nedir?. http://www.mahfiegilmez.com/2012/11/reel-efektif-doviz-kuru-endeksi-nedir.html, (31.10.2017).
• Eğilmez, Mahfi (2018) Değişim Sürecinde Türkiye: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Sosyo-Ekonomik Bir Değerlendirme, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Eroğlu, İlhan ve Yeter, Fatih (2017) Neoliberal Politik Düşünce Ekseninde Yeni Para Politikası Arayışlar. Sosyal Bilimler Metinleri, 2017(1), 60-74.
• Eroğlu, İlhan; Yeter, Fatih ve Çidem, Yakup. (2017). Cari Açık Sorunu Perspektifinde Türkiye'nin Enerji Açığı ve Geleceğe İlişkin Öneriler. Balkan Journal of Social Sciences, 7(13), 106-118.
• Eroğlu, İlhan ve Yeter, Fatih (2018) 2008 Finansal Kriz Sonrası Yeni Riskler ve TCMB Yeni Para Politikaları. (Ed.) İlhan Eroğlu, Baki Demirel, Tolga Dağlaroğlu, 1923’den Günümüze Türkiye’de Para – Kredi ve Kur Politikaları içinde (s. 287– 346). Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım.
• Eroğlu, İlhan; Kangal, Nalan ve Yeter, Fatih (2019) Türkiye'de İktisat Politikasının Değişimi ve Dönüşümü. (Ed.) İlhan Eroğlu, Değişim ve Dönüşüm Perspektifinde İktisadi Bakış Prof. Dr. Sabri ORMAN'a Armağan, içinde (s. 329-366). Bursa: Ekin Basın Yayın Dağıtım
• Ermeydan, Burcu (2016) Dönüşümcü Liderler Olarak Turgut Özal ve Deng Xiaoping: Farklı Koşullarda Ekonomiyi Dönüştürmek, (Ed) Şirin Atakan Duman, International Turgut Ozal Symposium içinde (s.40-52), Ankara.
• Harvey, David (2015) Neoliberalizmin Kısa Tarihi, İstanbul: Sel Yayıncılık
• İnandım, Şeyda (2005) Kısa Vadeli Sermaye Hareketleri İle Reel Döviz Kuru Etkileşimi: Türkiye Örneği. (Uzmanlık Yeterlilik Tezi) Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Piyasalar Genel Müdürlüğü
• Kalaycı, İrfan (2018) 1960-1980 Planlı Kalkınma Döneminde Para, Faiz ve Kur Politikaları. (Ed) İlhan Eroğlu, Baki Demirel, Tolga Dağlaroğlu, 1923’ten Günümüze Türkiye’de Para, Kredi ve Kur Politikaları içinde (s.101-120), Bursa: Ekin Kitabevi.
• Karluk, S. Rıdvan (2014) Türkiye Ekonomisi – Cumhuriyet’in İlandan Günümüze Yapısal Dönüşüm, İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım.
• Kasalak, Kadir (2012) Teşvik-i Sanayi Kanunları ve Türkiye’de Sanayileşmeye Etkileri, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 65-79.
• Kazgan, Gülten (2006) Tanzimat’tan 21. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi. 3. Baskı İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kazgan, Gülten (2017) Türkiye Ekonomisinde Krizler (1929-2009) “Ekonomi Politik” Açısından Bir İrdeleme, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Keskin, Nagehan (2008) Finansal Serbestleşme Sürecinde Uluslararası Sermaye Hareketleri ve Makroekonomik Etkileri: Türkiye Örneği. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Keyder, Çağlar (1978) 1923-1929 Döneminde Para ve Kredi, Türkiye İktisat Tarihi Üzerine Araştırmalar, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Gelişme Dergisi, Özel Sayı, 201-250
• Koç, Ceyhan (2000) İzmir İktisat Kongresi’nin Türk Ekonomisinin Oluşumuna Etkileri, Atatürk Dergisi, 3(1), 145-167
• Oktar, Suat; Eroğlu, Nadir ve Eroğlu, İlhan (2013) 2008 Global Finans Krizi, Parasal Aktarım Kanalları ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) Deneysel Politika Çabaları. Marmara Üniversitesi İ.İ.B. Dergisi, 35(2), 1-28
• Ostry, Jonathan D.; Loungani, Prakash ve Furceri, Davide (2016) Neoliberalism: Oversold?-Instead of delivering growth, some neoliberal policies have increased inequality, in turn jeopardizing durable expansion. Finance & development, 53(002).
• Özatay, Fatih (2021) Yok kardeşim öyle bir ilişki. https://www.dunya.com/kose-yazisi/yok-kardesim-oyle-bir-iliski/627359 (Erişim tarihi: 09.07.2021).
• Pamuk, Şevket (2015) Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Parasız, İlker (1998) 1923’ten Günümüze İktisat ve İstikrar Politikaları, Bursa: Ekin Kitabevi.
• Parasız, İlker ve Eroğlu, İlhan (2017) Tarihsel Süreçte Türkiye Ekonomisi: Yapısal Dönüşüm ve Politika Uygulamaları, Bursa: Ekin Kitabevi.
• Saad-Filho, Alfredo (2014) “Washington Uzlaşmasından Washington Sonrası Uzlaşmasına: İktisadi Kalkınmaya Dair Neoliberal Gündemler” (Ed.) Saad-Filho, Alfredo and Johnston, Deborah Neoliberalizm Muhalif Bir Seçki, içinde (s.191-201) İstanbul: Yordam Kitap
• Sakalak, Kadir (2012) Teşvik-i Sanayi Kanunları ve Türkiye’de Sanayileşmeye Etkileri, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 65-79.
• Saygılı, H., Saygılı, M. ve Yılmaz, G. (20120). Türkiye İçin Yeni reel Efektif Döviz Kuru Endeksleri Ankara:Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Çalışma Tebliği No:10/12 www.tcmb.gov.tr (Erişim tarihi 11.09.2017).
• Seyidoğlu, Halil ve Pişkin, Ali (2018) 1946-1950 Dönemi: Liberal Döneme Geçiş Aşaması. (Ed) İlhan Eroğlu, Baki Demirel, Tolga Dağlaroğlu, 1923’ten Günümüze Türkiye’de Para, Kredi ve Kur Politikaları içinde (s.101-120), Bursa: Ekin Kitabevi
• Şahin, Hüseyin (2016) Türkiye Ekonomisi Tarihsel Gelişimi – Bugünkü Durumu. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Takım, Abdullah (2011) Türkiye’de 1960-1980 Yılları Arasında Uygulanan Kalkınma Planlarında Maliye Politikaları, Maliye Dergisi, 160,154-176
• Tezel, Yahya, S. (1994) Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları
• Tuna, Serkan (2007) Cumhuriyet Ekonomisinin İlk Devalüasyonu: 7 Eylül 1946, Akdeniz Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Sayı: 13, 86-121
• Turan, Zübeyir (2011) Dünya’daki ve Türkiye’deki krizlerin Ortaya Çıkış Nedenleri ve Ekonomik Kalkınmaya Etkisi, Niğde Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 4(1), 54-80
• Yentürk, Nurhan. (2005) Türkiye Ekonomisi ve Kriz Geleneği. (Ed.) Nurhan Yentürk, Körlerin Yürüyüşü - Türkiye Ekonomisi ve 1990 Sonrası Krizler İçinde (s.1-21) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Yay, Turan. (2019) “Atatürk Dönemi Türkiye Ekonomisi ve Osmanlı İmparatorluğu’ndan Devralınan Miras”, Contemporary Research in Economıcs and Socıal Scıences, 3(1): 77-113
• Yeşilay, R. Barış (2005). Devletçiliğin Türkiye Ekonomisindeki İzdüşümleri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 117-132.